ARMIA KRAJOWA DAWNIEJ A DZI Ś. CO S ĄDZI O NIEJ MŁODZIE ś? Patrycja Górska Klasa: IIIc Armia Krajowa – działalno ść , po co, jak, kiedy i gdzie? Podczas drugiej wojny światowej działało wiele tajnych organizacji, które miały na celu walk ę z okupantem i odbudow ę po wojnie pa ństwa polskiego. Wiele z nich powoływanych było przez przedwojenne organizacje, partie polityczne lub instytucje, np. Zwi ązek Harcerstwa Polskiego utworzył Szare Szeregi. Nie wszystkie organizacje działały długo z powodu aresztowa ń gestapo lub NKWD- czyli Ludowy Komisariat Spraw Wewn ętrznych. Polskie Pa ństwo Podziemne to cały system władz pa ństwowych, który działał w „imieniu Rzeczypospolitej”, kiedy została okupowana przez dwóch wrogów: hitlerowskie Niemcy i stalinowski Zwi ązek Radziecki. Podlegał on rz ądowi Rzeczypospolitej na emigracji. W 1940 roku powstała Delegatura Rz ądu na Kraj, która zajmowała si ę ł ączno ści ą pomi ędzy rz ądem na emigracji a polskim pa ństwem podziemnym. Do jej zada ń nale Ŝało zapewnienie utrzymania ci ągło ści instytucji pa ństwowych, d ąŜ yła do normalnego funkcjonowania pa ństwa po zako ńczeniu wojny, rejestrowała równie Ŝ poczynania okupantów, gromadziła dokumentacj ę zbrodni wojennych oraz zapewniała ich ochron ę i ratowała zagro Ŝone dobra kulturalne. Delegatura dzieliła si ę na departamenty, które w dzisiejszym czasie s ą odpowiednikiem ministerstw. Do ich zada ń nale Ŝało zapewnienie ochrony Delegatury, niesienie pomocy śydom, z tego wzgl ędu powołano Rad ę Pomocy śydom „ śegot ę”. Departamenty wydawały pras ę- miesi ęcznik „ Rzeczypospolita” i wspierały polskie instytucje, które działały za zgod ą okupanta, nale Ŝał do nich Polski Czerwony Krzy Ŝ i Główna Rada Opieku ńcza. 27 wrze śnia 1939 r. grupa wy Ŝszych oficerów z rozkazu dowódcy obrony Warszawy gen. J.Rómmla zawi ązała tajn ą organizacj ę– Słu Ŝbę Zwyci ęstwu Polski. Dowództwo SZP obj ął gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski. Jej zadaniem było prowadzenie walk wyzwole ńczych w granicach przedwojennych, odtworzenie i reorganizacja armii polskiej oraz powołanie tymczasowych o środków władzy. Słu Ŝba Zwyci ęstwu Polski była uwa Ŝana przez gen. Władysława Sikorskiego za zbyt zbli Ŝon ą do obozu sanacyjnego, wi ęc z rozkazu Naczelnego Wodza została rozwi ązana. Dnia 13 listopada 1939 roku została zast ąpiona przez Związek Walki Zbrojnej, której dowódc ą został gen. Kazimierz Sosnkowski, a od połowy 1940 roku dowództwo przej ął gen. Stefan Rowecki, jednak Ŝe 14 lutego 1944 roku zostało ponownie przemianowane rozkazem Wodza Naczelnego na Armi ę Krajow ą. Armia Krajowa to najsilniejsza i najlepiej zorganizowana armia podziemna w Europie. Wyst ępowała pod kryptonimami „Polski Zwi ązek Powsta ńczy” oraz „ Siły Zbrojne w Kraju”. Do jej zada ń nale Ŝało prowadzenie akcji szkoleniowych, dywersyjnych, sabota Ŝowych i bojowych. D ąŜ yła do powstania ogólnokrajowego i akcji „Burza”. W jej skład wchodziło wiele mniejszych organizacji, takich jak: „ Narodowa Organizacja Wojskowa” od 1942 (cz ęś ciowo), „Konfederacja Narodu” od sierpnia 1943, „Narodowe Siły Zbrojne” od 1944( cz ęś ciowo), „Bataliony Chłopskie” (cz ęś ciowo), „Gwardia Ludowa WRN” od 1940. Organem dowodz ącym AK była Komenda Główna, która składała si ę z siedmiu oddziałów: Organizacyjnego, Informacyjno-Wywiadowczego, Operacyjno-Szkoleniowego, Kwatermistrzostwa(Zaopatrzeniowa), Ł ączno ści, Biura Informacji i Propagandy oraz Finansowego, miała te