Google Earth PRO lisansı, Image © 2012 DigitalGlobe, © 2012 Cnes/Spot Image, Image © 2012 GeoEye, © 2012 Başar Soft N41° 11.507’ E40° 59.347’ N41° 10.881’ E40° 53.471’ ARDEŞEN PAZAR 68 146 N41° 16.238’ E41° 8.407’ FINDIKLI 114 150 YEREL FESTİVALLER LİSTESİ 151 LOKANTALAR LİSTESİ 152 KONAKLAMA TESİSLERİ LİSTESİ 153 TERMAL TESİSLER, SEYAHAT ACENTELERİ VE ÖNEMLİ TELEFONLAR LİSTESİ 154 İÇERİK İNDEKSİ N41° 2.725’ E41° 0.360’ N41° 2.836’ E40° 53.936’ HEMfi‹N ÇAMLIHEMŞİN 124 76 RİZE genel bakış Nasıl Gelinir? •Doğu Karadeniz Bölgesi kıyı şeridi üzerinde konumlanan Rize: Trabzon-Samsun ile batıya; Sarp Sınır Kapısı ile Artvin üzerinden Gürcistan’a; Hopa-Artvin ile güneydoğuya ve İran’a bağlanır. Rize’ye ulaşım için kara ve havayolu kullanılabilir. •Türkiye’nin her kentinden Rize’ye düzenli otobüs seferleri bulunur. Detaylar için rehberimizin arkasında bulunan bakanlık belgeli seyahat acentelerine danışabilirsiniz. •Turistik ziyaretler için Rize-Batum, Rize-Tiflis arası otobüs seferleri de yapılmaktadır. • Rize’deki köy yolları çok gelişmiştir, yolu olmayan köy hemen hemen yoktur. •Bazı illerin Rize’ye karayolu mesafesi: Ankara 840 km/Artvin 159 km/Bayburt 253 km/Erzurum 377 km/Giresun 212 km/Ordu 256 km/ İstanbul 1158 km/ Trabzon 76 km •76 km mesafedeki Trabzon Havalimanı, yurtiçi ve yurtdışı uçak seferleriyle Rize’ye havayolu ile ulaşım için tercih edilebilir. Havalimanı ve Rize kent merkezi arasında düzenli servisler hizmet vermektedir (Trabzon Havaş 0462 325 95 75). Trabzon Havalimanı’na sefer düzenleyen havayolu şirketlerinin iletişim bilgileri: Türk Hava Yolları (444 0 849 www.thy.com.tr), SunExpress (444 0 797 www.sunexpress.com), Atlasjet (0850 222 00 00 www.atlasjet.com.tr), Pegasus (444 0 737 www.flypgs.com), Onur Air (0850 210 66 87 www.onurair.com.tr) 4 Rize Gezi Rehberi Hangi sayfada neler var? 6 Genel Bilgi 14 Yerel Mimari 18 Tarihi Yapılar TUR‹ZM 22 El Sanatlar› DO⁄A KÜLTÜR 50 Turizm Türleri 25 Geleneksel 40 Akarsular 52 Turizm Merkezleri Giyim Kuflam fielaleler 27 Halk Edebiyat› Göller 29 Müzik Yaylalar 31 Halk Danslar› Milli Parklar AKT‹V‹TE 32 Mutfak Kültürü Kapl›calar 54 Do€a Sporlar› ve 36 Gelenek ve Plajlar Etkinlikleri Yöresel Uygulamalar Bitki ve Hayvan 58 Macera Sporları ve 37 Yerel ‹nan›fl ve Çeflitlili€i Etkinlikleri Uygulamalar 59 Kültürel Etkinlikler Doğudan kent merkezine bakış N 41° 1.528’ E 40° 33.267’ Rize Gezi Rehberi 5 RİZE genel bakış Gürcüdüzü/Fındıklı N 41° 10.274’ E 41° 19.898’ Genel Bilgi Doğu Karadeniz hem de “dağ-yayla-su” festivalleri; doğayla yoğru- Bölgesi’nin her mevsim kenti olarak ziyaretçilerini lan yaratıcı, özgün ve leziz farklı tatlar sunan kenti kendine hayran eder. sofraları; sayısız endemik Rize, coğrafi konumunun Vadileri belirleyen dereleri, bitkisi, sık ormanlarındaki sunduğu fırsatlarla bir metrelerce yüksekten zengin hayvan çeflitlili€i, doğa ve kültür cenneti dökülerek Karadeniz’e ka- buzul gölleri, Ortaçağ kale- durumundadır. Kuzeydo- rışan şelaleleri, Kaçkar’ın leri, kemerli taş köprüleri, ğu Anadolu’nun turizm eteklerini süsleyen yayla- termal kaynakları, özenle potansiyeli en yüksek ları, yayla turizminin ünlü işlenen çay tarlaları, neşeli kentlerinden biri olarak merkezlerinden Ayder ve esprili insanlarıyla Rize; yükselmeye devam eder- Yaylası ve İkizdere ilçesi; her yanı ve köşesiyle her- ken, yılın dört mevsiminde dik yamaçlara kurulu kese bir davet sunar. fırsat tanıdığı aktivitelerle yayla evleri ve bu evlerdeki gezginlerin listelerinde otantik yaşam tarzı; tarihi Rize’nin Merkez, Ardeşen, her geçen gün daha üst eskilere uzanan nadide Çamlıhemşin, Çayeli, Dere- sıralara çıkmaktadır. Hem ahşap konakları, şenliği pazarı, Fındıklı, Güneysu, bir Karadeniz sahil kenti ve horonu eksik olmayan Hemşin, İkizdere, İyidere, 6 Rize Gezi Rehberi Rize Gezi Rehberi 7 Çay tarlaları /Çamlıhemşin N40° 59.091’ E40° 57.815’ Çay ve Rize I. Dünya Savaşı ardından dünya genelinde yaşanan ağır ekonomik bunalım ile sosyal ve ekonomik dengelerin bozul- ması Rize’de de göç dalgasını hızlandırır. Bu süreçte kentte, devlet desteğiyle çay üretimine başlanması kararlaştırılır ve 1924’te “Rize ve Borçka’da Narenciye ve Çay Ziraatının Tatbiki” hakkında bir yasa çıka- rılır. Daha önce Halkalı Ziraat Mektebi hocalarından Ali Rıza Kalkandere ve Pazar olmak üzere 12 ilçesi Erten’in gündeme getirdiği bir bulunur; ziyaretçilerini askeri, dini ve kültürel, rapor bu yasayla uygulamaya sivil mimari örnekleri ve doğal anıtlar olmak konur ve Ziraat Mühendisi üzere yüzlerce taşınmaz kültür varlığı, ayrıca Zihni Derin’in çabalarıyla arkeolojik ve doğal sit alanlarıyla karşılar. kentte çay üretimi başlar. Ancak 1940’a dek umulan ge- Bol yağış alan Kaçkar Dağları’nın eteklerine lişme sağlanamaz. Bu tarihte kurulu bu kent, sıkı bir akarsu ağı ile örülüdür. çıkarılan yeni bir yasayla devlet Zirvelerdeki buzulların erimesi ve yıl boyunca desteğinin artması, üreticiye aldığı yağış bölgenin her mevsim yeşil kalma- kredi verilmesi ve ürünün dev- sını sağlar. Bu doğal ortam yarattığı zengin let tarafından satın alınacağı bitki ve hayvan çeşitliliğinin yanı sıra, bölgede yolunda güvence verilmesi, çay trekking (doğa yürüyüşü), dağcılık, kano, üretiminin gelişmesini olumlu rafting, motosiklet, bisiklet, heliski ve jeep yönde etkiler. 1951’den safari gibi pek çok sportif turizm faaliyetine de itibaren çaylık alanlar kademeli olanak tanır. olarak genişletilir. Bugün, Türkiye’deki çay yetiştirme Kaynağını Kaçkarlar’ın zirvelerindeki buzullar- alanlarının %60’ı Rize ili sınırla- dan alan, yüksek debi ve rejime sahip olan rı içerisindedir. ve hızla Karadeniz’e dökülen akarsularında, bölgede doğal alabalık popülasyonu zengindir ve kültür balıkçılığı da gelişmiştir. Yaylalarda ve çayırlık alanlarda arıcılık yapıl- maktadır. Çevre kirliliğinden uzak yaylalardaki çiçek çeşitliliğinin desteklediği üretim ile “An- zer Balı” bugün dünya çapında üne kavuşmuş durumdadır. Geniş ormanlarla kaplı Rize kenti, yaban hayatı konusunda da hayli zengindir. İlin güney sınırını oluşturan dağların denize bakan eteklerinde çok sayıda yayla sıralanır. 