KWARTALNIK MI£OŒNIKÓW METEORYTÓW METEORYTMETEORYT Nr 1 (69) Marzec 2009 ISSN 1642-588X –– 20082008 –– rokrok meteorytumeteorytu Pu³tuskPu³tusk (140(140 rocznicarocznica spadku)spadku) –– upadekupadek ii rozmieszczenierozmieszczenie fragmentówfragmentów meteorytumeteorytu Pu³tuskPu³tusk –– EnsisheimEnsisheim 20082008 –– belkowebelkowe chondrychondry oliwinoweoliwinowe –– odkrycieodkrycie nowegonowego meteorytumeteorytu ww ChicagoChicago ValleyValley –– wielkawielka planetarnaplanetarna debatadebata –– TowarzystwoTowarzystwo MeteorytoweMeteorytowe ww GeorgiiGeorgii –– MeteorytowaMeteorytowa GaleriaGaleria MonnigaMonniga METEORYT - prenumerata elektroniczna - ASP Od redaktora: METEORYT 3 kwietnia mija 25 lat od spadku Gujby, niezwyk³ego „polskiego” kwartalnik dla mi³oœników meteorytu, który wprawdzie spad³ w Nigerii, ale badany by³ u nas. Z nim meteorytów zwi¹zane s¹ nazwiska: Karwowski, Ostaficzuk, Stêpniewski. Wprawdzie Wydawca: wynikiem tych badañ by³o b³êdne sklasyfikowanie Gujby jako mezosyderytu, Olsztyñskie Planetarium ale taki sam b³¹d pope³niali maj¹cy wiêksze mo¿liwoœci sprzêtowe Amerykanie i Obserwatorium Astronomiczne klasyfikuj¹c pocz¹tkowo jako mezosyderyty Bencubbin i Weatherford. Meteoryt Al. Pi³sudskiego 38 Gujba by³ dopiero pi¹tym bencubbinitem, a z dostêpem do literatury 10-450 Olsztyn meteorytowej nie by³o u nas wtedy najlepiej, delikatnie mówi¹c. tel. (0-89) 533 4951 Chcia³em uczciæ rocznicê stosownym artyku³em, ale zabra³em siê do tego zbyt póŸno. Okaza³o siê, ¿e im dalej w las, tym wiêcej drzew. Gujba jest jeszcze [email protected] bardziej niezwyk³ym meteorytem, ni¿ podejrzewa³em, wiêc lepiej omówiæ go konto: póŸniej, ale dog³êbnie, ni¿ szybciej, ale powierzchownie. Pierwszym punktem 88 1540 1072 2001 5000 3724 0002 rocznicowych obchodów bêdzie wiêc konferencja w Olsztynie, na której ju¿ BOŒ SA O/Olsztyn obieca³ podzieliæ siê wspomnieniami prof. Ostaficzuk i prof. Karwowski. Potem mam nadziejê opublikowaæ to wszystko w czerwcowym „Meteorycie”. Kwartalnik jest dostêpny g³ównie w prenumeracie. Roczna prenu- W tym numerze natomiast prezentujê podsumowanie dzia³añ merata wynosi w 2009 roku 44 z³. upamiêtniaj¹cych 140 rocznicê spadku deszczu pu³tuskiego. Jak widaæ, dzia³o Zainteresowanych prosimy o wp³a- siê sporo, przy du¿ym udziale Janusza Kosinskiego, który w tym przypadku cenie tej kwoty na konto wydawcy mia³ u³atwione zadanie z racji miejsca zamieszkania, ale mimo to napracowaæ nie zapominaj¹c o podaniu czytel- siê musia³. nego imienia, nazwiska i adresu do Z pewn¹ zazdroœci¹ czytywa³em listy do redaktora „Meteorite” œwiadcz¹ce wysy³ki. Wydawca dysponuje tak¿e o tym, ¿e czytelnicy studiuj¹ uwa¿nie prezentowane teksty i maj¹ coœ numerami archiwalnymi. do powiedzenia na ich