HISTORIC@ WYDANIE SPECJALNE ISSN 1898-4428 NUMER 15 (XII 2013) Czasopismo naukowe doktorantów Uniwersytetu Rzeszowskiego Historic@ Zespół redakcyjny: Bartłomiej Szegda (redaktor naczelny), Paweł Róg, Jolanta Ślęzak, Justyna Krawiecka Copyright by Jan Jawornicki Czasopismo naukowe doktorantów Uniwersytetu Rzeszowskiego Historic@ Zespół redakcyjny: Bartłomiej Szegda (redaktor naczelny), Paweł Róg, Jolanta Ślęzak, Justyna Krawiecka Damian Knutel Projekt graficzny: Paweł Róg Korekta: Jolanta Ślęzak, Justyna Krawiecka Skład i łamanie: Bartłomiej Szegda, Damian Knutel Adres: Instytut Historii, Al. Rejtana 16 c, 35-959 Rzeszów tel. (0-17) 872 13 03, fax. (0-17) 872 12 85 e – mail: [email protected] http://www.univ.rzeszow.pl/instytut_historii.php?id=historica Polityczno-militarne dzieje Teksasu w latach 1821-1846 Łukasz Traczyk Praca napisana pod kierunkiem dr hab. Andrzeja Bonusiaka, prof. UR Recenzent wydawniczy: prof. dr hab. Wiesława Piątkowska - Stepaniak Uniwersytet Opolski Rzeszów 2013 Spis treści Wstęp 5 Rozdział 1 Teksas jako kolonia meksykańska 9 1.1 Teksas – położenie, obszar, miasta 9 1.2 Koloniści początku wieku 11 1.3 Stephen Austin – „Ojciec Teksasu” 14 1.4 Proklamowanie Republiki Fredonii dalsze rozruchy w Teksasie 21 1.5 Teksas pod kontrolą – misja generała Terana 24 1.4 Zjazd w San Felipe de Austin – koncepcje nowej konstytucji stanu Teksas 32 Rozdział 2 Rewolucja teksaska i powstanie Republiki Teksasu 42 2.1 Rok 1835 w Teksasie, oblężenie San Antonio de Bexar 42 2.2 Deklaracja niepodległości Teksasu 51 2.3 Oblężenie Alamo i masakra w Goliad 56 2.3 Droga do San Jacinto – faktyczne ustanowienie Republiki Teksasu 68 Rozdział 3 Lone Star Republic i jej aneksja 80 3.1 Teksas w latach 1836-1838. I kadencja Sama Houstona 80 3.2 Mocarstwowy Teksas. Mirabeau Lamar prezydentem 87 3.2 Druga kadencja Sama Houstona 96 3.3 Manifest Boskiego Przeznaczenia i aneksja Teksasu 105 Zakończenie 118 Wykaz materiału ilustracyjnego wykorzystanego w pracy 124 Bibliografia 125 Netografia 128 Aneks 129 4 Wstęp Historia Stanów Zjednoczonych bogata jest w wydarzenia, które zbudowały mitologiczny punkt widzenia Amerykanów na własną przeszłość. Jeszcze w XVIII wieku można łatwo zauważyć kilka milowych punktów, które zaważyły na biegu jej historii. By nie szukać daleko można przytoczyć casus „bostońskiej herbatki”, która z incydentu stała się zarzewiem rewolucji amerykańskiej. To zbudowana wokół takich wydarzeń mitologia nadała im historyczną doniosłość. Podobne heroizowane fakty już od początku istnienia państwa amerykańskiego miały bowiem niebagatelne znaczenie. Wiek XIX na kontynencie północnoamerykańskim także pełen był zdarzeń, które nie bezpośrednio, ale zasadniczo wpłynęły na fakt stałego i szybkiego rozwoju Stanów Zjednoczonych. Wielu osobom dźwięk nazwy „Alamo” nie jest obcy. Patetyczną historię „bohaterskiej śmierci dzielnych Amerykanów w nierównej walce z hordami Meksykan” wielokrotnie przedstawiano już w kulturze masowej. Temat ten przejawia się w amerykańskiej literaturze beletrystycznej, był też dwukrotnie ekranizowany. Jednak filmowe przedstawienia mogą służyć jedynie jako przyczynek to głębszego zainteresowania się tematyką. Opisanie samej