Zał ącznik do uchwały Nr XXII/305/2013 Rady Powiatu w Olsztynie z dnia 30 sierpnia 2013 r. PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO NA LATA 2013 – 2016 OLSZTYN, 2013 Spis tre ści 1. WST ĘP ............................................................................................................................... ………………..4 2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA POWIATOWEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI .............................................................................................................................................. 5 2.1. PRZEDMIOT I CELE PROGRAMU ........................................................................................................ 5 3. UREGULOWANIA PRAWNE DOTYCZ ĄCE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE ....................................................................................................................................................... 7 4. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE OPIEKI NAD ZASOBAMI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ..................................................................................................................................... 21 4.1. KRAJOWA POLITYKA W DZIEDZINIE OPIEKI NAD DZIEDZICTWEM KULTUROWYM ......... 21 4.1.1. NARODOWA STRATEGIA ROZWOJU KULTURY NA LATA 2004 – 2013 (2020) ............. 21 4.1.2. NARODOWY PROGRAM KULTURY „OCHRONA ZABYTKÓW I DZIEDZICTWA KULTUROWEGO NA LATA 2004-2013” .................................................................................. 22 4.1.3. NARODOWY PROGRAM ROZWOJU POLSKI NA LATA 2007 - 2013 ............................ 23 4.2. RELACJE POWIATOWEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z DOKUMENTAMI OBOWI ĄZUJ ĄCYMI NA POZIOMIE WOJEWÓDZTWA I POWIATU ................................................... 23 4.2.1. STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO - GOSPODARCZEGO WOJEWÓDZTWA WARMI ŃSKO - MAZURSKIEGO ................................................................................................. 23 4.2.2. STRATEGIA ROZWOJU KULTURY WOJEWÓDZTWA WARMI ŃSKO - MAZURSKIEGO .......................................................................................................................................................... 24 4.2.3. PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA WARMI ŃSKO - MAZURSKIEGO ............................................................................................................................. 25 4.2.4. PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI WOJEWÓDZTWA WARMI ŃSKO - MAZURSKIEGO NA LATA 2012 - 2015 ................................................................................... 25 4.2.5. STRATEGIA ROZWOJU TURYSTYKI WOJEWÓDZTWA WARMI ŃSKO – MAZURSKIEGO ............................................................................................................................. 26 4.2.6. PLAN OCHRONY ZABYTKÓW NA WYPADEK KONFLIKTU ZBROJNEGO I SYTUACJI KRYZYSOWYCH POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO .................................................................... 26 5. ZADANIA I KOMPETENCJE ORGANÓW POWIATU OLSZTYŃSKIEGO W ZAKRESIE OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W ŚWIETLE OBOWI ĄZUJ ĄCYCH PRZEPISÓW PRAWNYCH ..................................................................................................................... 27 6. ZASOBY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO ................................ 31 6.1. HISTORIA WARMII I POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO ........................................................................ 31 6.2. CHARAKTERYSTYKA POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO ..................................................................... 35 6.3 CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH NA TERENIE POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO ........................................................................................................................ 38 6.3.1. ZESPOŁY URBANISTYCZNE I RURALISTYCZNE ............................................................... 39 6.3.2. OZDOBA KRAJOBRAZU WARMI ŃSKIEGO I POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO „WARMI ŃSKIE KAPLICZKI” ....................................................................................................... 44 6.3.3. DZIEŁA ARCHITEKTURY I BUDOWNICTWA ...................................................................... 47 6.3.4. KO ŚCIOŁY I OBIEKTY SAKRALNE ........................................................................................ 50 6.3.5. ARCHITEKTURA OBRONNA ..................................................................................................... 62 6.3.6. OBIEKTY TECHNIKI I PRZEMYSŁU ....................................................................................... 64 6.3.7. PARKI, OGRODY I INNE FORMY ZAPROJEKTOWANEJ ZIELENI ................................ 68 6.4. ZABYTKI NIERUCHOME B ĘDĄCE W ZASOBACH POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO .................... 