P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz RĄBINO (119) Warszawa 2009 Autor: Alina Jasi ńska*, Dorota Janica*, Anna Pasieczna**, Paweł Kwecko**, Hanna Tomassi-Morawiec**, Jerzy Król*** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska** Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemi ńska** Redaktor regionalny planszy B: Anna Gabry ś-Godlewska* Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka** *- Kancelaria-Środowiska sp. z o. o., ul. Turowska 12, 05-230 Kobyłka ** - Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa *** - Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ISBN Copyright by PIG and M Ś Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp (A. Jasi ńska, D. Janica).......................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (A. Jasi ńska, D. Janica) ............................. 4 III. Budowa geologiczna (A. Jasi ńska, D. Janica) .................................................................. 6 IV. Zło Ŝa kopalin (A. Jasi ńska, D. Janica).............................................................................. 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (A. Jasi ńska, D. Janica) ........................................... 12 VI. Perspektywy i prognozy wst ępowania kopalin (A. Jasi ńska, D. Janica) ........................ 12 VII. Warunki wodne (A. Jasi ńska, D. Janica) ........................................................................ 13 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 13 2. Wody podziemne.................................................................................................... 14 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 17 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Kwecko) .......................................................................... 17 2. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ........................................ 20 IX. Składowanie odpadów (J. Król)...................................................................................... 22 X. Warunki podło Ŝa budowlanego (A. Jasi ńska, D. Janica)................................................ 29 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (A. Jasi ńska, D. Janica)................................................. 31 XII. Zabytki kultury (A. Jasi ńska, D. Janica) ......................................................................... 34 XIII. Podsumowanie (A. Jasi ńska, D. Janica).......................................................................... 35 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 36 I. Wst ęp Arkusz R ąbino Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGsP) został wyko- nany w latach 2008–2009 w Kancelarii-Środowiska Sp. z o. o. (plansza A) oraz w Pa ństwo- wym Instytucie Geologicznym w Warszawie i Przedsi ębiorstwie Geologicznym „PROXI- MA” SA we Wrocławiu (plansza B). Przy jego opracowywaniu wykorzystano materiały ar- chiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu R ąbino Mapy geologiczno-gospodarczej Pol- ski, w skali 1:50 000 (MGGP), wykonanym w 2003 roku w Przedsi ębiorstwie Geologicznym SA w Krakowie (Bajorek, 2003). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z „Instrukcj ą opra- cowania Mapy geo środowiskowej Polski” (Instrukcja..., 2005). Mapa geo środowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (warstwy tematyczne: geochemia środowiska, składowanie odpa- dów), warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adre- sowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ń- stwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu prze- strzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzysty- wane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projek- tów i planów zagospodarowania przestrzennego, a takŜe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykony- waniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Materiały do wykonania mapy zebrano w Zachodniopomorskim Urz ędzie Wojewódzkim w Szczecinie, Urz ędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie, Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Szczecinie, starostwach powiatowych w Białogardzie i Świdwinie, w urz ędach gmin, w Centralnym Archiwum Geologicznym w Warszawie, Instytucie Uprawy Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach oraz u uŜytkow- ników złó Ŝ. Zebrane informacje uzupełniono zwiadem terenowym przeprowadzonym w pa ź- dzierniku 2008 roku. Informacje dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla potrzeb komputerowej bazy danych o zło Ŝach i wyst ąpieniach kopalin. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar obj ęty arkuszem R ąbino okre ślaj ą współrz ędne od 15°45’ do 16°00’ długo ści geograficznej wschodniej i od 53°50’ do 54°00’ szeroko ści geograficznej północnej. Administracyjnie omawiany teren poło Ŝony jest w obr ębie województwa zachodniopo- morskiego i obejmuje fragmenty nast ępuj ących gmin: Karlino, Białogard i miasto Białogard z powiatu białogardzkiego oraz Świdwin, Sławoborze i R ąbino z powiatu świdwi ńskiego. W podziale na jednostki fizycznogeograficzne (Kondracki, 2002) północna cz ęść arku- sza Rąbino znajduje si ę w podprowincji Pobrze Ŝa Południowobałtyckie, w makroregionie Pobrze Ŝe Szczeci ńskie i mezoregionie Równina Gryficka oraz w makroregionie Pobrze Ŝe Koszali ńskie i w mezoregionie Równina Białogardzka. Cz ęść południowa arkusza poło Ŝona jest w podprowincji Pojezierza Południowopomorskiego, w makroregionie Pojezierze Za- chodniopomorskie w mezoregionie Wysoczyzna Łobeska (fig.1). Przewa Ŝaj ąca cz ęść omawianego obszaru nale Ŝy do Równiny Gryfickiej. Zajmuje ona północn ą cz ęść arkusza, na zachód od doliny Pars ęty. Jest to wysoczyzna zbudowana z glin zwałowych, piasków i Ŝwirów lodowcowych, piasków i Ŝwirów akumulacji wodnolodowco- wej oraz w mniejszej ilo ści z piasków, Ŝwirów i glin kemów oraz ozów. Powierzchnia terenu przewa Ŝnie poło Ŝona jest na wysoko ści 30–50 m n.p.m., miejscami jednak wzgórza moren lub kemów osi ągaj ą wysoko ść do 80–90 m n.p.m. W obni Ŝeniach terenu wyst ępuj ą namuły i torfy. Dolina Pars ęty przepływaj ącej wzdłu Ŝ północno-wschodniej granicy terenu nale Ŝy do Równiny Białogardzkiej. Na omawianym obszarze dno doliny Pars ęty poło Ŝone jest na wyso- ko ści od 19 do 24 m n.p.m. Wzgórza ograniczaj ące dolin ę od strony zachodniej wznosz ą si ę do 40 m n.p.m. Dolin ę wypełniaj ą głównie mułki, piaski i Ŝwiry rzeczne holoce ńskie oraz z okresu zlodowace ń północnopolskich. Południowa cz ęść obszaru arkusza R ąbino nale Ŝy do Wysoczyzny Łobeskiej. Jest to ob- szar zbudowany z glin zwałowych, piasków i Ŝwirów lodowcowych, Ŝwirów z głazami, glin moren czołowych oraz w mniejszej ilo ści Ŝwirów i glin ozów. Rze źba terenu jest urozmaico- na. Na obszarze moreny czołowej teren poci ęty jest gł ębokimi dolinami i jarami. Wysoko ść znacznej cz ęś ci obszaru przekracza 100 m n.p.m., a najwy Ŝsze wzniesienia na zachód od Kło- dzina dochodz ą do 176 m n.p.m. Omawiany teren nale Ŝy do regionu klimatycznego pojezierze pomorskie. Wielko ść rocznych opadów atmosferycznych wynosi około 800–900 mm. Opad stały stanowi około 4 12–14% opadu rocznego. Średnia roczna temperatura to około 7–7,5°C. Temperatura równa lub mniejsza od 0 °C utrzymuje si ę 60–70 dni w roku (Stachy, red., 1987). Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Rąbino na tle jednostek fizycznogeograficznych wg. J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu Prowincja: Ni Ŝ Środkowoeuropejski Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie, makroregion: Pobrze Ŝe Szczeci ńskie, mezoregiony: 313.22 Wybrze Ŝe Trzebiatowskie, 313.32 Równina Nowogardzka 313.33 Równina Gryficka, makroregion: Pobrze Ŝe Koszali ńskie, mezoregiony: 313.41 Wybrze Ŝe Słowi ńskie, 313.42 Równina Białogardzka Podprowincja: Pojezierze Południowopomorskie, makroregion: Pojezierze Zachodniopomorskie, mezoregiony: 314.44 Wysoczyzna Łobeska, 314.45 Po- jezierze Drawskie Urodzajne gleby klas bonitacyjnych I–IVa, zajmuj ą głównie północn ą i południow ą cz ęść arkusza. Nieliczne i niewielkie kompleksy ł ąk wykształconych na podło Ŝu organicznym wyst ępuj ą w północnej cz ęś ci terenu wzdłu Ŝ dolin rzek, na południe od Białogardu oraz w centralnej cz ęści arkusza w obr ębie kompleksu le śnego. Lasy zajmuj ą około 50% omawianego terenu. S ą to przede wszystkim bory sosnowe z nieznacznym udziałem świerku, d ębu i buku. 5 Gminy maj ą charakter typowo wiejski. Rolnictwo w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci oparte jest na drobnych gospodarstwach indywidualnych. Podstawow ą ich funkcj ą jest gospodarka Ŝywno- ściowa. W uprawach przewa Ŝa kierunek Ŝytnio-ziemniaczany i ł ąkowo-pastwiskowy, a w pro- dukcji zwierz ęcej mleczny. W strukturze zasiewów najcz ęś ciej wyst ępuj ą zbo Ŝa, podrz ędnie ziemniaki i rzepak. Słabo