„Powtórka przed…” Wydział Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Poznaniu „Powtórka przed…” XIV Spotkania z historią dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych i ponadpodstawowych * Informator Wydziału Historii UAM Redakcja Józef Dobosz i Danuta Konieczka-Śliwińska Poznań 2020 © Copyright by Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Historii UAM, Poznań 2020 Recenzent: prof. US dr hab. Małgorzata Machałek Redakcja: Wioletta Sytek Projekt okładki: Piotr Namiota Skład: Małgorzata Nowacka ISBN 978-83-66355-44-6 Wydział Historii UAM ul. Uniwersytetu Poznańskiego 7 61-614 Poznań tel. 61 829 14 64 e-mail: [email protected] www.historia.amu.edu.pl Druk Zakład Graficzny UAM ul. Wieniawskiego 1 61-712 Poznań Spis treści Wprowadzenie (Józef Dobosz, Danuta Konieczka-Śliwińska) ............................................ 7 Wykłady Katarzyna Balbuza, Kobiety z domu cesarskiego a rozdawnictwa pieniężne cesarzy rzymskich. Co „mówią” rzymskie monety cesarskie? .............................................................................. 15 Magdalena Biniaś-Szkopek, Józef Dobosz, Obraz kobiet w świetle najstarszych przekazów dziejopisarstwa polskiego . 27 Agnieszka Jakuboszczak, O kobietach, kobiecości i jej odkrywaniu w czasach nowożytnych XVI-XVIII w. 43 Rafał Dobek, Czy rewolucja była kobietą? Rzecz o udziale i znaczeniu kobiet we francuskich rewolucjach XIX w. .......... 57 Dorota Skotarczak, Kobieta w kinie PRL . 75 Warsztaty Miłosz Sosnowski, Warsztat historyka średniowiecza w XXI w. 93 Danuta Konieczka-Śliwińska, Edukacja historyczna w instytucjach kultury. Wskazówki metodyczne . 109 Anna Gruszecka, Agnieszka Łuczak, Biblioteka Raczyńskich jako instytucja wspierająca rozwój i edukację ............. 123 Marta Szczesiak-Ślusarek, Edukacja w Instytucie Pamięci Narodowej . 133 Konspekty warsztatów Marta Kalisz-Zielińska, Archeologia o kobiecie – kobieta w archeologii ....................................... 147 Radosław Tarasewicz, Żony i córki królów w okresie nowobabilońskim i perskim ................................. 148 Anna Tatarkiewicz, „Pachy nie mogą cuchnąć jak cap – czy pamiętasz?! / I że nogi nie mogą pokryć się szczeciną […]”. Zabie- gi higieniczne i pielęgnacyjne starożytnych Rzymianek . 150 Roman Deiksler, Kobiety w czasie wojny żydowskiej .................................................... 152 666 Spis treści Anna Kotłowska, Kobieta w starożytnych Atenach. Aspekt prawny i obyczajowy . 154 Łukasz Różycki, Broń w słońcu powinna się mienić. Rzecz o rzymskim rynsztunku na polu bitwy . 154 Magdalena Biniaś-Szkopek, Kłopoty małżeńskie w rodzinie poznańskiej u progu XV w. ........................... 155 Małgorzata Delimata-Proch, „[…] w bólu będziesz rodziła dzieci”, czyli o ciąży, porodzie i połogu w Polsce do XVI w. 157 Adam Krawiec, Obraz świata w średniowieczu i w czasach Wielkich Odkryć Geograficznych ........................ 159 Aleksandra Losik-Sidorska, Słów kilka o sztuce dobrego umierania . 160 Andrzej Sip, „Wyjące wilczyce”, czyli siostry benedyktynki w siedemnastowiecznym Poznaniu . 162 Karol Kościelniak, Wzajemne oddziaływanie mody cywilnej i wojskowej od XVII do XIX w. 163 Anita Napierała, Pierwsze polskie lekarki – edukacja i drogi kariery . 164 Romuald Rydz, Jak Mrs. America zatrzymała feministki – Phyllis Schlafly jako kobieta skuteczna . 166 Magdalena Heruday-Kiełczewska, Bronisława Skłodowska – siostra Marii . 167 Elżbieta Mania, Siłaczki powstania wielkopolskiego – o roli kobiet w służbie narodu .............................. 168 Anna Piesiak, Hospitantki, studentki, magistrantki... Polki na uniwersytetach – trudne początki ..................... 169 Lucyna Błażejczyk-Majka, Kobiety w gospodarce w okresie międzywojennym w świetle spisów powszechnych . 171 Joanna Jaroszyk-Pawlukiewicz, Ideał kobiety w czasach reżimu generała Franco w Hiszpanii . 172 Małgorzata Praczyk, Polki – migrantki. Sytuacja kobiet migrujących na „Ziemie Odzyskane” po II wojnie światowej ....... 174 Jan Miłosz, Więzienia w okresie stalinowskim w Wielkopolsce .............................................. 176 Anna Idzikowska-Czubaj, Kultura młodzieżowa w PRL ................................................ 178 Agnieszka Sawicz, Kotlety z mortadeli, czyli jak być wzorową panią domu i przodownicą pracy. Poradnik z czasów PRL-u . 179 Mariusz Menz, Kobiety stojące na czele państw. Wizerunki dawnych i współczesnych przywódczyń . 181 Maciej Dorna, Fotografia i historia . 183 Regina Pacanowska, Jakimi nićmi szyte? O kobietach w branży odzieżowej, etyce w modzie, greenwashingu (i nie tylko) .... 184 Informator Wydziału Historii UAM (opracowali: Agnieszka Jakuboszczak i Maciej Michalski) . 