Vlaamse Overheid Departement Omgeving Afdeling Gebiedsontwikkeling, Omgevingsplanning en –projecten Milieueffectrapportage Koning Albert II-laan 20 bus 8 1000 Brussel T 02/553 80 79 [email protected] www.omgevingvlaanderen.be Scopingsadvies Project-MER Tramlijn Spartacus 1 Hasselt-Maastricht te Hasselt, Diepenbeek, Bilzen en Lanaken Initiatiefnemer: Vlaamse Vervoersmaatschappij De Lijn Motstraat 20 2800 MECHELEN 16/11/2020 PRMER-3308-SA 1. Inleiding Het milieueffectrapport wordt opgesteld met het oog op de vergunning voor de aanleg en exploitatie van een sneltramlijn van het station van Hasselt tot Lanaken, de zogenaamde Spartacus 1 tramlijn op Vlaams grondgebied over een afstand van ongeveer 29 km. De sneltramlijn Hasselt – UHasselt – Maastricht is de eerste van de drie voorziene sneltramlijnen (de andere zijn Hasselt – UHasselt – Maasmechelen en Hasselt – Neerpelt – Lommel) die in het kader van het Spartacusplan concreet voorbereid wordt. Hiermee neemt De Lijn een belangrijke stap in de uitvoering van het Spartacusplan. De sneltramlijn doorkruist van west naar oost de volgende gemeenten: Hasselt, Diepenbeek, Bilzen, Lanaken op Vlaams grondgebied en Maastricht op Nederlands grondgebied. Deze project-MER behandelt enkel het tracé op Vlaams grondgebied. Het tracé gaat door de volgende Habitatrichtlijngebieden: “Jekervallei en bovenloop van de Demervallei” en “Overgang Kempen- Haspengouw”. Het ruimtebeslag van actueel habitat binnen deze gebieden gaat over een oppervlakte van ca. 3 ha. Op basis van de huidige inzichten is deze activiteit onderworpen aan de MER-plicht volgens het project- m.e.r.-besluit1, met name: - Bijlage I: rubriek 7: “Aanleg van spoorlijnen voor spoorverkeer over een lengte van 10 km of meer” De initiatiefnemer heeft er van bij de start van deze MER-procedure expliciet voor gekozen om de in de aanmelding de voorgestelde methodologie reeds verder uit te werken tot een ontwerp-MER en beide gebundeld in te dienen als één document. Het Team Mer ontving de aanmelding (tekst + bijlage), met de vraag tot scopingsadvies, op 25 augustus 2020. Er werd door de initiatiefnemer van het project voor deze aanmelding geen openbare raadpleging georganiseerd. Het Team Mer vroeg adviezen bij relevante administraties en openbare besturen (zie bijlage). Gezien de ligging van het project werden de grensoverschrijdende bevoegde autoriteiten geraadpleegd. Het Team Mer stelt dit scopingsadvies op met het oog op de inhoudsafbakening en de methodologie van het MER. Zij houdt rekening met de principieel verplichte onderdelen van een project-MER op basis van art.4.3.7 van het DABM2, de informatie in de aanmelding, de ontvangen schriftelijke adviezen en met het overleg met de adviesinstanties van 12 oktober 2020. Dit scopingsadvies heeft betrekking op de reikwijdte, het detailleringsniveau en de inhoudelijke aanpak van het project-MER. Het project-MER moet opgesteld worden zoals door de initiatiefnemer voorgesteld werd in de aanmelding en aangevuld/aangepast worden volgens de specifieke vereisten die in dit scopingsadvies geformuleerd zijn. 1 Besluit van de Vlaamse Regering van 10 december 2004 houdende vaststelling van de categorieën van projecten onderworpen aan milieueffectrapportage, B.S. 17 februari 2005, zoals herhaaldelijk gewijzigd. 2 Decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid, B.S. 3 juni 1995, zoals herhaaldelijk (DABM). Team Mer – scopingsadvies PR3308 2 Tramlijn Spartacus 1 Hasselt-Maastricht 2. Verantwoording, beschrijving project en alternatieven Hoofdstukken 3 tot en met 5 in de Aanmelding beschrijven op een voldoende wijze de ruimtelijke situering, de verantwoording en het voorgenomen project, nl. de exploitatie van een sneltramlijn van het station van Hasselt tot Lanaken, de zogenaamde Spartacus 1 tramlijn op Vlaams grondgebied over een afstand van bij benadering 29 km. Het project vormt een onderdeel van “Spartacusplan”. De trajectbeschrijving gebeurt aan de hand van kilometerpunten maar deze zijn nergens op een kaart gesitueerd zodat de precieze werken ter hoogte van een bescherming niet steeds duidelijk zijn. Bovendien worden enkel voor de trajectdelen 1 t/m 4 het begin- en eindpunt opgegeven, zodat je daar aan de hand van de beschrijving wel een inschatting kan maken van de verschillende vermelde locaties. Bij de andere trajectdelen echter blijft het gissen. De aanlegfase is in de aanmelding onderbelicht en zal duidelijker worden omschreven in functie van de effectinschatting en -beoordeling in de relevante disciplines. Ook al is de aannemer (en dus het in te zetten materieel) nog niet gekend, toch zal uitgegaan worden van een theoretische werfinrichting en uitvoering van de werken. Minstens volgende deelingrepen zullen beschreven worden: verwijderen van de vegetatie, grondwerken, aan- en