tylko bitwy o misję Alamo stoczonej w 1836 roku, choć oczywiście możliwe, nie daje pełnego obrazu sytuacji podówczas w Teksasie. Tym samym konieczne stało się rozszerzenie tego zagadnienia. Zdecydowałem się zatem w swojej pracy przyjąć cezurę ograniczającą główne rozważania do lat 1821-1846. To pozwoliło zapoznać się z genezą teksaskiej rewolucji, optymalnie ją przedstawić, ale także zaprezentować skutki, które przyniosła na kontynencie amerykańskim. Jest to istotne, jeśli wziąć pod uwagę, iż fakt dokonanej z czasem aneksji Teksasu bezsprzecznie wpłynął na rozwój mocarstwowości Stanów Zjednoczonych. Dlatego też temat, jaki przyjąłem w pracy dotyczy polityczno – militarnych dziejów Teksasu w okresie między 1821 a 1846 rokiem. Praca, z uwagi na chęć wcześniejszego wprowadzenia do tematu, sięga chronologicznie w dość odległą przeszłość, ale zasadnicza narracja rozpoczyna się w roku 1821, wraz w pierwszym nadaniem ziemi uzyskanym przez Mosesa Austina. Tak samo koniecznym było zaznaczenie wpływu wydarzeń w Teksasie na dalszą historię kontynentu, zatem nie można było nie wspomnieć o toczonej w latach 1846-1848 wojnie meksykańsko – amerykańskiej i kompromisie z roku 1850, który ugruntował sytuację w Teksasie. 5 Zdecydowana większość niniejszej pracy opisuje wydarzenia toczące się w granicach obecnego stanu Teksas, zwłaszcza w jego wschodniej części. Jednakże, a głównie dotyczy to wydarzeń zamieszczonych w trzecim rozdziale, niekiedy sięga geograficznie daleko na północ i zachód. Jest to spowodowane zaznaczeniem kierunków żywotnych interesów Republiki Teksasu. Wykorzystując swoje zainteresowanie historią Stanów Zjednoczonych zdecydowałem się podjąć w swojej pracy tak mało rozpowszechniony temat. Ekspansjonizm amerykański, który największe sukcesy osiągał w XIX wieku, okazał się być niebywale doniosłym wydarzeniem w dziejach, ponieważ uczynił z USA najważniejsze państwo na świecie. I o ile zagadnienia zakupy Luizjany, czy Alaski są znane większości ludzi, którzy choć w nikłej części zainteresowali się historią Stanów Zjednoczonych, to tematyka przyłączenia Teksasu czy Kalifornii, to kwestie mało popularne. Chcąc uzupełnić tę lukę, a także samemu bardziej zapoznać się z problematyką amerykańskich pograniczy, spróbowałem dokonać selektywnego opracowania biegu historii Teksasu w momencie jego największego znaczenia na kontynencie. A nie było to poślednie oddziaływanie, ponieważ, w pewnym momencie historii, oficjalnie, powierzchnia państwa teksaskiego przewyższała wielkość ówczesnego USA. W pracy za najważniejszy cel postawiłem sobie chronologiczne ujęcie niemal trzydziestu najważniejszych lat historii ziem teksaskich, zdając sobie sprawę, że jest to kwestia bliżej nieznana w Polsce. Dlatego też zdecydowałem się przyjąć chronologiczny układ pracy. Pozwoliło to w najwłaściwszy i usystematyzowany sposób zaprezentować przeszłość Teksasu. Tym samym zależało mi, aby każde, zgodnie z historyczną kolejnością opisywane, wydarzenie było pomocne w przybliżeniu losów Teksasu i temu celowi podporządkowana jest właśnie forma pracy. W toku tekstu przedstawiłem także kierunki polityki Teksiańczyków i Meksykan, które doprowadziły do wybuchu rewolucji zmierzającej do