Ŝ duszpasterzy. Oddział Organizacyjny zajmował si ę planowaniem i organizacj ą działa ń, sprawami dotycz ącymi personelu oraz utrzymaniem ł ączno ści konspiracyjnej mi ędzy obozami jenieckimi i skupiskami Polaków na terenie Rzeszy wywiezionych na roboty pod przymusem. Do zada ń oddziału Informacyjno-Wywiadowczego nale Ŝało zapewnienie bezpiecze ństwa oraz wywiady, legalizacja i ł ączno ść . Jednostka Operacyjno-Szkoleniowa planowała i przygotowywała działania zwi ązane z bie Ŝą cą walka zbrojn ą i powstaniem ogólnonarodowym oraz zarz ądzała prac ą inspektorów poszczególnych rodzajów broni. Wydział Zaopatrzenia koordynował prac ę słu Ŝb: uzbrojenia, sanitarnej, geograficznej i weterynaryjnej, oddziałowi podlegała Wojskowa Słu Ŝba Ochrony. Biuro Informacji i Propagandy kierowało działalno ści ą propagandow ą, za ś oddział Finansowy zajmował si ę kontrol ą gospodarki finansowej i zaopatrzenia finansowego oraz organizowaniem lokali konspiracyjnych. Placówki AK utworzono na terenie całego kraju, dziel ąc si ę na obszary (kilka województw), okr ęgi (województwo), obwody (powiaty, których na pocz ątku 1944 roku było 280) oraz placówki (gminy, które składały si ę z 2-3 plutonów licz ących po 35-60 Ŝołnierzy). śołnierze byli ochotnikami. Pod koniec wojny AK liczyła około 380 ty ś. Ŝołnierzy, kadra oficerska rekrutowała si ę spo śród oficerów przedwojennych, oficerów przeszkolonych w Wielkiej Brytanii i przerzuconych do kraju. W ramach AK istniała te Ŝ Wojskowa Słu Ŝba Kobiet. Wojsko charakteryzowało si ę wysok ą moralno ści ą, zdyscyplinowaniem i du Ŝą warto ści ą bojow ą. Komendant Armii Krajowej podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz był zale Ŝny od Delegata Rz ądu. Funkcj ę dowódcy pełnili: gen. Michał Tokarzewski- Karaszewicz pseudonim „Torwid”- okres urz ędowania od 27 wrze śnia 1939 roku do marca 1940 roku. Nast ępnie władz ę przej ął gen. dyw. Stefan Rowecki pseudonim „Grot” -od 18 czerwca 1940 do 30 czerwca 1943 roku. Po nim dowództwo obj ął gen. dyw. Tadeusz Komorowski pseudonim „Bór”- od lipca 1943 do 2 wrze śnia 1944 roku, a od 3 pa ździernika 1944 do 17 stycznia 1945 władz ę sprawował gen. bryg. Leopold Okulicki pseudonim „ Nied źwiadek”. Rota to przysi ęga śołnierza AK. Tekst ten obowi ązuje od 1942 roku. Przyjmowany mówi: „W obliczu Boga Wszechmog ącego i Naj świ ętszej Maryi Panny, Królowej Korony Polskiej kład ę swe r ęce na ten Świ ęty Krzy Ŝ, znak M ęki i Zbawienia, i przysi ęgam by ć wiernym Ojczy źnie mej, Rzeczypospolitej Polskiej, sta ć nieugi ęcie na stra Ŝy Jej honoru i o wyzwolenie Jej z niewoli walczy ć ze wszystkich sił – a Ŝ do ofiary Ŝycia mego. Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i rozkazom Naczelnego Wodza oraz wyznaczonemu przeze ń Dowódcy Armii Krajowej b ędę bezwzgl ędnie posłuszny, a tajemnicy niezłomnie dochowam, cokolwiek by mnie spotka ć miało. Tak mi dopomó Ŝ Bóg.” S ą to słowa, które Ŝołnierz wypowiada z pełn ą świadomo ści ą, teraz ka Ŝdy jego ruch b ędzie w „imi ę dobra Ojczyzny”. Przyjmuj ący odpowiada: „Przyjmuj ę Ci ę w szeregi Armii Polskiej, walcz ącej z wrogiem w konspiracji o wyzwolenie Ojczyzny. Twym obowi ązkiem b ędzie walczy ć z broni ą w r ęku. Zwyci ęstwo b ędzie Twoj ą nagrod ą. Zdrada karana jest śmierci ą.” Od tej chwili przyjmowany stawał si ę pełnomocnym śołnierzem Armii Krajowej. Dzieci pułków Podczas II wojny światowej cz ęsto dochodziło do sytuacji, w której dziecko traciło rodziców lub opiekunów