187 naukowych, w łącznej liczbie dwudziestu. Wydział Hi- storii reprezentuje dyscyplinę historia i jest włączony do Szkoły Nauk Humanistycznych wraz z pięcioma in- nymi wydziałami: Wydziałem Archeologii, Wydziałem Wprowadzenie Antropologii i Kulturoznawstwa, Wydziałem Filozo- ficznym, Wydziałem Nauk o Sztuce, Wydziałem Teo- logicznym. Nowy Wydział Historii połączył w sobie pracowników i studentów dawnego Instytutu Historii oraz większej części dawnego Instytutu Wschodniego. 2020 roku przekazujemy Państwu czternasty Aktualnie liczy blisko 120 nauczycieli akademickich Wjuż tom Powtórki przed… – Spotkań z historią dla oraz ok. 800 studentów kształcących się na czterech uczniów szkół ponadgimnazjalnych i ponadpodstawowych, kierunkach studiów. Na czele Wydziału stoi dziekan przygotowany wspólnie przez Wydział Historii Uni- wraz z trzema prodziekanami, wspierany przez Radę wersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i po- Dziekańską i Rady Programowe kierunków studiów. znański oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego. O sprawach naukowych decyduje Rada Dyscypliny Hi- Jak z pewnością Państwo zauważyli, występujemy pod storia, której przewodniczącym z urzędu jest dziekan. inną nazwą, ponieważ dotychczasowy Instytut Histo- Zmianie uległa także struktura części administracyjnej rii został zastąpiony przez Wydział Historii. Z dniem Uniwersytetu: dotychczasowy Sekretariat Instytutu 30 wrześ nia 2019 r. zakończyła się bowiem oficjalnie Historii zastąpiło Biuro Obsługi Wydziału, a znany ponad 63-letnia działalność Instytutu Historii UAM, wszystkim Dziekanat – Biuro Obsługi Studentów. a od 1 października rozpoczął swoją aktywność Wydział Niniejszy tom jest szczególny także z innego Historii w nowej strukturze organizacyjnej naszego względu niż zasygnalizowane wyżej zmiany organiza- Uniwersytetu. Zgodnie z wytycznymi Ustawy z dnia cyjne i dydaktyczne w poznańskim uniwersyteckim 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i na- środowisku historycznym. W marcu 2020 r. cały świat uce, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu doświadczył bowiem dramatycznej w skutkach epide- obecnie tworzy pięć szkół dziedzinowych, odpowiada- mii koronawirusa, który wywołuje niezwykle groźną jących różnym obszarom nauki: Szkoła Nauk Humani- chorobę układu oddechowego człowieka, określaną stycznych, Szkoła Nauk o Języku i Literaturze, Szkoła jako COVID-19. Władze państwa zdecydowały się Nauk Ścisłych, Szkoła Nauk Społecznych oraz Szkoła na pełną izolację społeczeństwa, ograniczając znacząco Nauk Przyrodniczych. W skład każdej ze Szkół wcho- m.in. działalność wielu instytucji (w tym także szkół dzą wydziały przypisane do poszczególnych dyscyplin i uczelni). Z tego powodu od 12 marca do 30 wrześ- 8 Wprowadzenie nia 2020 r. zostały zawieszone zajęcia dydaktyczne na Jeszcze przed wspomnianymi wyżej wydarzeniami Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, podjęliśmy decyzję o poświęceniu czternastej edycji „Po- pracownicy przeszli w tryb pracy zdalnej, a zajęcia ze wtórki przed…” postaciom kobiet, ukazując ich wkład studentami odbywały się z wykorzystaniem różnych w rozwój cywilizacji na przestrzeni wieków, zarówno narzędzi elektronicznych. To wyjątkowy czas, o histo- w dziejach państwa polskiego, jak i w innych krajach rycznym znaczeniu i trudnych do przewidzenia konse- świata. Nie było to bowiem przedmiotem naszych do- kwencjach. Zgodnie z zarządzeniem JM Rektora UAM tychczasowych spotkań, a przecież od przynajmniej nie możemy na uczelni organizować żadnych wydarzeń, kilkudziesięciu lat w historiografii obecna jest proble- które wymagałyby zgromadzenia większej liczby osób, matyka udziału kobiet w rozmaitych wydarzeniach hi- co mogłoby spowodować ryzyko rozprzestrzeniania storycznych, a kwestie związane z ich rolą w dziejach się niebezpiecznego wirusa. W trosce o nasze wspólne cieszą się znaczącym zainteresowaniem badaczy wielu bezpieczeństwo nie organizujemy zatem tegorocznej nurtów nauki. Trzeba tu nadmienić, że na UAM ten „Powtórki przed…” w tradycyjnym terminie wrześnio- kierunek dociekań jest wyjątkowo żywy, wspierany wym, jak to robiliśmy począwszy od 2008 r. Zdecydo- przez najwyższe władze uczelni i rozwijany w ramach waliśmy się przesunąć jej realizację na późniejszy czas, różnych dyscyplin nauki1. W środowisku historyków kiedy będzie to możliwe i bezpieczne. Trudno nam od wielu lat dziejami kobiet zajmowali się w ramach również określić formę, w jakiej się ona odbędzie: sta- Komitetu Nauk Historycznych PAN (Zespół Historii cjonarną czy zdalną, ponieważ w chwili przekazywania Kobiet) prof. Krzysztof Makowski i dr Dorota Mazur- niniejszego tomu do druku epidemia nadal nie została czak2. Szczególne miejsce w badaniu roli kobiet w wie- opanowana i nie wiemy, w jaki sposób będziemy pra- cować w nowym roku akademickim. Wydajemy zatem 1 tegoroczną Powtórkę przed… bez programu ramowego Z inicjatywy i pod patronatem JM