powstania niepodległego Teksasu. W dalszej części pracy spróbowałem zaakcentować psychologiczny i moralny charakter starć toczonych pomiędzy Teksańczykami a Meksykanami. I to obustronnie, ponieważ tak jak Angloamerykanie wykorzystywali Alamo do budowania poparcia, tak w podobny sposób działali Meksykanie po bitwie pod Gonzales i utracie San Antonio de Bexar. Kolejny rozdział, poświęcony dekadzie istnienia Republiki Teksasu, ma w założeniu przedstawić szereg problemów granicznych z jakimi zmagało się młode państwo 6 teksaskie, a także kwestię aneksji Teksasu do Stanów Zjednoczonych. Próbowałem przedstawić koleje tego procesu, które były bardzo zmienne, zależne od obu administracji rządowych w Teksasie i USA. Jest to o tyle istotne, iż determinowało politykę Republiki Teksasu przez cały czas trwania, a w konsekwencji doprowadziło do wojny na kontynencie. Dzieje Teksasu, jako wycinka historii Stanów Zjednoczonych są niemal nieznane w polskiej literaturze historycznej. Dość powiedzieć, że jedynym ściśle tematycznym, polskojęzycznym opracowaniem, z którego skorzystałem była książka Jarosława Wojtczaka „ Alamo – San Jacinto 1836 ”1. Pozostałe dostępne opracowania zawierają raczej materiał dotyczący Stanów Zjednoczonych, bądź Meksyku i historia ziemi teksaskiej jest w nich przedstawiona raczej skąpo i pobieżnie. Wystarczającą ilość informacji pozwalają zdobyć pozycje anglojęzyczne i hiszpańskojęzyczne, jednak z braku znajomości hiszpańskiego musiałem oprzeć się na książkach i artykułach pisanych po angielsku. Wśród tych wiele miało charakter monograficzny, jednak kilka pozycji było zdecydowanie najbardziej przydatnych do sporządzenia całości tej pracy. Bez wątpienia zaliczyć mogę do nich „ Gone to Texas. A History of a Lone Star State” Randolpha B. Campbella 2, który opisuje historię ziemi teksaskiej począwszy od wieku XVI do czasów współczesnych. Niemniej rozdziały poświęcone pierwszej połowie XIX wieku dość precyzyjnie opisują dziejące się tam zdarzenia. Drugim najważniejszym dziełem, stricte opisującym dzieje Teksasu, bez którego opracowanie tematu byłoby utrudnione, była książka jednego z najwybitniejszych historyków zajmujących się losami ziem między rzekami Red a Rio Grande Hendersona Yoakuma „ History of Texas from its first settlement in 1685 to its annexation to The United States in 1846. Vol. II ”3. Yoakum z swym dwutomowym dziele bardzo precyzyjnie opisuje wszelkie fakty dotyczące Teksasu w rzeczonym okresie. Nie skupia się on tylko na kwestiach politycznych, ale wiele miejsca poświęca też elementom ekonomii i spraw społecznych. Jego książka stanowi, spośród mi dostępnych, najlepsze kompendium informacji o XIX-wiecznym Teksasie, zwłaszcza o latach istnienia Republiki Teksasu. Przy opisach bitew toczonych przez Angloamerykanów w Teksasie niezbędną pozycją była książka Billa Gronemana „ Battlefields of 1 Jarosław Wojtczak, Alamo – San Jacinto 1836 , Warszawa 1996. 2 Randolph B. Campbell, Gone to Texas. A History of a Lone Star State , Nowy Jork 2004. 3 Henderson Yoakum, History of Texas from its first settlement in 1685 to its annexation to The United States in 1846. Vol. II, Nowy Jork 1855. 7 Texas ”4, która w encyklopedyczny sposób opisuje