afvoer van materialen, bemaling, grondverzet en de effectieve constructiewerken. Vermits een gedeelte van het tracé van dit project (station Hasselt-Campus Diepenbeek) ook dienst zal doen voor andere Spartacuslijnen zal voor die gedeelten ook de verwachte frequentie van het aantal trams (in de toekomst) gecommuniceerd worden zodat binnen de relevante disciplines (bijv. Geluid, Mens-Gezondheidsaspecten) de cumulatieve effecten in de exploitatiefase kunnen worden beschreven. Ook de realisatie en de exploitatie van het dienstspoor tussen Hasselt-station en de stelplaats (Crutzenstraat) worden als volwaardig te onderzoeken meegenomen. Daarbij zal nu al rekening worden gehouden dat er in de toekomst daar 3 tramlijnen over zullen lopen. Op p.62 is er sprake van evenementenritten die uitwijksporen en terugkeerwissels noodzakelijk maken. Het extra ruimtebeslag van deze infrastructuur en de frequentie van deze evenementenritten worden beschreven zodat daar rekening mee gehouden kan worden in de effectbeschrijving en - beoordeling. Vanuit de adviesvraag kwamen de volgende opmerkingen: - In het voorliggende document wordt er geen melding gemaakt van het nieuwe OV-plan dat nu in opmaak is bij de vervoerregio Limburg. Dit wordt aangevuld. - Aangegeven zal worden of Spartacus 2 (Hasselt-Maasmechelen) al dan niet als een trambus-verbinding uitgevoerd zal/kan worden. Lijn 2 loopt voor een stuk samen met lijn 1 op het grondgebied van Diepenbeek en Hasselt. Dit is belangrijk voor de keuze van het verhardingstype. - De paragraaf ‘Aanpassingen dienstregeling NMBS’ (p.52-53) is niet meer actueel. De aanpassingen zijn (gedeeltelijk) doorgevoerd en bepaalde tijdswinsten zijn niet helemaal correct ingeschat. Dit wordt best geactualiseerd met de huidige toestand (wat is al gerealiseerd?) Team Mer – scopingsadvies PR3308 3 Tramlijn Spartacus 1 Hasselt-Maastricht - De beschrijving van het tracé tussen Oud Gasthuis en Dusartplein (p.64) lijkt niet helemaal te kloppen. Er wordt aangegeven dat de linkerrijstrook (lokaal verkeer) dient voor het tramverkeer richting Hasselt en de Boulevard voor het tramverkeer richting Lanaken. De rijrichting op deze twee rijstroken is echter omgekeerd (Boulevard gaat richting Hasselt Station, linkerrijstrook in tegengestelde richting). - Op p.45 wordt bij het juridisch en beleidsmatig kader nog verwezen naar de bekken- en deelbekkenbeheerplannen. Deze werden echter vervangen en geïntegreerd in de stroomgebiedbeheerplannen. Hier dient dus een verwijzing opgenomen te worden naar de stroomgebiedbeheerplannen. - De paragraaf 'Overeenstemming met concept Spartacusplan' (p.91) vermeldt dat "In het Spartacusplan wordt uitgegaan van een maximale reistijd tussen Hasselt en Lanaken van 27 minuten. Elk tracéalternatief dient hieraan tegemoet te komen." Deze beschrijving is niet meer correct. In de hele studie rond lijn 3 werd ook met geen woord meer gerept over 27 minuten als bindende voorwaarde bij de keuze tussen tram en trein. De 27 minuten is een concept dat ook bij lijn 1 op MER-gebied weinig invloed heeft. Dit is eerder een economisch exploitatie-gegeven. Dit wordt uitgeklaard. Alternatievenonderzoek in milieueffectrapportage is belangrijk. De alternatieven/varianten, beschreven in hoofdstuk 6 van de aanmelding kunnen, voor zover nog geldig en correct bij het beëindigen van het milieueffectenonderzoek, in het project-MER worden overgenomen. Het project- MER zal in ieder geval het “Boulevardtracé” (zie onderstaande figuur) verder uitwerken waarvoor reeds een aanzet was gegeven in §6.2.1.2 van de aanmelding en zal dit locatiealternatief als evenwaardig alternatief op zijn milieueffecten (aanleg- en exploitatiefase) onderzoeken. Het project-MER zal op zoek gaan naar het Meest Milieuvriendelijke alternatief (MMA) en zal uiteindelijk de milieueffecten van het meest-wenselijke alternatief (MWA) minstens omschrijven. Alternatieven kunnen tijdens het verdere onderzoek nog gegenereerd worden. Voor- en nadelen van deze alternatieven worden beschreven (zie verder). Bovendien zal in het kader van de “Passende beoordeling” moeten aangetoond worden dat het voorliggend tracé/project bij haar doortocht door de Natura2000 gebieden zeker het Meest Team Mer – scopingsadvies PR3308 4 Tramlijn Spartacus 1 Hasselt-Maastricht Milieuvriendelijke alternatief (MMA) is en dat de realisatie van het project eveneens van “dwingende redenen van groot openbaar belang” (zie verder). Het nulalternatief, m.n. het niet uitvoeren van het project, zal in het MER enkel opgenomen worden als de beschrijving van de bestaande toestand of de “referentietoestand 2025” waarbij er geen tramlijn aanwezig en in exploitatie is (zie §6.3 in de aanmelding). 3. Algemene en methodologische aspecten Referentiesituatie, bestaande toestand en ontwikkelingsscenario’s