POLSKA OPIS PATENTOWY 130618 RZECZPOSPOLITA LODOWA Patent dodatkowy do patentu nr — Zgłoszono: 82 06 25 (P. 237 107) Int. Cl8 A01N 57/10 Pierwszeństwof 81 06 27 Republika Federalna Niemiec URZĄD PATENTOWY Zgłoszenie ogłoszono: 83 02 28 PRL Opis patentowy opublikowano: .1987 10 15 Twórcy wynalazku: Miklos Ghyczy, Heinrich Osthoff, Eugen Etschen- berg Uprawniony z patentu: A. Nattermann und Cie GmbH, Kolonia (Republika Federalna Niemiec) Środek owadobójczy Przedmiotem wynalazku jest środek owadobój¬ kach o do 80%, gdy substancję owadobójczą lub czy. Na plantacjach roślin, liczne żyjące i ssące mieszaninę kilku substancji owadobójczych stosuje owady powodują poważne straty produkcyjne, się wespół z pewną substancją dodatkową będącą zwłaszcza w przypadku upraw bawełny, ryżu, zbóż, fosfolipidem. ziemniaków, owoców, warzyw i winorośli. Środek owadobójczy według wynalazku zawiera * Celem zwalczania owadów, podstawową sprawą jedną lub więcej substancji owadobójczych oraz jest obecnie stosowanie chemicznych środków owa¬ znane nośniki, rozcieńczalniki, rozpuszczalniki, pro- dobójczych. Niejednokrotnie konieczne jest stoso¬ pellenty yiub inne obojętne substancje pomocnicze, wanie chemicznych substancji owadobójczych w a cechą tego środka jest to, że zawiera jeden lub znacznych stężeniach, co w rezultacie staje się ło więcej fosfolipidów z grupy obejmującej fosfaty- źródłem toksycznych zanieczyszczeń otoczenia. Nie¬ dylocholinę, fosfatydyloetanoloaminę, N-acylofosfa- znaczna rozpuszczalność niektórych substancji owa¬ tydyloetanoloaminy, fosfatydyloinozyt, fosfatydylo- dobójczych, zwłaszcza w wodzie, powoduje ko¬ serynę, lizolecytynę, fosfatydyloglicerynę i uwodor¬ nieczność użycia toksycznych rozpuszczalników or¬ nione fosfatydylocholiny, przy czym stosunek wa¬ ganicznych. Ponadto większość chemicznych sub¬ 15 gowy substancji czynnej lub substancji czynnych stancji owadobójczych nie zawsze może wykazać do fosfolipidu lub fosfolipidów wynosi od 1 : 0,2 do swoją całkowitą aktywność, ponieważ nie wystar¬ 1 :20. czająco przylegają do roślin, które mają chronić. Nowy środek według wynalazku wykazuje znacz¬ W związku z tym muszą one być użyte w wyso¬ nie lepszą przyczepność do roślin lub do przecho¬ kich stężeniach tak, aby wystarczająco duża ilość 20 wywanych produktów, które mają być chronione. substancji owadobójczej pozostała na roślinie lub Ponadto, dodatek fosfolipidów przyspiesza pobie¬ w traktowanej glebie w ciągu wystarczająco dłu¬ ranie substancji owadobójczej przez owady tak, że giego czasu. ilość stosowanej substancji owadobójczej wymaga¬ Od środków owadobójczych wymaga się rów¬ nej do zabezpieczenia roślin może być znacznie nież, aby łatwo można było się nimi posługiwać, 25 zmniejszona. Zmniejszenie ilości substancji owado¬ zarówno w trakcie wytwarzania, jak i podczas bójczej nie tylko polepsza ekonomikę zabiegu przy stosowania. Nieoczekiwanie stwierdzono, że ilość użyciu środka owadobójczego, ale także zapewnia substancji owadobójczej na hektar uprawianej po¬ mniejsze uszkodzenie roślin (zmniejszenie fitotok¬ wierzchni, wymagana dla zwalczania owadów, moż¬ syczności), na przykład przez zmniejszenie pozo¬ na zmniejszyć o 40—60°/o, a w pewnych przypad¬ 30 