w wyniku wojennej zawieruchy – najcz ęś ciej na zawsze. Pozostawione bez opieki, same i bezbronne dzieci nie miały szans na prze Ŝycie w tak trudnym czasie wojny. Takie dzieci czekała śmier ć głodowa. Jednostki polskie powstałe w ZSRR przygarniały cz ęsto nieletnich rodaków. Starsi synowie pułków zazwyczaj brali udział w walce. Młodszym dzieciom władze wojskowe starały si ę zapewni ć opiek ę, i o ile to było mo Ŝliwe, edukacj ę. Z synów pułków rekrutowali si ę w du Ŝej mierze uczniowie Junackiej Szkoły Kadetów powstałej w Palestynie przy Armii Andersa. W czasie wojny równie Ŝ na terenie Polski jednostki partyzanckie zwykły przygarnia ć opuszczone dzieci i w miar ę mo Ŝliwo ści opiekowa ć si ę nimi. Tak Ŝe krótko po roku 1945 niektóre jednostki wojskowe kontynuowały tradycj ę, podejmuj ąc zbiorow ą opiek ę nad wojennymi sierotami. We wrze śniu 1968 r. minister obrony narodowej ustanowił odznak ę „Syn Pułku”. Odznaka była nadawana osobom, które jako dzieci – Ŝołnierze w latach II wojny światowej, nie maj ąc uko ńczonych 17 lat, brały udział w walkach z hitlerowskim okupantem w jednostkach Ludowego Wojska Polskiego, polskich formacjach wojskowych na zachodzie i oddziałach partyzanckich, tak Ŝe oddziałach Armii Krajowej. śołnierze wykl ęci W roku 1944 na ziemie II RP wkroczyła Armia Radziecka .. W tym samym roku rozpocz ął si ę proces likwidacji członków podziemia niepodległo ściowego i antykomunistycznego stawiaj ących opór (nie tylko zbrojny) próbie sowietyzacji Polski i podporz ądkowania jej ZSRR. Nazwano ich Ŝołnierzami wykl ętymi . 3 wrze śnia 1944 roku Niemcy uznały prawa kombatanckie Ŝołnierzy Armii Krajowej. ZSRR takiego zobowi ązania nie zło Ŝył nigdy. 31 lipca 1944 roku Józef Stalin rozkazał rozbroi ć Armi ę Krajową. Władysław Gomułka o świadczył „Akowcy okazali si ę elementem wrogim, który bezwzgl ędnie nale Ŝy usun ąć ”. Pocz ątkowo zwalczaniem AK zajmowały si ę wył ącznie słu Ŝby sowieckie. W ci ągu roku NKWD schwytało 60 tysi ęcy ludzi, z czego 50 tysi ęcy wywieziono do ZSR,. głównie tych, którzy w akcji „Burza” z Armi ą Czerwon ą walczyli przeciwko Niemcom. Na nic si ę zdało braterstwo broni i krwi. 21 lipca 1945 roku sąd w Moskwie skazał na wi ęzienie przywódców Polski Podziemnej – ministrów rz ądu RP, dowódc ę Sił Zbrojnych w Kraju, członków Rady Jedno ści Narodowej, działaczy politycznych. Równocze śnie aparat bezpiecze ństwa Polski Ludowej zacz ął przejmowa ć zadanie zwalczania organizacji niepodległo ściowych i tropienia Ŝołnierzy rozwi ązanej 19 stycznia 1945 roku Armii Krajowej. Po rozwi ązaniu Armii Krajowej powstały kolejno trzy organizacje konspiracyjne. Pierwsza, „Nie” (z celem zapisanym w nazwie - „Niepodległo ść ”) została zdekonspirowana i spenetrowana przez NKWD. Powołano wtedy Delegatur ę Sił Zbrojnych na Kraj z zadaniem zako ńczenia działalno ści partyzanckiej, czyli tajnej demobilizacji le śnych oddziałów. UB nakłoniło aresztowanego komendanta Obszaru Centralnego DSZ Jana „Radosława” Mazurkiewicza by wezwał akowców do ujawnienia si ę na korzystniejszych warunkach ni Ŝ bezwarunkowa kapitulacja z 2 sierpnia 1945 roku. Trzeci ą struktur ą było Zrzeszenie Wolno ść i Niezawisło ść , organizacja cywilna, obywatelska, nastawiona na kultywowanie idei niepodległo ści i opór przeciwko sowietyzacji. Przywódcy WiN stan ęli na czele oddziałów partyzanckich by je bezpiecznie zdemobilizowa ć i pomóc w rozpocz ęciu „normalnego” Ŝycia, a nie, aby poprowadzi ć ich do boju.