T.C. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ĠĢletme Anabilim Dalı BANKACILIK SEKTÖRÜNDE KAMU VE ÖZEL BANKALARIN FĠNANSAL PERFORMANSLARININ KARġILAġTIRILMASI Merve GÜLEN Yüksek Lisans Tezi Çorum 2015 BANKACILIK SEKTÖRÜNDE KAMU VE ÖZEL BANKALARIN FĠNANSAL PERFORMANSLARININ KARġILAġTIRILMASI Merve GÜLEN Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. İlker SAKINÇ Çorum 2015 ÖZET GÜLEN, Merve, Bankacılık Sektöründeki Kamu ve Özel Sermayeli Bankaların Finansal Performanslarının Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Çorum, 2015. Bankacılık sektörünün, Türkiye’deki tarihine bakıldığında, iniş çıkışlarla dolu bir geçmiş söz konusudur. Dönem dönem yaşanan krizler, ülke ekonomisinin kaderinde aktif bir rol oynamıştır. Ekonominin kırılgan yapısını düzeltmek adına 2001 Krizi dönüm noktası olmuş ve Bankacılık Yeniden Yapılandırma Programı aktif bir şekilde uygulanmaya başlamıştır. Bu yapılandırmada en çok dikkati çeken sektör bankacılık olmuştur. Bankalar yeni düzen ve disiplin çerçevesinde düzenlenirken, yapılandırmanın çare olmayacağı birçok banka, birleştirilmiş ya da fona devredilmiştir. Bu çalışma ile kamu ve özel sermayeli mevduat bankalarının yapılandırma öncesindeki finansal performanslarını belirlemek, TMSF’ye devredilen bankalarda bu durumun ne kadar etkili olduğunu göstermek ve yapılandırma sonrasında finansal performanslarında olumlu bir gelişimin olup olmadığını göstermek amaçlanmıştır. Çalışmada, aktif büyüklükleri ve kuruluş yılları baz alınarak belirlenen kamu ve özel sermayeli mevduat bankaları iki ayrı dönemde ele alınmıştır. 1990-2000 ve 2002-2012 dönemlerine Gri İlişkisel Analiz yöntemi kullanılarak finansal performans analizi gerçekleştirilmiştir. Yapılan analizde 2001 krizi öncesi ve sonrası mevduat bankalarının finansal durumu incelenmiştir. İki ayrı dönemde kendi içinde analiz edilerek; yapılandırmanın etkinliği ölçülmüş ve fona devredilen bankaların finansal performansları gösterilerek, uygulamalar ile örtüşüp örtüşmediği incelenmiştir. Kamu ve özel sermayeli mevduat bankalarının finansal performanslarının incelendiği bu çalışmada, TMSF’ye devredilen bankaların genelinde finansal olarak çöküşün 2001 krizi öncesi zaten yaşandığı analiz sonuçları ile gösterilmiştir. Yapılandırma ile kamu bankalarının büyük bir gelişim gösterdiği ve Gri İlişkisel Analiz yönteminin finansal performans ölçümünde başarılı bir yöntem olduğu kanısına varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Bankacılık Sektörü, Finansal Performans, Gri İlişkisel Analiz, Bankacılık Yeniden Yapılandırma Programı. I ABSTRACT GÜLEN, Merve, Comparison of Financial Performances of Public and Private Capital Banks in the Banking Sector, Postgraduate Thesis, Çorum, 2015. When we look at the history of the banking sector in Turkey, we see a history full of rises and falls. The crises suffered from time to time have played an active role in the destiny of the country’s economy. For the sake of ameliorating the fragile structure of the economy, the 2001 Crisis has been a turning point, and the Banking Restructuring Programme has started to be applied actively. Banking has been the most outstanding sector in this restructuring. While the banks have been arranged within the framework of the new order and discipline, many banks for which restructuring would not be a remedy have been merged or transferred to the fund. This study aims to determine the financial performances of the public and private capital deposit banks prior to restructuring, to show how effective this was in the banks transferred to the Saving Deposit Insurance Fund (SDIF), and to demonstrate whether there was any positive development in their financial performances following restructuring. In the study, the public and private capital banks determined on the basis of their asset sizes and years of foundation have been addressed in two separate periods. Financial performance analysis has been conducted by applying the Grey Relational Analysis method to the periods 1990-2000 and 2002-2012. Financial performance status of the deposit banks before and after the 2011 crisis was explored. Through analysis of the two separate periods in themselves, effectiveness of the restructuring was measured, financial performances of the banks transferred to the fund were demonstrated, and it was explored whether they were consistent with the applications. This study exploring the financial performances of the public and private deposit banks demonstrates by the analysis results that the financial collapse was already being suffered before the 2001 crisis across then banks transferred to SDIF. It was concluded that, though restructuring, the banks exhibited a great development, and that Grey Relational Analysis was a successful method in measurement of the financial performance. II Keywords: Banking Sector, Financial