stałości w glebie i w roślinie, to prowadzi także 130 618 130 618 3 do znacznego skrócenia okresu karencji (okres od substancje owadobójcze (patrz Chemie der Pflan- momentu zastosowania środka owadobójczego do zenschutz und Schadlingsbekampfungsmittel Sprin¬ czasu zbiorów). Wreszcie, fosfolipidy są przeważnie ger 1970, strona 87 i następne). naturalnymi i w każdym przypadku nietoksyczny¬ Związki o ogólnym wzorze 1 są trudnorozpusz- mi produktami, które ze względu na swój charak¬ czalne w wodzie, wrażliwe na ogrzewanie i łatwo ter i właściwości, nie powodują same żadnego za¬ Tabela 1 nieczyszczenia środowiska ani nie wydłużają okresu . karencji. Niektóre z fosfolipidów są oczywiście na¬ Nazwa Lp. Ri R2 Rp wet używane w produktach spożywczych. potoczna W celu wytworzenia nowego środka owadobój¬ 10 czego, substancje owadobójcze miesza się z fosfo¬ 1 —CH3 -ch;s wzór 2 pyrethrin I lipidami w stosunku wagowym od 1:0,2 do 1:20, 2 —COOCH3 —CH3 wzór 2 pyrethrin II korzystnie w stosunku od 1:0 do 1 : 10, a najko¬ 3 —CH3 —CH3 wzór 3 cinerin I rzystniej w stosunku wagowym od 1:1 do 1:9. 4 —COOCH3 —CH3 wzór 3 cinerin II W związku z tym, ciężar fosfolipidu określa się 15 5 —CH3 —CHa wzór 4 jasmolin I w oparciu o w zasadzie czysty fosfolipid. 6 —COOCH3 —CH3 wzór 4 jasmolin II Odpowiednimi fosfolipidami są, na przykład, do¬ 7 —CH3 —CH3 wzór 5 furethrin stępne w handlu fosfatydylocholiny lub mieszaniny 8 —CH3 ^CH3 Wzór 6 allethrin fosfatydylocholiny, takie jak na przykład: 9 —CH3 —CH3 wzór 7 cyclethrin 20 10 —CH3 —CH3 wzór 8 bathrin Phospholipon11 25 (25% fosfatydylocholiny, 11 —CH3 —CHa wzór 9 dimethrin 25°/q fosfatydyloetanoloami- 12 —CH3 —CH3 wzór 10 ny i 20% fosfatydyloinozy- phthalthrin 13 —CH3 —CH3 wzór 11 japothrin tu) 14 —CH3 —CH» wzór 12 pyrestrin Phospholipon11 55 (55% fosfatydylocholiny, 25 15 —CH3 —CH3 wzór 13 butethrin 25% fosfatydyloetanoloami- . 16 —CH3 —CH3 wzór 14 ny i 2% fosfatydyloinozytu) penothrin 17 —Cl —Cl wzór 14 permethrin Phospholipon R 80 (80% fosfatydylocholiny 18 —Br —Br wzór 15 decamethrin i 10°/o fosfatydyloetanolo- aminy) Phospholipon R 100 (96% fosfatydylocholiny) 30 ulegają dezaktywacji na powietrzu. Kombinacje Phospholipon11 100H (96% uwodornionej fosfaty¬ związków odpowiadających ogólnemu wzorowi 1 dylocholiny) z fosfolipidami wyróżniają się zwłaszcza tym, że Phospholipon R 38 (38% fosfatydylocholiny, wykazują znacznie lepszą stabilność na powietrzu 16% N-acetylofosfatydylo- i większą odporność na działanie temperatury. Po- etanoloaminy i 4% fosfaty- 35 nadto, możliwe jest przygotowanie z nich wodnych dyloetanoloaminy) roztworów lub emulsji bez konieczności stosowa¬ nia potencjalnie szkodliwych rozpuszczalników or¬ Szczególnie zaleca się używanie naturalnych fos- ganicznych. Dodatek fosfolipidów pozwala również fatydylocholin, które można otrzymać sposobami na osłabienie nieprzyjemnego często zapachu związ- opisanymi w następujących opisach patentowych 40 ków. Stopień niszczenia owadów wzrasta znacznie RFN nr nr 1047 597, 1053 299, 1617 679, 1617 680 po dodaniu fosfolipidów, jednocześnie nie zwiększa i opisach patentowych RFN nr nr DOS 3 047 048, się toksyczność w stosunku do ciepłokrwistych 3 047 012 lub 3 047 011. zwierząt. Szczególnie