Marek Kietliński Artur Pasko Na Fali Października 1956 roku Białostocczyzna w świetle dokumentów archiwalnych Seria wydawnicza: Źródła do dziejów Podlasia Redaktorzy serii: Marek Kietliński Wojciech Śleszyński Seria wydawnicza pod patronatem Wojewody Podlaskiego Marek Kietliński Artur Pasko Na Fali Października 1956 roku Białostocczyzna w świetle dokumentów archiwalnych Prymat Białystok 2006 Recenzent prof. dr hab. Hanna Konopka Projekt okładki Andrzej Bazyluk Redakcja techniczna Ewa Frymus ISBN 83-60534-47-0 Instytut Historii Uniwersytet w Białymstoku ul. Plac Uniwersytecki 1 15-420 Białystok, www.historia.uwb.edu.pl Archiwum Pa ństwowe w Białymstoku ul. Rynek Kościuszki 4 15-426 Białystok, tel. +48 85 743 56 03 e-mail: [email protected] www.bialystok.ap.gov.pl Mariusz Śliwowski Białystok, ul. Zwyci ęstwa 26C lok 7 tel. 085 869 14 87, 0602 766 304 www.pymat.stnet.pl, e-mail: [email protected] Spis tre ści Wykaz skrótów ............................................................................ 11 Wst ęp ........................................................................................... 13 Polski Październik 1956 r. ........................................................... 17 Białostocczyzna w 1956 r. ........................................................... 27 Dokument 1. Poufna instrukcja dla referentów z dnia 2 listopada 1956 r. przesłana do komitetów wojewódzkich PZPR z poleceniem odczytania na zebraniach partyjnych. ............................................................ 43 Dokument 2. Protokół z posiedzenia Sekretariatu KC PZPR z dnia 3 listopada 1956 r. ............................................................. 46 Dokument 3. List przedstawicieli Zarz ądu Wojewódzkiego Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Bydgoszczy do Zarz ądu Głównego TWP. ....................................................... 49 Dokument 4. Ści śle tajny raport o sytuacji w kraju w dziedzinie bezpiecze ństwa i porz ądku publicznego z dnia 8 grudnia 1956 r. sporz ądzony w Ministerstwie Spraw Wewn ętrznych. ................. 51 Dokument 5. Ści śle tajna notatka ze spotkania wiceministra spraw zagranicznych PRL Józefa Winiewicza z Ericiem Johnstonem, przedstawicielem prezydenta Stanów Zjednoczonych. ............................................................... 55 Dokument 6. Ści śle tajne pismo ambasadora PRL w Wielkiej Brytanii Eugeniusza Milnikiela z dnia 7 listopada 1956 r. do ministra spraw zagranicznych PRL Adama Rapackiego. ....... 59 Dokument 7. Notatka ministra spraw zagranicznych PRL Adama Rapackiego z dnia 24 listopada 1956 r. zawieraj ąca wnioski ze ści śle tajnego pisma ambasadora PRL w Wielkiej Brytanii Eugeniusza Milnikiela. ................................ 62 Dokument 8. Notatka wiceministra spraw zagranicznych PRL Józefa Winiewicza z dnia 6 listopada 1956 r. z przebiegu pierwszego spotkania z nowym ambasadorem Wielkiej Brytanii w Polsce, Ericiem Berthoudem. ...................... 64 Dokument 9. Informacja I Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 14 marca 1956 r. o nastrojach społecze ństwa Białostocczyzny po śmierci Bolesława Bieruta. ....................................................................... 66 Dokument 10. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 15 marca 1956 r. o nastrojach społecze ństwa Białostocczyzny po śmierci Bolesława Bieruta. ....................................................................... 68 Dokument 11. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 16 marca 1956 r. o nastrojach i działaniach społecze ństwa Białostocczyzny w dniu pogrzebu Bolesława Bieruta. ........................................... 70 Dokument 12. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 29 marca 1956 r. o naradzie aktywu partyjnego, która odbyła si ę w Komitecie Wojewódzkim PZPR w Białymstoku i o dyskusji jaka toczyła si ę w czasie tej narady. ............................................ 72 Dokument 13. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 31 marca 1956 r. o nastrojach społecze ństwa Białostocczyzny po opublikowaniu materiałów o kulcie Stalina. ........................... 75 Dokument 14. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 10 kwietnia 1956 r. o nastrojach w śród robotników fabryki im. Sier Ŝana po opublikowaniu materiałów o kulcie Stalina. ........................... 78 Dokument 15. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 13 kwietnia 1956 r. o nastrojach społecze ństwa Białostocczyzny po referacie wygłoszonym przez Edwarda Ochaba. ........................................ 80 Dokument 16. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 14 kwietnia 1956 r. o zebraniach partyjnych organizowanych w celu omówienia problemów zwi ązanych z XX Zjazdem KPZR. .................................................................. 