Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi ARKEOLOJİ- RÖLÖVE- RESTORASYON İÇİNDEKİLER EPİGRAFİ-ANTROPOLOJİ-MÜZİK-TİYATRO * Friedrich Barbarossa'nm Üçüncü Haçlı Seferi ve TEOLOJi - FOLKLOR Konya Savaşı ile Sibilia Kalesi Prof.Dr. Sernavi EYİCE ................................ :... 2-15 Sa) ı : 1-t \ıl: I'J'J7-1998 İstanbul 1998 * Refik Komut Seranderindeki Mimari Süsleme Suat İskender ........................................... :....... 16~17 Sahibi ve Yazı İşleri Müdürü : Enis KARAKAYA * imar Faaliyetlerine Kurban Giden Bir Sinan Yapıtı: Beşiktaş Sinan Paşa Hamarnı Teknik Müdür : Tolunay TİMUÇİN Enis KARAKAYA (M.A.) .............................. 18-2 Koordinatör : Haluk KARGI 'Haber Sorumlusu : Haluk ÇETiNKAYA * Peribleptos Manastırı (Sulu Manastır) Yayın Kurulu : Dr. Şebnem AKALIN Dr. Ferudun ÖZGÜMÜŞ ................................. 21-3 Dr. Alırnet Vefa ÇOBANOGLU Boğaziçi'nin Yitirdiği Tarihi Eserlerden: Dr. Üzlifat ÖZGÜMÜŞ * Hasib Paşa Yalısı Yavuz TİRYAKİ (M.A.) Haluk KARGI (M.A.) ...................................... 33-3 Danışmanlar : Prof. Dr. Sernavi EYİCE Prof. Dr. Al-a ALTUN * Kuyiıcu Murad Paşa Kililiyesi Dr. Ahmet Vefa ÇOBANOÖLU ...................... 37-4 Prof. Dr. Selçuk MÜLAYİM Prof. Dr. M. Baba TANMAN * Sürmeli Çukuruoda Y_apılan Bir Yüzey Doç. Dr. Hüsamettin AKSU Araştırmasına Ait Notlar Enis KARAKAYA (M.A.) .............................. 44-5 Dizgi-Mizampaj , :Metin KARAKAYA 281 64 31 * İstanbiıl'dan Arkeotojik İki Haber Film : CMYK Grafik 212 99 80 Haluk ÇETİNKAYA (M.A.) ........................... 51-S. İRTİBAT : Ahmet Vefa ÇOBANOGLU * İznik'te Bulunan Duvarları İstanbul Üniversitesi Edebiyat Resimli· Bir Mezar Odası Fakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Enis KARAKAYA (M.A.) .............................. 55-5 Bölümü PTT Fen 34459 * Halep Ulucamii RisaJesi Beyazıt/İstarbul Doç. Dr. Büsarnettin AKSU ........................... ~ 59-6 Tel 1Fax : O 212 517 03 ~8 Tolunay TİMUÇİN * Bosnalı İbrahim Paşa Türbesi ve · Yardımlaiıııdan dolayı Uzman Fotoğrafçı Ahmet AKMAN'a, Bu Türbeye Ait İki Çini Pano Hakkında dergiılıizin bilgisayar sistemine katkılarından dolayı sayın İsmail ORMAN ............................................... 64-6 Sevgi ATABEY' e ve film çıkışianınıza sponsor olan CMYK · * Burgazadas.ı Metamorphosis Manastırı Grafik Şü:keti sahibi Hakan BERBER'e teşekkür ederiz. Hatice ÖZYlJRT ~zc~ (M.A.) ................... 69-7 Dergide yayınl_anan makalelerin sorumlulUkları yazınna * Traklar ve Vize aittir. Kaynak gösterilmek kaydı ile yararlanılabilir. , Yard. Doç. Dr. A. Engin BEKSAÇ ................. 74-7 * A~alık-Cunda Adası'ndan Arkeotojik Notlar Kapak : Peribleptos Manastırı (Sulu Manastır) .Gökhan IÖDJR. ......... :......................... :............ 