Mletački i srednjoeuropski utjecaji u ikonografiji sakralne baštine XVII. i XVIII. stoljeća na području Porečko-pulske biskupije Peršić, Stephanie Master's thesis / Diplomski rad 2020 Degree Grantor / Ustanova koja je dodijelila akademski / stručni stupanj: University of Zagreb, University of Zagreb, Faculty of Humanities and Social Sciences / Sveučilište u Zagrebu, Filozofski fakultet Permanent link / Trajna poveznica: https://urn.nsk.hr/urn:nbn:hr:131:868351 Rights / Prava: In copyright Download date / Datum preuzimanja: 2021-10-04 Repository / Repozitorij: ODRAZ - open repository of the University of Zagreb Faculty of Humanities and Social Sciences SVEUČILIŠTE U ZAGREBU FILOZOFSKI FAKULTET Odsjek za povijest umjetnosti Diplomski rad Mletački i srednjoeuropski utjecaji u ikonografiji sakralne baštine XVII. i XVIII. stoljeća na području Porečko-pulske biskupije Stephanie Peršić Mentor: dr. sc. Danko Šourek, docent Komentorica: dr. sc. Tanja Trška, docent Zagreb, rujan 2020. Temeljna dokumentacijska kartica Sveučilište u Zagrebu Filozofski fakultet Odsjek za povijest umjetnosti Diplomski studij MLETAČKI I SREDNJOEUROPSKI UTJECAJI U IKONOGRAFIJI SAKRALNE BAŠTINE XVII. I XVIII. STOLJEĆA NA PODRUČJU POREČKO-PULSKE BISKUPIJE Venetian and Central-European influences in iconography of religious art in the 17th and 18th century in the Porec and Pula diocese Stephanie Peršić SAŽETAK U radu se, temeljem relevantne i dostupne literature te terenskim istraživanjem, proučava utjecaje Mletačke Republike i Habsburške Monarhije tijekom XVII. i XVIII. stoljeća vidljive u sačuvanom korpusu sakralne baštine današnje Porečko-pulske biskupije. Podijeljen je u nekoliko većih cjelina. Uvodni dio donosi pregled povijesnih zbivanja, crkvenu i političku raspodjelu te umjetničku i naručiteljsku strukturu toga područja, a u svrhu pružanja konteksta i boljeg razumijevanja daljnje rasprave. Rasprava sačinjava najveći dio rada, a podijeljena je na dva ključna dijela – mletački i srednjoeuropski krug svetačkih čašćenja, s ciljem prikazivanja karakterističnih kultova ili onih čašćenih na državnoj razini, kao i načine njihova obilježavanja u javnom prostoru glavnih središta, Venecije odnosno Beča. U nastavku se donose primjeri odabranih kultova iz istarske umjetničke baštine kako bi se pokušala utvrditi njihova zastupljenost u istarskoj sredini svetačkih čašćenja. Također, razmatra se kontekst javljanja određenih svetaca, koji može biti isključivo devocionalne, no i političke prirode, te izvorni smještaj djela na mletačkom ili habsburškom dijelu istarskog teritorija. Posljednji dio rada donosi katalog djela iz likovne baštine u Porečko-pulskoj biskupiji s temeljnim informacijama o djelu i relevantnoj literaturi. Rad je pohranjen u knjižnici Filozofskog fakulteta u Zagrebu. Rad sadrži: 170 str., 66 reprodukcija, 47 kataloških jedinica. Izvornik je pisan na hrvatskom jeziku. Ključne riječi: Istra, Porečko-pulska biskupija, novi vijek, srednjoeuropski i mletački kulturni krug, sakralna baština, svetačka čašćenja, ikonografija. Mentor: dr. sc. Danko Šourek, doc. Komentorica: dr. sc. Tanja Trška, doc. Ocjenjivači: dr. sc. Sanja Cvetnić, red. prof., Filozofski fakultet Sveučilišta u Zagrebu, dr. sc. Danko Šourek, doc., Filozofski fakultet Sveučilišta u Zagrebu, dr. sc. Tanja Trška, doc., Filozofski fakultet Sveučilišta u Zagrebu Datum prijave rada: __12. rujan 2018._____________________________ Datum predaje rada: __25. rujan 2020.___________________________ Datum obrane rada: __ 29. rujan 2020.__________________________ Ocjena: ____________odličan (5)___________________ Izjava o autentičnosti rada Ja, Stephanie Peršić, diplomantica na Istraživačkom smjeru – umjetnost renesanse i baroka diplomskog studija povijesti umjetnosti na Odsjeku za povijest umjetnosti Filozofskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu, izjavljujem da je diplomski rad pod nazivom »Mletački i srednjoeuropski utjecaji u ikonografiji sakralne baštine XVII. i XVIII. stoljeća na području Porečko-pulske biskupije« rezultat istraživanja i u potpunosti samostalno napisan. Također, izjavljujem da niti jedan dio diplomskoga rada nije izravno preuzet iz nenavedene literature ili napisan na nedozvoljen način, te da se tekst u potpunosti temelji na literaturi kako je navedeno u bilješkama, uz poštivanje etičkih standarda u citiranju i korištenju izvora. U Zagrebu, 25. rujna 2020. Vlastoručni potpis: Stephanie Peršić SADRŽAJ 1. UVOD .................................................................................................................................. 2 2. POVIJESNE PRILIKE U ISTRI NOVOG VIJEKA – PITANJE GRANICA ..................... 6 3. BISKUPIJE I CRKVE UZ GRANICU ................................................................................ 