81 6.4.1. ZAMEK W OLSZTYNKU............................................................................................................. 82 6.4.2. KAPLICA I KOSTNICA W JEZIORANACH ............................................................................ 84 6.4.3. PAŁAC W GRAZYMACH ........................................................................................................... 85 6.4.4. ZESPÓŁ PAŁACOWY W SMOLAJNACH ................................................................................ 86 6.5. ZABYTKI RUCHOME POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO.................................................................... 89 6.6. ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE NA TERENIE POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO .......................... 90 6.6.1. WYKAZ ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH ...................................................................... 92 6.7. FORMY OCHRONY ZABYTKÓW NA TERENIE POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO ........................ 94 6.7.1. WPIS DO REJESTRU ZABYTKÓW ........................................................................................... 94 6.7.2. UZNANIE ZA POMNIK HISTORII ............................................................................................ 94 6.7.3. UTWORZENIE PARKU KULTUROWEGO .............................................................................. .95 6.7.4. USTALENIA OCHRONY W MIEJSCOWYM PLANIE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ALBO W DECYZJI O USTALENIU LOKALIZACJI INWESTYCJI CELU PUBLICZNEGO, DECYZJI O WARUNKACH ZABUDOWY, DECYZJI O ZEZWOLENIU NA REALIZACJ Ę INWESTYCJI DROGOWEJ, DECYZJI O USTALENIU LOKALIZACJI LINII KOLEJOWEJ LUB DECYZJI O ZEZWOLENIU NA REALIZACJ Ę INWESTYCJI W ZAKRESIE LOTNISKA U ŻYTKU PUBLICZNEGO ………………………………………………………...96 6.7.5.OCHRONA NIEMATERIALNEGO DZIEDZICTWA KULTUROWEGO POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO…………………………………………………………………………….101 7. PROMOCJA ZABYTKÓW I DZIEDZICTWA KULTUROWEGO POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO .................................................................................................................................................................. 106 7.1. PROMOCJA ZABYTKÓW NA STRONIE INTERNETOWEJ .......................................................... 106 7.2 DOTOWANIE IMPREZ SŁU ŻĄ CYCH ZACHOWANIU DZIEDZICTWA WARMII ...................... 109 7.2.1. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA NA RZECZ OCHRONY ZABYTKÓW I ZACHOWANIA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO DOFINANSOWANE Z BUD ŻETU POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO ....................................................................................................................... 109 7.2.2. PROJEKTY UNIJNE POWIATU NA RZECZ PROMOCJI HISTORII I TRADYCJI ............. 110 8. SZLAKI TURYSTYCZNE WYKORZYSTUJ ĄCE ZABYTKI I ZASOBY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO .............................................................................. 113 8.1. SZLAKI ROWEROWE .......................................................................................................................... 113 8.2. SZLAKI KAJAKOWE ............................................................................................................................. 117 8.3. SZLAKI SAMOCHODOWE ................................................................................................................... 118 8.4. SZLAKI KONNE ..................................................................................................................................... 122 8.5. SZLAKI PIESZE I NARCIARSKIE ...................................................................................................... 122 8.5.1. LE ŚNE ŚCIE ŻKI PRZYRODNICZE NA TERENIE NADLE ŚNICTW POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO ....................................................................................................................... 124 9. DIAGNOZA STANU ISTNIEJ ĄCEGO I POTENCJAŁU POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO W ZAKRESIE OPIEKI I OCHRONY ZABYTKÓW - ANALIZA SZANS I ZAGRO ŻEŃ ............... 125 10. CELE PRIORYTETOWE I ZADANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI POWIATU OLSZTY ŃSKIEGO NA LATA 2013 – 2016 ......................................................................................... 127 11. LITERATURA I ŹRÓDŁA ..................................................................................................................... 130 1. WST ĘP Oddajemy w Pa ństwa r ęce strategiczny dokument na temat zabytków, czyli najcenniejszych obiektów Powiatu Olszty ńskiego i Warmii. Niektóre z nich wci ąż s ą „klejnotami”, przyci ągaj ą tłumy turystów, stan innych jest dramatyczny, wymagaj ący pilnych działa ń naprawczych. Na szcz ęś cie w ostatnich latach, w du żej mierze dzi ęki środkom unijnym, udaje si ę przywraca ć blask kolejnym obiektom. Du ża w tym zasługa inwestorów prywatnych, ale i samorz ądy, w tym nasz powiatowy, równie ż mog ą si ę pochwali ć udanymi przedsi ęwzi ęciami w tym zakresie. Przykładem mo że by ć chocia żby wzorcowo wykonany remont i rekonstrukcja