6 Rize Gezi Rehberi Rize Gezi Rehberi 7 RİZE genel bakış © R. Kağan Aybudak © R. Kağan 8 Rize Gezi Rehberi Rize Gezi Rehberi 9 Zil Kale ve Fırtına Vadisi’nin muhteşem panoraması Zil Kale/Çamlıhemşin N40°57.555’ E40°57.736’ 8 Rize Gezi Rehberi Rize Gezi Rehberi 9 RİZE genel bakış Bu yaylalar daha çok Hem- yaylada geçirip, sonbahar lar Kurulu tarafından şin, Çamlıhemşin, İkizdere mevsiminin sonunda “Turizm Merkezi” ilan gibi yerleşimler civarında tekrar köylerine döner. edilmiştir. Bunların yanı yoğunlaşmış durumdadır. Geçmişte hayvancılık sıra Elevit, Hazindag, Dağlarda karların erimesi amacıyla çıkılan yaylalara Samistal, Sal, Pokut, sonrasında hayvanlarıyla günümüzde dinlenmek Gürcüdüzü, Çağıranka- birlikte yaylalara çıkan için de gidilir. Rize yayla- ya, Cimil, Vaşa, Yukarı yöre insanı, yaz günlerini ları doğal zenginlikleri, Kavron ve Handüzü, yöreye özgü mimarisi ve Rize’nin görülmeye özgün yaşam tarzı ile değer diğer yaylaları yerli ve yabancı turistle- arasındadır. Yapmadan Dönme! rin ilgisini çekmektedir. - Çayeli’nde Patika ağı ile birleşen bu Coğrafi Konum denize girmeden... yaylalar civarında birçok Rize, Kuzeydoğu - İkizdere Çamlık’ta yürüyüş parkuru da Anadolu’da Doğu kuş gözlemeden... bulunur. Karadeniz kıyı şeridinin - İkizdere Ilıca Çamlıhemşin-Ayder yer- doğusunda; batıda Trab- Kaplıcası’na girmeden... leşimi ile Yukarı Kavron zon, güneyde Bayburt - Laz Böreği’ni Yaylası ve İkizdere-Anzer ve Erzurum, doğuda tatmadan... Köyü (Ballıköy), Bakan- Artvin illeri, kuzeyde ise 10 Rize Gezi Rehberi Rize Gezi Rehberi 11 Kent için Önemli Tarihler • Rize’nin Kurtuluşu 2 Mart • Çayeli’nin Kurtuluşu 9 Mart • Pazar’ın Kurtuluşu 10 Mart • Ardeşen’in Kurtuluşu 12 Mart • Fındıklı’nın Kurtuluşu 11 Mart • Atatürk’ün Rize’yi Ziyareti 17 Eylül Karadeniz ile çevrilidir. İklim Güneyinde yer alan Karadeniz Bölgesi’nin dağlar sahilden itibaren iklim özelliklerine sahip yükselmeye başlar. Yük- Rize’de kış ayları kıyı sek dağ eteklerinden kesimlerde ılıman ve yağ- doğarak, yaklaşık 80 murlu, dağlık kesimlerde km uzunluğundaki kıyı soğuk ve kar yağışlı iken şeridinden Karadeniz’e yaz ayları genellikle ılı- akan akarsuların man geçer. Yıllık sıcaklık yoğunluğu nedeniyle ortalaması 14 0C civarın- engebeli bir arazi yapısı- dadır. En düşük sıcaklık na sahiptir. Ocak ayında -5/-6 0C, en Anzer / İkizdere N40° 35.466’ E40°31.036’ 10 Rize Gezi Rehberi Rize Gezi Rehberi 11 RİZE genel bakış Yukarı Kavron Yaylası /Çamlıhemşin N40° 53.162’ E41° 8.367’ bilgiler sınırlı durumdadır. Kentin adının kökeniyle ilgili çeşitli efsa- neler varsa da tam olarak bilinme- Yapmadan Dönme! mektedir. MÖ 2. bin yıl başlarında - Hamsili Pilav ve tarım ve hayvancılıkla uğraşan Hamsili Ekmek yemeden... bazı toplulukların yaşadığı yörenin - Rize köftesi ve yazılı tarihi MÖ 7. yüzyılda Miletli simidi yemeden... denizcilerin yaptıkları seferlerle - Botanik Çay Bahçesi’ni görmeden... başlar. Daha sonra Kimmer, Med ve Pers akınlarına uğrayan yöre, MÖ - Rize Yaylaları’nda yürümeden… 180’de Kral Pharnakes’in işgaline uğrar. MÖ 1. yüzyılda Partlar’ın yüksek sıcaklık Temmuz ayında eline geçen bölge, MS 10 yılında ortalama 32.5 0C’dir. Bölge, Roma egemenliği altına girer. Türkiye’nin en çok yağış alan Karadeniz-İran ticaret yolu üzerinde yerleşimlerindendir. Yıllık toplam oluşu nedeniyle çekişme konusu yağış miktarı 2300 mm’nin, nem olur ve Doğu Roma İmparatorluğu oranı %75’in üzerindedir. (Bizans) ile Sasaniler arasında bir- Kentin Tarihi kaç kez el değiştirir. 1071 Malazgirt Rize’nin tarih öncesi hakkında Zaferi’nin ardından Selçuklular’ın 12 Rize Gezi