PAŃ STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś RODOWISKA OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz SZLICHTYNGOWA (614) Warszawa 2004 Autorzy: Mirosław Woźniak*, Alicja Maćków*, Józef Lis**, Anna Pasieczna**, Stanisław Wołkowicz** Główny koordynator: Małgorzata Sikorska-Maykowska** Redaktor regionalny: Jacek Koźma** Redaktor tekstu: Anna Gabryś-Godlewska** * Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu „PROXIMA” S. A. ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ** - Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2004 Spis treści I. Wstęp - M. Woźniak............................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza - M. Woźniak................................................. 3 III. Budowa geologiczna - M. Woźniak..................................................................................... 6 IV. Złoża kopalin - M. Woźniak ................................................................................................ 9 1. Gaz ziemny........................................................................................................................ 9 2. Kopaliny metaliczne........................................................................................................ 12 3. Kruszywo naturalne......................................................................................................... 13 4. Iły ceramiki budowlanej.................................................................................................. 14 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin - M. Woźniak............................................................... 15 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin - M. Woźniak ........................................ 17 VII. Warunki wodne - M. Woźniak ......................................................................................... 19 1. Wody powierzchniowe..................................................................................................... 19 2. Wody podziemne.............................................................................................................. 20 VIII. Geochemia środowiska................................................................................................... 23 1. Gleby - J. Lis, A. Pasieczna ............................................................................................ 23 2. Osady wodne - I. Bojakowska ....................................................................................... 27 3. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach - S. Wołkowicz............................................... 29 IX. Składowanie odpadów - A. Maćków ……………………………………………………. 31 X. Warunki podłoża budowlanego - M. Woźniak ................................................................... 40 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu - M. Woźniak................................................................... 41 XII. Zabytki kultury - M. Woźniak.......................................................................................... 43 XIII. Podsumowanie - M. Woźniak ......................................................................................... 45 XIV. Literatura........................................................................................................................ 47 I. Wstęp Przy opracowywaniu arkusza Szlichtyngowa Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGP) wykorzystano materiały archiwalne arkusza Szlichtyngowa Mapy geolo- giczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w 1999 roku w Zakładzie Geologii Złóż i Ochrony Środowiska, Oddziału Górnośląskiego Państwowego Instytutu Geologicznego w Sosnowcu (Krieger, 1999). Niniejsze opracowanie powstało w oparciu o instrukcję opra- cowania i aktualizacji MGGP (Instrukcja..., 2002). Do opracowania treści mapy zbierano materiały w Dolnośląskim Urzędzie Wojewódz- kim we Wrocławiu, Lubuskim Urzędzie Wojewódzkim w Gorzowie Wielkopolskim, oraz w: starostwach powiatowych, urzędach gmin, i od użytkowników złóż. Zostały one zweryfiko- wane w czasie wizji terenowej. Dane dotyczące poszczególnych złóż kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych, ściśle związanej z realizacją Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i administracji państwowej zajmujących się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postanowień ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mogą być wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju woje- wództwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a także w