Spis treści 1. Wstęp .......................................................................................................................................................... 1 2. Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza .............................................................................. 3 3. Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości powietrza ................................................................ 4 3.1. Kryteria dla SO2, NO2, CO, benzenu, pyłu PM10, pyłu PM2.5, Pb – ochrona zdrowia .................. 5 3.2. Kryteria dla As, Cd, Ni, B(a)P w pyle PM10 – ochrona zdrowia .................................................... 6 3.3. Kryteria dla ozonu – ochrona zdrowia i ochrona roślin ................................................................... 6 3.4. Kryteria dla SO2, NOx - ochrona roślin ............................................................................................ 7 4. Zasady oceny jakości powietrza i klasyfikacji stref.................................................................................... 7 5. System oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim ............................................................. 8 6. Wyniki monitoringu powietrza w województwie podkarpackim ................................................................ 1 6.1. Dwutlenek siarki ............................................................................................................................. 10 6.2. Dwutlenek azotu, tlenki azotu ........................................................................................................ 18 6.3. Tlenek węgla .................................................................................................................................. 24 6.4. Benzen ............................................................................................................................................ 24 6.5. Pył zawieszony PM10 ...................................................................................................................... 28 6.6. Pył zawieszony PM2.5 ..................................................................................................................... 37 6.7. Zanieczyszczenia w pyle PM10 ..................................................................................................... 43 6.7.1. Metale w pyle PM10 ................................................................................................................. 43 6.7.2. Benzo(a)piren .......................................................................................................................... 52 6.8. Zanieczyszczenia wtórne-ozon ....................................................................................................... 58 7. Wyniki oceny jakości powietrza i klasyfikacji stref za rok 2016 .............................................................. 66 7.1. Kryterium ochrony zdrowia ............................................................................................................. 66 7.2. Kryterium ochrony roślin ................................................................................................................. 92 8. Wnioski końcowe ....................................................................................................................................... 94 9. Udokumentowanie wyników oceny .......................................................................................................... 96 10. Spis literatury ......................................................................................................................................... 96 1 1. Wstęp Zgodnie z ustawą z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z późn. zm.) wojewódzki inspektor ochrony środowiska zobowiązany jest do opracowania w terminie do 30 kwietnia 2018 r. oceny jakości powietrza w województwie za rok 2017. Celem wykonanej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 2017 jest przekazanie Zarządowi Województwa Podkarpackiego informacji na temat czystości powietrza w regionie na potrzeby zarządzania jakością powietrza, w tym wdrażania opracowanych Programów ochrony powietrza. Na podstawie klasyfikacji stref w poszczególnych województwach w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska opracowywana jest ocena zbiorcza jakości powietrza, przekazywana corocznie do Komisji Europejskiej. W opracowaniu uwzględniono wszystkie zanieczyszczenia, dla których w świetle przepisów prawa krajowego, zgodnych z dyrektywami UE, istnieje obowiązek prowadzenia oceny: dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenki azotu (NOx), tlenek węgla (CO), benzen (C6H6), ozon (O3), pył PM10, pył PM2,5 oraz ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd),nikiel (Ni) i benzo(a)piren (B(a)P) oznaczane w pyle PM10. Ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 2017 opracowana została w oparciu o wyniki pomiarów poziomów stężeń zanieczyszczeń w powietrzu wykonanych w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2017 r. Pomiary przeprowadzone zostały na stacjach monitoringu powietrza, zlokalizowanych w województwie podkarpackim, działających w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ). Dodatkowo w ocenie jakości powietrza w województwie podkarpackim wykorzystano wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza wykonanego na poziomie krajowym na zlecenie GIOŚ przez firmę ATMOTERM S.A. Modelowanie objęło dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, ozon, pył zawieszony PM10, pył zawieszony PM2.5 i benzo(a)piren. Wyniki pomiarów oraz wyniki modelowania stanowiące podstawę oceny spełniają wymagania dotyczące jakości danych, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1032). 2 2. Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza Ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 2017 opracowana została w oparciu o: 1. Przepisy prawa krajowego, określające obowiązki, zasady i kryteria w zakresie prowadzenia oceny jakości powietrza w Polsce: ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1032), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2012 r., poz. 914). 2. „Wytyczne do wykonania rocznej oceny jakości powietrza w strefach za 2017 r. zgodnie z art. 89 ustawy- Prawo Ochrony Środowiska” opracowane przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Celem wykonanej oceny jakości powietrza jest uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń na obszarze poszczególnych stref, w zakresie umożliwiającym: 1. dokonanie klasyfikacji stref za rok 2017 w oparciu o dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu lub poziomy docelowe, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. Dokonana klasyfikacja będzie podstawą dla Zarządu Województwa Podkarpackiego do podjęcia decyzji o potrzebie prowadzenia działań na rzecz poprawy jakości powietrza w strefach, w których przekroczone zostały poziomy dopuszczalne bądź docelowe, 2. uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń w 2017 r. na obszarze stref, w zakresie umożliwiającym wskazanie obszarów przekroczeń wartości kryterialnych. Informacje te są niezbędne do określenia obszarów wymagających podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza, 3. wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w 2017 r. w określonych rejonach (w zakresie możliwym do uzyskania na podstawie posiadanych informacji). Oceny jakości powietrza dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: 1. ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia, 2. ustanowionych ze względu na ochronę roślin. Ocena obejmuje wszystkie substancje, dla których w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu określono wartości dopuszczalne lub wartości docelowe stężeń w powietrzu. Lista zanieczyszczeń, jakie należy uwzględnić w ocenie rocznej, dokonywanej pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia, obejmuje: 1. dwutlenek azotu (NO2), 2. dwutlenek siarki (SO2), 3. tlenek węgla (CO), 4. benzen (C6H6), 5. ozon (O3) 3 6. pył zawieszony o średnicy ziaren poniżej 10 m (PM10), 7. pył zawieszony o średnicy ziaren poniżej 2.5 m (PM2.5), 8. ołów (Pb), 9. kadm (Cd), 10. nikiel (Ni), 11. arsen (As), 12. benzo(a)piren (B(a)P). Do zanieczyszczeń, które należy uwzględnić w ocenie rocznej dokonywanej pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony roślin, zalicza się: 1. dwutlenek siarki (SO2), 2. tlenki azotu (NOx), 3. ozon (O3). Ocena i wynikające z niej działania odnoszone są do obszarów nazywanych strefami, obejmujących teren całego kraju. Zgodnie z art. 87 ustawy Prawo ochrony środowiska, obecnie dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w ocenach jakości powietrza, strefę stanowią: 1. aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy, 2. miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tysięcy, 3. pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast