DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 15 marca 2018 r. Poz. 1268 UCHWAŁA NR LX/413/18 RADY GMINY UJAZD z dnia 20 lutego 2018 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Ujazd na lata 2018-2021 Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 oraz ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1875, poz. 2232 oraz z 2018 r. poz. 130), art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i o opiece nad zabytkami (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 2187, poz. 1086 i poz. 1595 oraz z 2018 r. poz. 10) uchwala się, co następuje: § 1. Przyjmuje się „Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Ujazd na lata 2018-2021”, stano- wiący załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Ujazd. § 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega publikacji w Dzienniku Urzędowym Wojewódz- twa Łódzkiego. Przewodniczący Rady Gminy Ujazd mgr Piotr Zimny Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 2 – Poz. 1268 Załącznik do Uchwały Nr LX/413/18 Rady Gminy Ujazd z dnia 20 lutego 2018 r. Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Ujazd na lata 2018 - 2021 Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 3 – Poz. 1268 SPIS TREŚCI I. WSTĘP 1.1. Charakterystyka gminy 1.2. Charakterystyka społeczno – gospodarcza 1.3. Charakterystyka przyrodnicza II. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI III. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE IV. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 4.1 Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 4.2 Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu V. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 5.1 Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy) 5.2 Charakterystyka zasobów oraz analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 5.2.1. Zarys historii obszaru gminy 5.2.2 Krajobraz kulturowy 5.2.3. Zabytki ruchome 5.2.4. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych 5.2.5. Dziedzictwo niematerialne 5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony 5.4. Zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków – zabytki nieruchome 5.5. Zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków – zabytki archeologiczne 5.6. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy VI. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY. ANALIZA SZANS I ZAGROŻEŃ VII. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE 7.1 Priorytety gminnego programu opieki nad zabytkami 7.2 Kierunki działań i zadania gminnego programu opieki nad zabytkami 7.3. Zadania gminnego programu opieki nad zabytkami VIII.INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI IX. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI X. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI XI. REALIZACJA I FINANSOWANIE PRZEZ GMINĘ ZADAŃ Z ZAKRESU OCHRONY ZABYTKÓW XII. WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA SPIS RYCIN SPIS TABEL SPIS WYKRESÓW SPIS FOTOGRAFII XIII. ANEKSY Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 4 – Poz. 1268 Wykaz skrótów: AZP – Archeologiczne Zdjęcie Polski, GEZ – Gminna Ewidencja Zabytków, GOK – Gminny Ośrodek Kultury, GPOnZ – Gminny Program Opieki nad Zabytkami, GUS – Główny Urząd Statystyczny, Dz. U. – Dziennik Ustaw, IK – Instytucja Kultury, KGW – Koło Gospodyń Wiejskich, KPOZiOnZ - Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami, LGD – Lokalna Grupa Działania, MKiDN – Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, MPZP – Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego, NID – Narodowy Instytut Dziedzictwa, NIMOZ - Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, NMP – Najświętsza Maria Panna, OSP – Ochotnicza Straż Pożarna, OZW – Obszar o znaczeniu dla wspólnoty, PGR – Państwowe Gospodarstwa Rolne, POnZ – Program Opieki nad Zabytkami, PPOnZ – Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami, PPP – partnerstwo publiczno – prywatne, RPO – Regionalny Program Operacyjny, SWOT – ang. Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats (mocne, słabe strony, szanse I zagrożenia), UG – Urząd Gminy, WEZ – Wojewódzka Ewidencja Zabytków WUOZ – Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, WKZ – Wojewódzki Konserwator Zabytków. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 5 – Poz. 1268 I. WSTĘP Przedmiotem opracowania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Ujazd na lata 2018 - 2021 jest przedstawienie zasobów dziedzictwa kulturowego gminy ze szczególnym uwzględnieniem obiektów zabytkowych oraz wypracowanie programu zarządzania nimi, w tym praca nad ich potencjałem. Program jest dokumentem strategicznym w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. Pozwoli on na koordynację działań polityki przestrzennej w zakresie opieki i zarządzania dziedzictwem kulturowym. W okresie najbliższych czte- rech lat Program realizowany będzie dostępnymi środkami prawnymi oraz finansowymi. Celem Programu jest określenie zasadniczych kierunków działań i zadań na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami. Systematyczne wdrażanie ustaleń dokumentu powinno spowodować poprawę stanu zachowania zasobów dziedzictwa kulturowego Gminy Ujazd. Program powinien być znany nie tylko władzom lokalnym, ale i społeczności lokalnej. Jego zadaniem jest m.in. uświadamianie mieszkańców o konieczności dbania o lokalną tradycję przejawiającą się w inicjatywach społecznych, jak i o potrzebie ochrony dziedzictwa kulturo- wego gminy. Mieszkańcy i władze gminy powinni dbać o utrzymanie indywidualnego charakteru regionu, w tym o zachowanie jego znamiennych elementów zabytkowych i przyrodniczych, które są swoistą spuścizną materialną i historyczną. Niniejszy Program powstał na podstawie poradnika metodycznego Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami oraz został opracowany mając na uwadze art. 4 pkt 2 ustawy Prawo autorskie i pokrewne. Gminny Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Ujazd na lata 2018 – 2021 jest pierwszym opracowaniem o takim charakterze, wykonanym dla Gminy Ujazd. 1.1. Charakterystyka gminy Gmina Ujazd położona jest we wschodniej części województwa łódzkiego, etnograficznie znajduje się na pograniczu kulturowym. Miejscowości takie jak: Skrzynki, Ojrzanów, Tobiasze należy zaliczyć do regionu rawsko – opoczyńskiego, Dębniak, Olszowa, Wólka Krzykowska, Bielina to już region piotrkowski, zaś Ujazd, Zaosie, Ciosny uznać można jako region brzeziński. Z Ujazdu do Łodzi – odległość z centralnych części miej- scowości wynosi ok. 40 km, do Piotrkowa Trybunalskiego ok. 35, a do Tomaszowa Mazowieckiego ok. 12 km. Gmina Ujazd znajduje się na terenie powiatu tomaszowskiego w jego zachodniej części. Jest jedną z 11 gmin powiatu i jedną z 10 gmin wiejskich. Sieć osadniczą gminy tworzą miejscowości wiejskie na czele z Ujazdem – siedzibą gminy o współrzędnych geograficznych 51.60°N, 19.92°E, którą zamieszkuje 21% miesz- kańców Gminy. Jednostka samorządowa zajmuje obszar o powierzchni 97 km2 (ok. 9,5% powierzchni powia- tu), granicząc z 7 gminami (ryc. 1): - na zachodzie – z gminą Będków (powiat tomaszowski) i gminą Rokiciny (powiat tomaszowski), na północy – z gminą Koluszki (powiat łódzki wschodni) i gminą Budziszewice (powiat tomaszowski), na wschodzie – z gminą Lubochnia (powiat tomaszowski), na południu – z gminą Wolbórz (powiat piotrkowski) i gminą Tomaszów Mazowiecki (powiat toma- szowski). Najbardziej skrajne odległości na terenie gminy oddalane są od siebie o ok. 15 km w linii północny– wschód – południe. W skład Gminy Ujazd wchodzą 22 sołectwa, w tym 40 miejscowości wiejskich. Przynależ- ność poszczególnych miejscowości do sołectw przedstawiono w tabeli 1. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 6 – Poz. 1268 Tabela 1. Przynależność miejscowości wchodzących w skład sołectw w Gminie Ujazd Lp. Nazwa sołectwa Nazwa miejscowości wchodzących w skład sołectwa 1 Bielina Bielina, Teklów, Wygoda 2 Bronisławów Bronisławów, Marszew 3 Buków Buków, Buków-Parcel 4 Ciosny Aleksandrów, Ciosny, Łączkowice, Józefów 5 Dębniak Dębniak, Kolonia Dębniak 6 Helenów Helenów 7 Józefin Józefin, Konstancin 8 Lipianki Lipianki 9 Łominy Łominy 10 Maksymów Maksymów, Olszowa Piaski 11 Niewiadów Niewiadów, Szymanów, Niewiadów - Kolonia, Władysławów 12 Ojrzanów Ojrzanów, Tobiasze 13 Olszowa Olszowa, Kolonia Olszowa 14 Osiedle Niewiadów Osiedle Niewiadów 15 Przesiadłów Przesiadłów 16 Sangrodz Sangrodz 17 Skrzynki Skrzynki 18 Stasiolas Stasiolas, Kolonia Ujazd 19 Ujazd Ujazd, Mącznik 20 Wólka Krzykowska Wólka Krzykowska 21 Wykno Wykno, Młynek 22 Zaosie Zaosie Źródło: UG w Ujeździe Ryc. 1. Gmina Ujazd w układzie gmin sąsiednich Źródło: opracowanie własne Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 7 – Poz. 1268 Ryc. 2. Położenie Gminy Ujazd na tle Polski Źródło: opracowanie własne na podstawie geoportal.gov.pl 1.2. Charakterystyka społeczno–gospodarcza Na koniec roku 2016 obszar gminy zamieszkiwało 7 905 osób (wg danych Urzędu Gminy w Ujeździe), w tym Ujazd – siedzibę gminną - 1 655 osób. Największą miejscowością na terenie Gminy Ujazd jest Osiedle Niewiadów (tak naprawdę przedłużenie Ujazdu w kierunku północnym o osobnym statucie sołectwa) liczące 1751 osób. Gminę Ujazd zamieszkuje 6,7% wszystkich mieszkańców powiatu. Wg danych GUS liczba osób zamieszkująca analizowaną gminę zmniejszyła się w ostatnich 5 latach o ok. 100 osób. Taki stan rzeczy w ostatnich 5 latach związany jest z niewielkim dodatnim przyrostem naturalnym w latach 2013 i 2014 oraz ujemnym przyrostem naturalnym w 2015 r. i szczególnie w 2016 r., a także z niewielkim ujemnym saldem migracji (łącznie w latach 2012-2016). Jednocześnie obserwowany jest także stopniowy proces starzenia się społeczeństwa