Colofon Jeugdsportmonitor Overijssel 2016 Provinciaal onderzoek naar sport, bewegen en leefstijl onder jongeren (4 tot en met 17 jaar) Mei 2017 In opdracht van de provincie Overijssel en de deelnemende gemeenten Drs. Marieke van Vilsteren Sportservice Overijssel Hogeland 10 8024 AZ Zwolle www.sportserviceoverijssel.nl Overname van dit rapport of gedeelten daaruit is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. Algemene informatie In het najaar van 2016 is voor de derde keer de Jeugdsportmonitor uitgevoerd door Sportservice Overijssel in opdracht van de provincie Overijssel en in samenwerking met Overijsselse gemeenten. De Jeugdsportmonitor geeft een goed beeld van het sport- en beweeggedrag en de leefstijl van jeugd en jongeren in Overijssel (4 tot en met 17 jaar). De provinciale resultaten worden in deze factsheet besproken. Gemeentelijke cijfers staan weergegeven in het tabellenboek en de gemeentelijke factsheets. Sportservice Overijssel Sportservice Overijssel is het provinciale kenniscentrum voor sport en bewegen in de Respons Ruim provincie Overijssel. Wij willen met onze kennis de verschillende maatschappelijke partijen hand- 15.000 vatten aanreiken, zodat investeringen in sport en bewegen efficiënt en effectief worden ingezet. leerlingen hebben Daarbij maken we gebruik van bestaande kennis, meegedaan aan de maar ontwikkelen we ook monitoren voor nog Jeugdsportmonitor! ontbrekende gegevens. Sportservice Overijssel zorgt voor regelmatige herhaling van onderzoek, een vereiste om ontwikkelingen nauwlettend te kunnen volgen en trends te kunnen waarnemen. Sportservice Overijssel heeft als doel om zoveel mogelijk inwoners de kans te geven (blijvend) te 52% sporten en te bewegen. In navolging op het rapport ‘Fit en Gezond in Overijssel’, een primair onderwijs tweejaarlijks monitoronderzoek naar sport, bewegen en leefstijl onder volwassenen, is in 2012 48% door Sportservice Overijssel ook een tweejaarlijkse voortgezet onderwijs monitor opgezet om sport, bewegen en leefstijl van de Overijsselse jeugd en jongeren in kaart te brengen: de Jeugdsportmonitor. De Jeugdsportmonitor is een online vragenlijst naar de sport- en beweegdeelname en leefstijl van 19 Overijsselse gemeenten de jeugd van 4 tot en met 17 jaar. Deze factsheet geeft de resultaten van de derde monitor van de Jeugdsportmonitor in 2016 weer. Almelo 5 Borne 3 Dalfsen Samenwerking met gemeenten en onderwijs 7 Deventer 2 De Jeugdsportmonitor is uitgevoerd in opdracht Enschede 9 van de provincie Overijssel en op verzoek en in Haaksbergen 6 samenwerking met negentien Overijsselse Hardenberg 15 gemeenten. Via de gemeenten is het primair en Hellendoorn 5 voortgezet onderwijs gevraagd om de online Hof van Twente 3 vragenlijsten te verspreiden onder de leerlingen. In Kampen 5 het basisonderwijs zijn de ouder(s) of verzorger(s) Losser 3 van de leerlingen uitgenodigd om de online Oldenzaal 8 Ommen vragenlijst in te vullen. In het voortgezet onderwijs 5 Rijssen-Holten zijn de leerlingen zelf uitgenodigd voor deelname 2 Steenwijkerland 5 aan het onderzoek. Twenterand 5 Wierden 1 Zwartewaterland 2 Zwolle 10 311 scholen Grafiek 