„Powtórka przed…” Instytut Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polskie Towarzystwo Historyczne Oddzia³ w Poznaniu „Powtórka przed…” V Spotkania z histori¹ dla uczniów szkó³ ponadgimnazjalnych 22–23 wrzeœnia oraz 26–27 wrzeœnia 2011 Informator Instytutu Historii UAM Redakcja Józef Dobosz i Danuta Konieczka-Œliwiñska Poznañ 2011 © Copyright by Instytut Historii UAM, Poznañ 2011 Redakcja: Ewa Dobosz Projekt ok³adki: Piotr Namiota £amanie: Ma³gorzata Nowacka ISBN 978-83-89407-91-7 INSTYTUT HISTORII UAM ul. Œwiêty Marcin 78 61-809 Poznañ tel./faks 061 829 47 25 e-mail: [email protected] www.historia.amu.edu.pl Druk: ZAK£AD GRAFICZNY UAM ul. Wieniawskiego 1 61-712 Poznañ Spis treœci Wprowadzenie (Józef Dobosz, Danuta Konieczka-Œliwiñska).................. 7 „Powtórka przed…”. V Spotkania z histori¹ dla uczniów szkó³ ponadgimnazjalnych. Program ramowy ............................................... 11 Wyk³ady Kazimierz Ilski, Cywilizacyjny postêp w staro¿ytnoœci ....................... 17 Józef Dobosz, Narodziny uniwersytetów w œredniowieczu ..................... 33 Maciej Serwañski, Znajomoœæ kultury francuskiej w Polsce w XVII wieku ........... 43 Tomasz Schramm, Wiek XIX – pocz¹tek kultury masowej ................... 61 Stanis³aw Jankowiak, Agnieszka Jankowiak-Maik, Socrealizm w kulturze polskiej ..... 73 Warsztaty Edward Skibiñski, Historyka i Ÿród³oznawstwo – przyk³ad Anonima tzw. Galla i jego dzie³a .. 89 Danuta Konieczka-Œliwiñska, Kilka uwag o Ÿród³ach historycznych w edukacji szkolnej ... 99 Marta Kalisz, „…rodz¹ siê w ³onie ziemi garnki …” – czyli jak skutecznie wykorzystaæ Ÿród³o archeologiczne w edukacji historycznej?.............................. 107 Konspekty warsztatów Rados³aw Tarasewicz, Mezopotamia – kolebka najstarszej cywilizacji œwiata .......... 117 Anna Tatarkiewicz, Jak wygraæ wybory na urz¹d konsula? Kultura polityczna i kampania wyborcza w Republice rzymskiej.................................. 119 Adam Jaroszyñski, Podró¿e staro¿ytnych Rzymian – wybrane zagadnienia ........... 121 Anna Kot³owska, Zwierzêta w kulturze bizantyñskiej....................... 123 Ma³gorzata Chmielarz, Rozrywki staro¿ytnych ........................... 124 6 Spis treœci £ukasz Ró¿ycki, Nie taki barbarzyñca straszny – obraz Awarów i S³owian w historiografii bizantyñskiej VI wieku...................................... 126 Katarzyna Balbuza, Wizje „z³otego wieku” (saeculum aureum) w okresie wczesnego Cesarstwa Rzymskiego............................................. 127 Jakub Koz³owski, Józef Flawiusz: ¿ydowski historyk i rzymski obywatel ........... 130 Marzena Matla, U Ÿróde³ kultury polskiej – czeskie wp³ywy kulturowe w pañstwie piastowskim 131 Aleksandra Losik-Sidorska, Pompa funebris, czyli staropolskie zwyczaje pogrzebowe ..... 132 Mariusz Menz, Pomiêdzy romantycznym mesjanizmem a pozytywistycznym okcydentalizmem, czyli polskie dysputy o cywilizacji i kulturze w XIX wieku ................. 134 Miko³aj Pukianiec, Rodzina w historii – historia w rodzinie. Warsztaty genealogiczne .... 135 Magdalena Jakœ-Kubiak, „...szosy pruskie s¹ doskona³e, ale tylko póty, póki nikt niemi nie jeŸdzi”. Komunikacja i nowoczesnoœæ w XIX wieku. Przypadek poznañski. ......... 