Performance, Grey Relational Analysis, Banking Restructuring Programme. III ĠÇĠNDEKĠLER ÖZET ................................................................................................................................ I ABSTRACT .................................................................................................................... II TABLO LĠSTESĠ ..................................................................................................... VIIII KISALTMALAR .......................................................................................................... IX ÖNSÖZ .......................................................................................................................... XI GĠRĠġ ............................................................................................................................... 1 BĠRĠNCĠ BÖLÜM BANKACILIK VE TÜRKĠYE’DE BANKACILIK SEKTÖRÜ 1.1. BANKA ve BANKACILIK KAVRAMLARI ...................................................... 4 1.2. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN TÜRKĠYE’DEKĠ GELĠġĠM SÜRECĠ .......... 6 1.2.1. Osmanlı Dönemi’nde Bankacılık Sektörü ...................................................... 7 1.2.2. Cumhuriyet Dönemi Türk Bankacılık Sektörü .............................................. 8 1.2.2.1. Kuruluş Dönemi (1923-1932) ...................................................................... 8 1.2.2.2. Devletçilik Dönemi (1933-1944) ............................................................... 10 1.2.2.3. Yeni Devletçi ve Liberal Dönem (1945-1960) ........................................... 11 1.2.2.4. Planlı Dönem (1960-1980) ......................................................................... 11 1.2.2.5. Dışa Açılma Ve Piyasa Ekonomi Dönemi (1980-2000) ............................ 12 1.2.2.6. Bankacılık Sektöründe Yeniden Yapılandırma Dönemi (2000-2010) ....... 14 1.2.2.7. Mevcut Dönem (2010-2012) ...................................................................... 16 1.3. BANKA TÜRLERĠ ................................................................................................ 17 1.3.1. Kapsamına Göre Bankalar............................................................................. 18 1.3.1.1. Özel Bankacılık .......................................................................................... 18 IV 1.3.1.2. Perakende Bankacılık ................................................................................ 18 1.3.1.3.Toptancı Bankacılık ..................................................................................... 18 1.3.1.4. Evrensel Bankacılık .................................................................................... 19 1.3.1.5. Uluslararası Bankacılık .............................................................................. 19 1.3.1.6. Holding Bankacılığı ................................................................................... 19 1.3.1.7. Kıyı Bankacılığı .......................................................................................... 19 1.3.2. Faaliyet Alanlarına Göre Bankalar ............................................................... 20 1.3.2.1. Ticaret Bankaları ........................................................................................ 20 1.3.2.2. Yatırım Bankaları ....................................................................................... 20 1.3.2.3. Kalkınma Bankaları .................................................................................... 21 1.3.2.4. Katılım Bankaları ....................................................................................... 21 1.3.2.5. Merkez Bankaları ....................................................................................... 21 1.3.3. Mülkiyet Yapılarına Göre Bankalar ............................................................. 22 1.3.3.1. Özel Bankalar ............................................................................................. 22 1.3.3.2. Kamu Bankaları .......................................................................................... 22 1.3.3.3. Karma Bankalar .......................................................................................... 22 1.3.3.4. Yabancı Bankalar ....................................................................................... 22 1.4. BANKALARIN ÜLKE EKONOMĠSĠNDEKĠ YERĠ ......................................... 23 1.5. TÜRKĠYE’DEKĠ BANKACILIK SEKTÖRÜ ĠLE ĠLGĠLĠ KURUMLAR .... 25 1.5.1. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ............................................. 25 1.5.2. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası .......................................................... 27 1.5.3. Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu ...................................................................