1. Procentueel aandeel in de respondentengroep hebben de uitnodiging voor deelname aan de Jeugdsportmonitor verspreid onder hun leerlingen. Sportdeelname De vragen over sportdeelname zijn, net als in 2012 en in 2014, gebaseerd op de Richtlijn Sportdeelname Onderzoek (RSO) van het Mulier Instituut. De RSO definieert iemand als een sporter als hij/zij in de afgelopen twaalf maanden ten minste twaalf keer heeft gesport. Als het gaat om gezondheidswaarde, om maatschappelijk ‘meedoen’ en om een leven lang betrokken zijn bij sport, dan is een zekere regelmaat echter van belang. Daarom gebruikt Sportservice Overijssel naast de RSO een smallere definitie, namelijk de regelmatige (of wekelijkse) sporter. Iemand is een regelmatige sporter als hij/zij minstens 40 keer per jaar sport. Regelmatige sportdeelname in Overijssel Meest populaire sporten 80% In Overijssel sport 80% van de jeugd (4-17 jaar) regelmatig ten opzichte van 72% in NL (OBiN, 2013). De regelmatige sportdeelname verschilt per gemeente: 2 1 3 Almelo 76 Voetbal (52%), zwemsport (33%) en hardlopen Borne 81 (29%) zijn de meest beoefende sporten onder de Dalfsen 80 jeugd in Overijssel. Deventer* 1 73 1 1 Enschede 79 De regelmatige sportdeelname neemt eerst sterk Haaksbergen 86 toe met de leeftijd, vanaf 11 jaar zet de daling in: Hardenberg 77 Hellendoorn 84 Hof van Twente 82 100% Kampen 74 Losser 83 80% Oldenzaal 83 Ommen 82 60% Rijssen-Holten* 79 Steenwijkerland 81 40% Twenterand 75 Wierden* 87 Zwartewaterland* 20% 77 Zwolle 83 % 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Grafiek 2. Regelmatige sporters (4-17 jaar) naar gemeente *minder betrouwbaar vanwege onvoldoende respons Grafiek 3. Regelmatige sportdeelname naar leeftijd ( in jaren) Lidmaatschap Naast sportbeoefening is ook gevraagd naar het lidmaatschap van (één of meerdere) sportvereniging(en). Lidmaatschap in Overijssel Lidmaatschap naar leeftijd Het lidmaatschap neemt eerst sterk toe met de leeftijd en vanaf 11 jaar zet de daling in; de zogenaamde ‘skihelling’. 75% 100% 80% In Overijssel is 75% van de jeugd (4-17 jaar) lid van (een of meerdere) sportvereniging(en) ten 60% opzichte van 71% in NL (OBiN, 2013). 40% Het percentage jeugd en jongeren dat lid is van een sportvereniging verschilt per gemeente: 20% Almelo 72 % Borne 75 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Dalfsen 76 Deventer* 66 Grafiek 6. Lidmaatschap naar leeftijd ( in jaren) Enschede 71 Haaksbergen 82 Sportmotivatie Hardenberg 72 Hellendoorn 79 Hof van Twente 83 De meest genoemde redenen om te sporten: Kampen 67 Losser 82 Oldenzaal 80 Ommen 69 Rijssen-Holten* 74 Steenwijkerland 75 Twenterand 71 Wierden* 80 Zwartewaterland* 67 Zwolle 77 Grafiek 5. Lidmaatschap (4-17 jaar) naar gemeente *minder betrouwbaar vanwege onvoldoende respons Lichaamsbeweging In Nederland hanteren diverse onderzoekers en experts op het gebied van bewegen en gezondheid een aantal normen voor bewegen (zie schema ‘Definities beweegnormen’). Deze beweegnormen zijn in 1998 opgesteld. Op verzoek van het ministerie van VWS buigt de commissie Beweegrichtlijnen van de Gezondheidsraad zich over de beantwoording van de adviesvraag