137 Piotr Okulewicz, Drugie dno, czyli o tym, czego mo¿na siê dowiedzieæ o historii Polski z filmów fabularnych i dokumentalnych................................... 138 Magdalena Biniaœ-Szkopek, Osoba ukryta w œredniowiecznym dokumencie (intytulacja, in- skrypcja, testacja), czyli podstawy paleografii i dyplomatyki .................. 140 Piotr Pokora, Exlibris herbowy – tradycja i wspó³czesnoœæ ..................... 141 Przemys³aw Matusik, Wiek XIX – nowe Ÿród³a, nowe interpretacje .............. 142 Alina Hinc, Gry i zabawy w XIX wieku ............................. 143 Agnieszka Jankowiak-Maik, Socrealizm, czyli jak umiera³a polska kultura .......... 144 Izabela Skórzyñska, Polski teatr eksperymentalny lat 70. i 80. XX wieku. Miêdzy scen¹ i po- lityk¹ ................................................ 146 Informator Instytutu Historii UAM (opracowa³a Agnieszka Jakuboszczak).......... 149 2011 roku (poniedzia³ek – wtorek). Podczas ich trwania zostanie wyg³oszonych 5 wyk³adów mono- graficznych, odbêdzie siê 21 warsztatów Ÿród³owych. Wprowadzenie Proponujemy równie¿ spotkania informacyjne i war- sztatowe dla nauczycieli historii, a tak¿e konkurs z nagrodami dla wszystkich uczestników. Dziêki u¿ po raz pi¹ty Instytut Historii Uniwersytetu im. wspó³pracy z Muzeum Archeologicznym w Pozna- JAdama Mickiewicza w Poznaniu wraz Poznañskim niu uczestnicy „Powtórki przed…” bêd¹ tak¿e mieli Oddzia³em Polskiego Towarzystwa Historycznego or- okazjê zwiedziæ wystawê tematyczn¹ „Szachy w œred- ganizuje w murach Collegium Historicum zajêcia niowieczu, œredniowiecze w szachach”, która zo- otwarte dla uczniów szkó³ ponadgimnazjalnych z ca³ej stanie udostêpniona w holu Collegium Historicum Wielkopolski pod has³em „Powtórka przed…”. Na- na czas trwania naszej imprezy. Osoby zaintere- wi¹zuj¹c do wieloletniej tradycji wspó³pracy œrodo- sowane studiami w Instytucie Historii zapraszamy wiska akademickiego z nauczycielami i placówkami na indywidualne konsultacje z przedstawicielami szkolnymi, staramy siê prezentowaæ najnowsze osi¹g- wszystkich specjalnoœci, jakie oferujemy na kierun- niêcia nauki historycznej i propagowaæ historiê jako ku historia. niezwykle ciekaw¹ dziedzinê wiedzy, potrzebn¹ ka¿- Zgodnie z nasz¹ tradycj¹ program spotkañ za- demu m³odemu cz³owiekowi do zrozumienia wspó³- wiera dwa rodzaje zajêæ: monograficzne, autorskie czesnego œwiata. Cieszymy siê, ¿e nasz pomys³ na wyk³ady przekrojowe, prowadzone przez wyk³adow- powtarzanie i utrwalanie wiadomoœci z historii w po- ców specjalizuj¹cych siê w danej dziedzinie, oraz za- ³¹czeniu z praktycznym kszta³ceniem umiejêtnoœci jêcia warsztatowe, na których prowadz¹cy skupi¹ pracy ze Ÿród³em historycznym spotka³ siê z tak pozy- uwagê na kszta³towaniu umiejêtnoœci pracy z roz- tywnym odzewem wœród uczniów i nauczycieli. Mamy maitym co do formy i treœci materia³em Ÿród³owym. ju¿ sta³ych bywalców, poniewa¿ wiele szkó³ zg³asza Podobnie jak w dwóch poprzednich edycjach, wszyst- swój udzia³ ka¿dego roku, systematycznie roœnie rów- kie wyk³ady i wiêkszoœæ warsztatów zosta³o skon- nie¿ liczba uczestników „Powtórki przed…”, osi¹gaj¹c centrowanych wokó³ jednego tematu wiod¹cego, któ- w roku 2010 