82 Dokument 17. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 28 kwietnia 1956 r. o zebraniach partyjnych organizowanych w celu omówienia problemów zwi ązanych z XX Zjazdem KPZR. ........ 85 Dokument 18. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 12 maja 1956 r. o zebraniach członków Zwi ązku Młodzie Ŝy Polskiej i ich nastrojach po ogłoszeniu materiałów XX Zjazdu KPZR. .... 88 Dokument 19. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 29 czerwca 1956 r. o nastrojach mieszka ńców województwa białostockiego po wydarzeniach w Poznaniu. ...................................................... 90 Dokument 20. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 30 czerwca 1956 r. o nastrojach mieszka ńców Białegostoku po wydarzeniach w Poznaniu. .................................................................................. 92 Dokument 21. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 3 lipca 1956 r. o nastrojach mieszka ńców województwa białostockiego po wydarzeniach w Poznaniu. ...................................................... 94 Dokument 22. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 5 lipca 1956 r. o nastrojach mieszka ńców województwa białostockiego po wydarzeniach w Poznaniu. ...................................................... 97 Dokument 23. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 18 lipca 1956 r. o dyskusji tocz ącej si ę podczas narad sekretarzy Podstawowych Organizacji Partyjnych na terenie województwa białostockiego. ...................................................... 99 Dokument 24. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 24 lipca 1956 r. o dyskusji tocz ącej si ę na terenie województwa białostockiego po ogłoszeniu referatu Edwarda Ochaba. .................................... 102 Dokument 25. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 10 sierpnia 1956 r. o dyskusji tocz ącej si ę na terenie województwa białostockiego na naradach aktywu partyjnego. ................................................... 104 Dokument 26. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 20 pa ździernika 1956 r. o odgłosach i opiniach społecze ństwa województwa białostockiego na temat obrad VIII Plenum KC PZPR. .............. 108 Dokument 27. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 23 pa ździernika 1956 r. o odgłosach i opiniach społecze ństwa województwa białostockiego na temat obrad VIII Plenum KC PZPR. ....................................... 111 Dokument 28. Protokół z posiedzenia Plenum Komitetu Miejskiego PZPR, które odbyło si ę 24 pa ździernika w celu omówienia obrad VIII Plenum KC PZPR. ....................... 113 Dokument 29. Protokół z posiedzenia Egzekutywy Komitetu Miejskiego PZPR, które odbyło si ę 25 pa ździernika w celu omówienia wiecu, który odbył si ę w Białymstoku w dniu 24 pa ździernika 1956 r. .................................................... 115 Dokument 30. List przedstawicieli mieszka ńców Białegostoku do Plenum KW PZPR. ................................................................. 122 Dokument 31. Protokół ze wspólnego posiedzenia Egzekutywy i Plenum KW PZPR na którym omówiono wydarzenia z 24 pa ździernika 1956 r. ............................................................. 124 Dokument 32. List pracowników przedsi ębiorstwa artykułami przemysłowymi do Egzekutywy KW PZPR. ............................... 127 Dokument 33. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 30 pa ździernika 1956 r. na temat przebiegu obrad Plenum KW PZPR. ............................. 129 Dokument 34. Informacje o przebiegu poszerzonego Plenum KW PZPR, które odbyło si ę w dniach 30-31 pa ździernika 1956 r. w Białymstoku. ................................ 130 Dokument 35. Rezolucja uczestników poszerzonego Plenum KW PZPR w Białymstoku do Komitetu Centralnego Węgierskiej Partii Pracuj ących, w zwi ązku z powstaniem na W ęgrzech. ................................................................................ 144 Dokument 36. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 31 pa ździernika 1956 r. na temat przebiegu obrad Plenum KW PZPR. ........................................... 145 Dokument 37. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 2 listopada 1956 r. na temat przebiegu obrad Plenum KW PZPR. ........................................... 147 Dokument 38. Informacja Sekretarza KW PZPR w Białymstoku nadana do KC PZPR 8 listopada 1956 r. na temat nastrojów społecze ństwa Białostocczyzny. .................................................. 150 Dokument 39. Program Komitetów Rewolucyjnych w Białymstoku.