9 4. KORPUS UMJETNINA I NARUDŽBE U XVII. I XVIII. STOLJEĆU .......................... 10 5. SVETAČKI KULTOVI – STVARANJE IMAGINARIJA................................................. 14 6. MLETAČKI DRŽAVNI KULTOVI ................................................................................... 15 6.1. Mletački krug svetaca u istarskim djelima ............................................................... 18 6.1.1. Sv. Febronija ...................................................................................................... 18 6.1.2. Sv. Foška (Fuska) .............................................................................................. 20 6.1.3. Sveti Ivan i Pavao ............................................................................................. 25 6.1.4. Sv. Justina Padovanska ....................................................................................... 28 6.1.5. Sv. Lorenzo Giustiniani biskup .......................................................................... 30 6.1.6. Sv. Marko evanđelist ......................................................................................... 34 6.1.7. Sv. Pietro Orseolo (Urseolus) ............................................................................. 41 6.1.8. Sv. Vinko Ferrerski (Ferrer) ............................................................................... 42 6.1.9. Predstavnici ili personifikacije mletačke vlasti ................................................. 47 7. SREDNJOEUROPSKI (HABSBURŠKI) DRŽAVNI KULTOVI ...................................... 50 7.1. Srednjoeuropski (habsburški) krug svetaca u istarskim djelima ................................ 51 7.1.1 Sv. Antun opat (pustinjak).................................................................................... 51 7.1.2. Sv. Elizabeta Ugarska (Tirinška) ......................................................................... 53 7.1.3. Sv. Florijan iz Lorcha ......................................................................................... 55 7.1.4. Sv. Henrik od Bamberga (Kralj) ........................................................................ 59 7.1.5. Sv. Ivan Nepomuk .............................................................................................. 61 7.1.6. Sv. Ljudevit kralj (Louis IX.) ............................................................................ 65 7.1.7. Sv. Notburga iz Rattenberga .............................................................................. 66 7.1.8. Sv. Osvald kralj .................................................................................................. 68 7.1.9. Sv. Pavao pustinjak (sv. Pavao iz Tebe) ............................................................ 72 7.1.10. Sv. Ulrik (Udalrik) od Augsburga ................................................................... 75 8. TEME S BOGORODICOM – ČAŠĆENJA I PREZENTACIJA U SERENISSIMI I HABSBURŠKOJ MONARHIJI ............................................................................................. 77 8.1. Mletački tipovi Bogorodice čašćeni u Istri ............................................................... 79 8.1.1. Bogorodica zaštitnica – Platytera ...................................................................... 79 8.1.2. Bogorodica od sv. Ružarija s pobjednicima bitke kod Lepanta ......................... 81 8.1.3. Bogorodica od sv. Škapulara s pobjednicima bitke kod Lepanta ....................... 87 8.2. Srednjoeuropski tipovi Bogorodice čašćeni u Istri ................................................... 90 8.2.1. Marija Pomoćnica ............................................................................................. 90 8.2.2. Marija Częstochowska ...................................................................................... 93 9. ZAKLJUČAK ..................................................................................................................... 96 10. KATALOG DJELA ........................................................................................................... 97 POPIS LITERATURE ..................................................................................................... 157 POPIS SLIKOVNIH PRILOGA ..................................................................................... 163 SUMMARY ...................................................................................................................... 170 1. UVOD Odabir državnih svetaca zaštitnika vezan je uz politiku i grad te potkrijepljen čvrstim vezama i razlozima. Najčešće su se birali sveci čija bi tijela na čudesan način prispjela u grad, a posebice ukoliko je njihova hagiografija imala poruku koja bi simbolički odražavala imaginarij koji je određeni vladar želio prezentirati. Uz to, ukoliko određeni svetac ranije nije imao znatnu popularnost