rekordow¹ liczbê ponad 1100 osób. ry tym razem okreœliliœmy jako „Cz³owiek, cywilizacja, Tegoroczne Spotkania z histori¹ dla uczniów szkó³ kultura na przestrzeni wieków”. Chcemy pokazaæ, jak ponadgimnazjalnych zaplanowaliœmy podobnie jak w po- cz³owiek zmienia³ otaczaj¹cy go œwiat, jak udoskonala³ przednich edycjach w dwóch terminach: 22–23 wrzeœ- swoje narzêdzia i wprowadza³ wynalazki, kszta³towa³ nia 2011 (czwartek – pi¹tek) oraz 26–27 wrzeœnia kultury i cywilizacje. Po³o¿yliœmy równie¿ nacisk na 8 Wprowadzenie szeroko rozumian¹ kulturê duchow¹ i materialn¹, ¿y- Ilskim oraz Prezesem Poznañskiego Oddzia³u PTH cie codzienne, edukacjê, spêdzanie czasu wolnego, – prof. Józefem Doboszem, podczas którego chcie- a tak¿e na kulturê polityczn¹ i przenikanie siê ró¿nych libyœmy przedstawiæ specjaln¹ ofertê Instytutu His- wp³ywów kulturowych w Europie i na œwiecie. Kon- torii dla szkó³, obejmuj¹c¹ m.in. takie projekty, jak: tynuujemy wzorem ubieg³ego roku bezpoœrednie po- „klasy akademickie”, wyk³ady inauguracyjne, wyk³ady wi¹zanie tematyczne jednego wyk³adu (w tej edycji otwarte, wyk³ady na zamówienie, projekty naukowo- jest to ponownie wyk³ad prof. Kazimierza Ilskiego -metodyczne dla nauczycieli. zatytu³owany „Cywilizacyjny postêp w staro¿ytnoœci”) Oddajemy do Pañstwa r¹k pi¹ty ju¿ tom publi- z grup¹ 8 warsztatów Ÿród³owych, podczas których kacji, wydanej specjalnie dla uczestników „Powtórki prowadz¹cy podejm¹ analizê zagadnieñ szczegó³owych, przed…”, w którym umieœciliœmy pe³ne teksty za- a przy okazji uzupe³ni¹ kwestie ogólne przedstawione planowanych wyk³adów (w wersji poszerzonej i ze w trakcie tego wyk³adu. Kolejne wyk³ady uka¿¹ roz- wskazówkami bibliograficznymi) oraz obszerne ma- maite aspekty zwi¹zane z rozwojem kultury od wie- teria³y uzupe³niaj¹ce. Sk³adaj¹ siê na nie trzy teksty ków œrednich a¿ po wiek XX. Poznamy wiêc genezê teoretyczne, omawiaj¹ce podstawowe problemy zwi¹- œredniowiecznych uniwersytetów (prof. Józef Dobosz), zane z analiz¹ Ÿróde³ i kszta³ceniem umiejêtnoœci pracy francuskie wp³ywy kulturowe w siedemnastowiecznej z ró¿nego rodzaju œwiadectwami przesz³oœci w wa- Polsce (prof. Maciej Serwañski), kszta³towanie siê zja- runkach szkolnych (dr. hab. Edwarda Skibiñskiego, wiska kultury masowej w XIX stuleciu (prof. Tomasz który omawia kluczowe zagadnienia Ÿród³oznawcze; Schramm) oraz kwestie zwi¹zane narodzinami i roz- dr Danuty Konieczki-Œliwiñskiej, dotycz¹cy mo¿li- wojem polskiego socrealizmu (prof. Stanis³aw Jan- woœci wykorzystania Ÿróde³ historycznych w edukacji kowiak). Nowoœci¹ tegorocznej „Powtórki przed…” szkolnej oraz mgr Marty Kalisz z Muzeum Archeolo- jest propozycja udzia³u w 13 (a nie jak to by³o gicznego w Poznaniu na temat Ÿróde³ archeologicz- poprzednio w 6) warsztatach, równie¿ odnosz¹cych siê nych – adresowany szczególnie do nauczycieli his- do tematu wiod¹cego (cz³owiek, cywilizacja, kultura), torii), a tak¿e rozbudowane konspekty wszystkich ale osadzonych w pozosta³ych epokach historycznych. warsztatów Ÿród³owych. Ca³oœci dope³nia bie¿¹ca wer- Wspieraj¹c merytorycznie i metodycznie odwie- sja informatora Instytutu Historii UAM (w opra- dzaj¹cych nas nauczycieli, przygotowaliœmy równie¿ dla cowaniu dr Agnieszki