korzystne są kombinacje per- Szczególnie odpowiednimi N-acylofosfatydyloeta- methrinu lub dekamethrinu z fosfolipidami. nolóaminami są te, w których grupa acylowa "po¬ *5 2. Chlorowane węglowodory o ogólnym wzorze 16, chodzi z nasyconych lub olefinowo nienasyconych w którym Ri oznacza chlorowiec, zwłaszcza chlor, kwasów tłuszczowych zawierających od 2 do 20 grupę metoksylową, Ci—C3-alkilową, R2 oznacza atomów węgla, zwłaszcza z nasyconych kwasów grupę policl^loroalkilową, grupę nitroalkilową. tłuszczowych, zawierających od 2 do 5 atomów Przykładami związków o wzorze 16 są następu- węgla lub z nasyconych lub nienasyconych kwa¬ 50 jące związki: sów tłuszczowych z jednym wiązaniem podwójnym 2,2-bis-/p-chlorofenylo/-l,l,l-trójchloroetan (DDT), zawierających 14, 16, 18 lub 20 atomów węgla. 2,2-bis-/p-metoksyfenyloi/-l,l,l-trójchloroetan (meto- Stosować można faktycznie każdą z substancji xychlor), owadobójczych, włącznie ze znanymi chemicznymi 2,2-bis-/p-fluorofenylo/-l,l,l-trójchloroetan (DFDT), pestycydami z następujących grup: 55 2,2-bis-/p-chlorofenylo/-l,l-dwuchloroetan (TDE), 1. Piretroidy o ogólnym wzorze 1, w którym Ri 2,2-bis-i/,p-etylofenylo/-l,l-dwuchloroetan (perthane), oznacza CH*, COOH, COOCH3, Cl, Br, R2 oznacza 2-nitro-l,l-bis-/p-chlorofenylo/-butan (bulan), CH3,. Cl, Br, R3 oznacza podstawioną grupę cyklo- 2-nitro-l,l-bis-/p-chlorofenylo/-propari (prolan). pentenową, podstawioną grupą furylometylową, Zaleca się stosowanie mieszanin 2,2-bis-(p-chloro- grupę ftalimidometylową, grupę fenoksybenzylową 60 fenylo)-l,l,l-trójchloroetanu lub 2,2-bis-(p-metoksy- lut) grupę fenoalkenylową. fenylo)-l,l,l-trójchloroetanu z fosfolipidami. Zaletą Przykłady związków odpowiadających wzorowi 1 takich właśnie mieszanin jest zdolność tych związ¬ podano w tabeli 1. ków do tworzenia kompleksów z fosfolipidami, co Związki o ogólnym wzorze 1 są znanymi związ¬ umożliwia wytwarzanie rozpuszczalnych w wodzie kami, które z powodzeniem zostały już użyte jako 65 lub łatwo emulgujących mieszanin bez konieczności 130618 5 6 użycia potencjalnie szkodliwych rozpuszczalników dwutiofosforan 0,0-dwuetylo-S-(2-etylotio)-metylo- organicznych. wy (phorat), ' 1 3. Polichlorocykloalkany, takie jak na przykład dwutiofosforan 0,0-dwuetylo-S-(III-rzęd.-butylotio)- Y-l,2,3,4,5,6-sześciochlorocykloheksan (lindane), 1,2,- -metylowy (terbufos), 4,5,6,7,8-oktachloro-4,7-metano-3a,4,7,7a-czterowodo- 5 dwutiofosforan 0,0-dwuetylo-S-(4-chlorofenylotio)- roindan (ćhlordane), i,4,5,6,7-heptachloro-4,7-meta- metylowy, no-3a,4,7,7a-czterowodoroindan (heptachlor)7 2-egzo- dwutiofosforan S,S-metyleno-dwu-0,0-dwuetylowy -4,5,6,7,8,8-heptachloro-4,7-metano-3a,4,7,7a-cztero- (ethion), wodoroindan (dihydroheptachlor), 1,3,4,5,6,7,10,10- dwutiofosforan 0,0-dwumetylo-S-(l,2-dwu-etoksy- -oktachloro-4,7-endometyleno-4,7,8,9,-czterowodoro- 10 karbonylo)-etyIowy (malthion), ftalan (isobenzan), 3-tleńek 6,7,8,9,10,10-sześciochlo- dwutiofosforan 0,0-dwumetylo-S-(N-metylokarba- ro-l,5,5a,6,9,9a-sześciowodoro-6,9-metano-2,4,3-benzo- moilo)-metylowy (dimethoat), dioksatiepiny (endosulfan), 5,6-bis-(chlorometylo)- dwutiofosforan 0,0-dwuetylo-S-(N-izopropylokarba- -l,2,3,4,7,7-sześciochlorobicyklo-2,2,l-hepten-2