78-7 alt yapısının güney duvarı. SANAT TARİHİ ARAŞT IRM_ALARI D ERGİSİ ı · FRIEDRİCH BARBAROSSA'NIN ÜÇÜNCÜ HAÇLI SEFERİ · VE KONYA SAVAŞI İLE SİBİLİA KALESi (*) Prof. Dr. Sem avi EYİCE Haç lıl arm K onya savaş ıriı (18 Mayı s 1190) tas­ n sorunu çözürnlenemerniştir. Tamir işi bittiğinde, Al­ vir eden bir tablo man imparatoru I. Wilhelm yanında veliaht Prens Fried­ rich ile 15 Ağustos 1875 de sarayı ziyaret etmiş ve çıp­ Almanya'da Goslar'da Roman devrine ait bir im­ lak duvarları gözüne batmıştı . Sarayın bu geriiş rnekam­ paratorluk sarayı (Kaiserpfalz) bulunmaktadır (1). Bu nı süşlemek üzere duvarların resiırtlerle kaplanması uy­ yapının büyük tören ve toplantılara mahsus Reichssaal gun' görüldü ve 1977 de açılan yarışınada Düsseldorf'lu denilen salonunun (muayede salonu) duvarları geçen ressam'Prof. Hermann Wislicenus'un projesi birinciliği yüzyılın sonlarına kadar boş olarak duruyordu. Bu du·­ kazandı (2). varlarda evvelce resim veya başka bir süsleme olduğunu gösteren bir iz veya kalıntı tesp1t edilememiştir. Yüzey Prof. Wislicenus, duvarların aslında resimli gob­ ölçüsü ortalama 500 m2 yi bulan duvarların aslında re­ lenlerle süslenmiş olabileceğini düşünmüş ve bu nokta­ sirnlerle kaplı olup olmadığuu belli edecek bir kaynak da dan hareket ederek. duvarları goblen desenlerini andıran ele geçmemiştir. Hatta duvarların Çıplak olmayıp belki resimlerle kaplamayı tasıirlarnıştı. Salonun bu resirnle~ de değerli halılar veya goblenlerle kaplanmış olab4eceği rinde Alman tarihinin büyük olaylarını aksettirmeleri is­ dÜşünülmüştür. Geçen yüzyılın ikinci yarısı içinde, Gos­ tenmişti. XI. yy. ortalarından XIII. yy. ortalarına, ll. He­ lar sarayının tamirine girişiimiş ve bu tıirih.i yapı eski inrich'den (1014- 1024) II. Friedrich'e (1 197- 1250) ka­ şekline sokulmuştur. Fakat muayede salonunun duvarla- dar Ortaçağ Alman tarihinin büyük olaylan, salonun Resim 1: Almanya'da Goslar'da Friedrich Barbarossa'run ~onya önündeki savaşıru tasvir eden resim. SANAT TARİHİ ARAŞTIRMALARI.DERGİSİ 3 uztin "e penceresiz duvarlarına işlenmiştir. Dar duvarlar­ da ise karşılıklı olarak Büyük Karl'ın Hıristiyanlığın ya­ yılışına hizmetiyle V. Karl zamanında Martin Luter'in Reformlan tasvir edilmiştir. Resmi yapan Prof. Wislice­ nus 20·Eylül 1825 de Eisenach' da doğmuş, 25 Nisan 1899 da Goslar'da ölmüştür. Bu duvar resimlerini 1877 de tasarlamış ve 1879 da işe başlayarak ölümüne kadar tam 20 yıl bu işle uğraşmıştır. 1891 den itibaren oğlu Max Wislicenus ve ·ressam Franz Weinack (ölümü 7 Ekim 1915) kendişine yardun etmişlerdir (3). Bu resimler arasında bir tanesi İrnparator I. Fri­ edrich Barbarossa'nın (1152- 1190) Konya surları önünde Selçuklular ile savaşuu tasv4" etmektedir. O sı ­ rada 70 yaşlarında olan Friedrich 1189 da Üçüncü Haç• lı ordusunun başında Doğu ' ya doğru ilerlemiş ve Ana­ dolu'ya girerek Konya önünde Selçuklu Sultanı İzzed­ din II. Kılıç Arslan (1155- 1192) ile çarpışmış ve pek anlaşılınayan bir şekilde Türk Ordusunu yenerek yoluna devarn etmi~tir (4). Konya savaşını tasvir eden tablo, bu çeşit eserle­ rin hemen hepsi gibi hayal mahsülüdür. Resmiiı ortasın­ da şahlanrnış bir bey~ at üzerinde uzun sakalıyla Fried­ rich Barbarossa tasvir edilntiştir. Atının ayaklan dibinde devrilen ;ıttan düşmüş bir ölü "Selçuklu"(!) yatmaktadır. Ön planda garip kıyafetli ve daha az acaip olmayan teç­ hizat ve silahlı Türkler görülüi. Bunlardan arkası seyirci­ ye dönük olanın elindeki iri kalkan Türk silah tipine ne Resim 2: İnıparator. Friedrich'in Göksu'da ölümünü tasvir kadar yabancı ise, onun hemen yanındakinin kavuğunda­ eden ve J.J. Kirchhoff tarafından yapilan gravür (1843) . ki acaip hilal de sadece operet "Doğulu" lannın