over het actualiseren van de Nederlandse beweegnormen. De commissie komt rond de zomer van 2017 met het advies. Definities beweegnormen Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) voor jongeren (< 18 jaar) Dagelijks 60 minuten matig intensieve lichamelijke activiteit (5 MET (bv. dansen/skateboarden) tot 8 MET (bv. hardlopen)), waarbij de activiteiten minimaal tweemaal per week gericht zijn op het verbeteren of handhaven van lichamelijke fitheid. Sedentair gedrag (zitgedrag) Onder sedentair gedrag wordt gedrag verstaan met een erg laag energieverbruik, zoals zitten en liggen. Sedentair gedrag verhoogt het risico op ziekte en sterfte onafhankelijk van de hoeveelheid lichaamsbeweging die iemand heeft. Voor de leeftijd < 18 jaar geldt 2 uur of meer per dag televisie/dvd kijken en/of computeren/tablet als ‘veel sedentair gedrag’. Voldoen aan de NNGB Sedentair (zittend) gedrag Van de 4- tot en met 17-jarigen in Overijssel Sedentair gedrag omvat alle activiteiten met een voldoet 9% aan de NNGB. Landelijk ligt dit laag energieverbruik (1 tot 1,5 MET). percentage op 26% (RIVM, 2015;andere vraagstelling). In Overijssel zijn de verschillen in het voldoen aan de NNGB niet heel groot: Almelo 9 Borne 9 Dalfsen 9 Deventer* 13 Enschede 9 van de 4- tot en met 17- Haaksbergen 9 Hardenberg 9 jarigen vertoont veel Hellendoorn 10 45% sedentair gedrag (>2 uur Hof van Twente 9 per dag in de vrije tijd). Kampen 9 Losser 11 Oldenzaal 12 Ommen 9 Rijssen-Holten* 6 4 7% 4-6 jaar : 14% Steenwijkerland 9 7-10 jaar : 27% Twenterand 7 11-13 jaar: 58% Wierden* 8 Zwartewaterland* 8 14-17 jaar: 75%! Zwolle 11 4 4% Grafiek 8.Voldoen aan NNGB (4-17 jaar) naar gemeente *minder betrouwbaar vanwege onvoldoende respons Gezonde leefstijl In de Jeugdsportmonitor is ook aandacht voor de leefstijl van jeugd en jongeren. In de vragenlijst is gevraagd naar de consumptie van groente, fruit, ontbijt, suikerhoudende dranken en water. Aan de jongeren is nog extra gevraagd naar roken en alcohol. Aan de hand van de Body Mass Index (BMI) kan bepaald worden of er sprake is van overgewicht. Voeding Overgewicht 38% PO | 39% VO voldoet aan 38% groentenorm 1 op de 10 heeft 23% PO | 18% VO voldoet aan overgewicht 21% fruitnorm % 98% PO | 78% VO voldoet aan WATER 89% ontbijtnorm 10 % 4-6 jaar : 12% 7-10 jaar : 11% 11-13 jaar: 8% 52% PO | 51% VO 14-17 jaar: 9% drinkt elke dag 10% 51% water Het percentage jeugd en jongeren met overgewicht in Overijssel verschilt per gemeente: % 66% PO | 45% VO drinkt elke dag Almelo 11 suikerhoudende Borne 10 57% drank Dalfsen 9 Deventer* 10 Enschede 12 Haaksbergen 8 % Hardenberg 11 Hellendoorn 8 Hof van Twente 5 Roken en alcohol Kampen 13 Losser 9 Oldenzaal 7 van de jongeren Ommen 7 (12-17 jaar) rookt Rijssen-Holten* 14 7% momenteel Steenwijkerland 9 Twenterand 12 Wierden* 11 Zwartewaterland* van de jongeren 13 Zwolle (12-17 jaar) heeft 8 wel eens alcohol 50% Grafiek 10.Overgewicht (4-17 jaar) naar gemeente gedronken *minder betrouwbaar vanwege onvoldoende respons In de gemeentelijke factsheets en het ‘Tabellenboek - Jeugdsportmonitor 2016’ staan de resultaten per gemeente: www.sportserviceoverijssel.nl .