opracowa- niach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowią ogromną pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Granice arkusza Szlichtyngowa wyznaczają współrzędne geograficzne: 16o00’-16o15’ długości geograficznej wschodniej oraz 51o40’-51o51’ szerokości geograficznej północnej. Pod względem administracyjnym obszar omawianego arkusza położony jest w woje- wództwie dolnośląskim w skład którego wchodzi powiat głogowski oraz w województwie lubuskim z powiatami wschowskim i nowosolskim. Południowo zachodnia część obszaru arkusza należy do powiatu głogowskiego z gminami: Kotla, Żukowie, Pęcław oraz miastem i gminą Głogów. Północno wschodnia część omawianego obszaru wchodzi w skład powiatu wschowskiego z gminami: Sława, Wschowa i Szlichtyngowa oraz powiatu nowosolskiego z gminą Siedliko. 3 Według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 1998) obszar arkusza położony jest w podprowincjach, Pojezierza Południowobałtyckie oraz Niziny Środkowopolskie, nale- żących do prowincji Niż Środkowoeuropejski. Północna część obszaru arkusza wchodzi w skład Pojezierza Sławskiego. W skład Niziny Środkowopolskiej na omawianym terenie wchodzi mezoregion Wysoczyzna Leszczyńska oraz fragment Pradoliny Głogowskiej. Pojezierze Sławskie jest strefą moreny czołowej stadiału leszczyńsko-pomorskiego zlo- dowaceń bałtyckich. Dzieli się na Pagórki Sławskie (na zachodzie) i Lgińskie (na wschodzie). Pagórki Sławskie zajmują część ciągu moren o kulminacjach dochodzących do 118,6 m n.p.m., a w skład Pagórków Lgińskich wchodzi morena z kulminacją 130,7 m n.p.m. oraz pojedyncze kopce i pagórki. Pagórki Lgińskie rozcina Rynna Pszczółkowska ograniczona od południa stożkiem sandrowym. W jej obrębie i w strefie przykrawędziowej występują kemy, ozy i wydmy. Środkowa część obszaru to strefa starszej moreny dennej i sandrów, zwana Wysoczyzną Leszczyńską. Jest to teren o małym zróżnicowaniu morfologicznym, przeobrażony w wyniku działalności wód roztopowych. Największa wysokość tego terenu to 110 m n.p.m. W południowej części omawianego obszaru znajduje się Pradolina Głogowska. Jest to rozległe, równoleżnikowe obniżenie o wysokościach 67,6-79,0 m n.p.m. z systemem holoceń- skich tarasów zalewowych i plejstoceńskich nadzalewowych. Pojawia się tu szereg drobnych cieków i rowów melioracyjnych, świadczących o słabym nachyleniu terenu, co jest spowo- dowane wypełnieniem obniżenia pradoliny holoceńskimi piaskami i żwirami rzecznymi. Jej największe obniżenie zajmują dolina Odry i Rowu Krzyckiego. W bezpośrednim sąsiedztwie Odry występują liczne starorzecza i fragmenty meandrów głównie na tarasie zalewowej niższej, 0,5-1,0 m nad poziomem rzeki. Tarasy zalewowe wyż- sze, 1,0 – 3,0 m nad poziomem rzeki, to rozległe obszary z lokalnymi zagłębieniami wypeł- nionymi namułami i torfami (Michalska, 1998). Około 35% powierzchni obszaru arkusza zajmują kompleksy leśne. W północnej części stanowią one ważny element obszaru chronionego krajobrazu. Duża część gruntów rolnych posiada gleby klasy I-IVa, które stwarzają dogodne warunki do rozwoju rolnictwa. Według podziału klimatycznego Gumińskiego (Kondracki, 1981) obszar arkusza poło- żony jest na granicy dwóch dzielnic klimatycznych, lubuskiej i środkowej. Dzielnica lubuska jest cieplejsza niż środkowa, średnia temperatura z wielolecia w Zielonej Górze wynosi 8,2 0C. Liczba dni z przymrozkami osiaga około 100. Czas zalegania pokrywy śnieżnej trwa od około 40 do 50 dni, a okres wegetacji 210 – 220 dni. Opady są stosunkowo duże i wynoszą około 570-650 mm. 4 Fig. 1. Położenie arkusza Szlichtyngowa na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (1998) 1 - granica podprowincji, 2 - granica makroregionów, 3 - granica mezoregionów, 4 – większe jeziora Prowincja: Niż Środkowoeuropejski Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie: Mezoregion Pradoliny Warciańsko-Odrzańskiej: 315.62 - Kotlina Kargowska Mezoregiony Pojezierza Leszczyńskiego: 315.81 - Pojezierze Sławskie, 315.82 - Pojezierze Krzywińskie, 315.83 - Równina Kościańska Podprowincja: Niziny Środkowopolskie: Mezoregion Niziny Południowowielkopolskiej: 318.11 - Wysoczyzna Leszczyńska Mezoregion Obniżenia Milicko-Głogowskiego: 318.32 - Pradolina Głogowska Mezoregiony Wału Trzebnickiego: 318.42 - Wzgórza Dalkowskie, 318.43 - Obniżenie Ścinawskie Podprowincja: Niziny Sasko-Łużyckie: Mezoregiony Niziny Śląsko-Łużyckiej: 317.75 - Równina Szprotawska, 317.76 - Wysoczyzna Lubińska Na przeważającej części omawianego obszaru, dominuje gospodarka rolna. Związany z nim przemysł przetwórczy, mleczarnie, gorzelnie, rzeźnie, zakłady przetwórstwa rolno- spożywczego, skoncentrowany