kıyafet­ lerinde rastlanan bir unsurdur. Sağ kenarda bir Al­ m~'ın, Osmanlı tuğrası"biçiminde bir tuğ taşıyan bir gibi bir zafer ~ahi olduğu çok şüpheli garip bir karşılaş ­ bayrakdarın göğsüne rruzrağuu sapladığı görülür. Bay­ madan başka birşey değildir. rakdarın yanında şahlanrnış bir at üstünde elinde yata­ ğanla bir zenci yer almaktadır. Arka planda dumanlar Friedrich Barbarossa başkanlığındaki Haçlı sefe­ arasında gfiya yanan Konya 'yı temsil eden bir kale moti­ ri ll Mayıs 1189 da.Ratisbonne'dan yola çıkmıştı. Bazı­ fi yerleştiiilın!ştir. ları bu sefere katılanların sayıs ının yüz bin kadar olduğu­ nu söylerler (6). Alman imparatoru kumandasındaki bu Konya savaşını temsil etmek iddiasındaki bu tab­ seferin benzerleri arasında en kalabalığı ve en düzenli lo, XD:C yy.da moda olan kahramanlık ve savaş tablola­ olanı olduğu kabul edilir. Disiplirıli bir kuvvet halinde rının .bir temsilcisidir (5). Yalnız şu var ki, burada res­ Orta Avrupa'dan Doğu'ya, Filistin'e kadar.giden bu or­ sam, Almanlar'ı gerçeğe uygun k:ı.yafet ve teçhizat için• dunun başında ihtiyar hükümdar olduğu müddetçe bu di­ de tasvir ederken, onları en had derecede idealleştirrniş, siplini koruyabilrniştir. Haçlı ordusu Bizans'la münase­ bu arada Friedrich Barbarossa'yı yüceleştirmeye de aza­ betlerinin pek iyi olmamasına karşılık Selçuklular'a gü­ mi derecede dikkat harcamıştır. İrnparator şahlanrnış be­ veniyordu. Seferin hikayesini anlatan Alman kronikçile­ yaz atı üzerinde uzun sakallı , haşmetli edası ve havaya rinin yollarda, bilhassa Anadolu içlerinde çekilen sıkın ­ kalkmış elinde sıktığı kılıcıyla bir efsane kahramanı gö• tıları belki de olduğundan da fazla göstererek anlatmala­ rünüşündedir. Onunla eşit değil , şöyle böyle de olsa bi­ rına bir mana verilemez. Selçuklular'ın da disiplinli fa­ raz gösterişli bir duruşta tek bir Türk'ün olmayışı, öte• kat yorgun ve önünde daha çok tehlikeli ve uzun yol olan denberi BatıWar'a hllim olan Türk allerjisinin bir belir­ ordunun Konya'ya saidırmasına niçin meydan verdiği, tisi olmalıdır. Halbuki Konya savaşı, büyük bii macera hatta Haçlı kuvvetlerinin şehrin dış surunu aşıp da şehre· olan bu seferin gidişatına tesir edebilecek çapta bir çar• girerek burasuu tahrip ve yağmalarnalarına niçin göz pışma ve zafer sayılrnazdı. Hatta aşağıda da belirtileceği yumduklan da anlaşılmaz. SANAT TARİHİ ARAŞTIRMA-LARI DERGİSİ 4 güç geçit vermesi, Türkler'in devamlı akınlan ve çektik• leri yiyecek sıkıntısı yüzünden Konya'ya doğru gitmeye karar vermişlerdir. İlk işleri şehrin dışındaki iki Selçuk• lu kasrını tahrip etmek olur. 'Geceyi şiddetli bir yağmur altında geçirdikten sonra 18 Mayıs günü şehrin kapılan­ na (veya bir kapısına) dayanan Almanlar'a karşı 600 su­ variyle çıkan Selçuklular çarpışmadan geri çekilip iç ka­ leye kaparurlar. Zaten halk da o sırada iç kaleye sığın­ rnıştır. Almanlar Herzög'ün idaresinde dış surdan içeri girerler ve iÇkale kapısına dayarurlar. Fakat Alman tarih­ çitere göre onbeş gündür aç ve susuz olmasalar bütün ge­ ce ısianmasalar şehri kolayca ele geçirecekken, Haçlı­ lar'in " ... Köln şehri büyüklüğünde ... " olduğunu fark et­ tikleri Konya'nın iç kalesini ele geçiremezler. Bu sırada dışanda Selçuklular 200.000 kişi