temat. W koñcu i ja doczeka³em siê listu do redaktora. Wprawdzie czytelnik niezupe³nie zrozumia³ moje intencje, bo mia³em na myœli Wiêkszoœæ publikowanych arty- wspó³dzia³anie najbardziej znanych poszukiwaczy, czego nadal nie widzê, ku³ów jest t³umaczona z kwartalnika ale dobrze, ¿e przypomnia³ o ró¿nych dzia³aniach, które ulatuj¹ z pamiêci. METEORITE za zgod¹ jego wy- dawcy, który zachowuje prawa do Z okazji Miêdzynarodowego Roku Astronomii zapraszam na dwie imprezy tych artyku³ów. meteorytowe, do których przyk³adam rêkê. 26 kwietnia ma otworzyæ siê we Fromborku wystawa „O kamieniach z nieba i o ludziach nimi Redaguje i t³umaczy wiêkszoœæ urzeczonych”, która potrwa do 18 paŸdziernika, wiêc mo¿na siê nie spieszyæ. tekstów: Natomiast imprez¹ jednej nocy bêdzie wystawa meteorytów 15/16 maja Andrzej S. Pilski w Krakowie na Senackiej, podczas nocy muzeów. Wprawdzie znaczna czêœæ skr. poczt. 6 meteorytów pozostanie tam na d³u¿szej, czasowej wystawie, ale niektóre 14-530 Frombork pojawi¹ siê tylko na tê jedn¹ noc. tel. 0-604-178-072 Andrzej S. Pilski [email protected] Na ok³adce: Sk³ad: Jacek Dr¹¿kowski Du¿a, belkowa chondra oliwinowa z bardzo grub¹ obwódk¹. Obwódka zawiera kulki nieprzezro- czystej materii w du¿ym przedziale œrednic. Pole widzenia ma 1,4 mm szerokoœci. NWA 3358 H(L)3. Druk: printbynet.pl Zob. str. 13 i 14. Zapraszamy na stronê Polskiego Serwisu Meteorytowego http://jba1.republika.pl METEORITE Rys. Jacek Dr¹¿kowski THE INTERNATIONAL QUARTERLY OF METEORITES AND METEORITE SCIENCE Arkansas Center for Space and Planetary Sciences, University of Arkansas, 202 Old Museum Building, Fayetteville, Arkansas 72701, USA Email:[email protected], http://meteoritemag.uark.edu Meteorite is available only by subscription, for US$35 per year. Overseas airmail delivery is available for an additional US$12 per year. 2 METEORYT 1/2009 METEORYT - prenumerata elektroniczna - ASP szukiwawczej do Prze³azów (piêknie skie wyrzutnie rakiet stratosferycznych. Do Redaktora po³o¿ona miejscowoœæ), w której mia- Byliœmy wówczas jednym z 6—8 kra- Z niejakim zdumieniem przeczyta- ³o uczestniczyæ wed³ug zapowiedzi na- jów prowadz¹cych takie eksperymenty. ³em wstêp w ostatnim „Meteorycie”, wet ponad 20 osób, a szukaliœmy tylko Przyk³ad jest ekstremalny; chcê œciœlej akapit zaczynaj¹cy siê „Ruben we trójkê. Ma³a dygresja: Polska to nie zwróciæ uwagê na skalê problemu, z ja- Garcia…” a koñcz¹cy „…ale mo¿e siê USA, by zorganizowaæ wyprawê nale- kim borykamy siê w naszym kraju, my mylê…”. Redaktorze, z ca³¹ pewnoœci¹ ¿y w dane miejsce pojechaæ wczeœniej, zwykli polscy poszukiwacze. Nie mylisz siê! znaleŸæ bazê noclegow¹, czasami daæ mamy do dyspozycji tak rozleg³ych Wspomnê tylko zdarzenia, o których zaliczkê, znaleŸæ po³¹czenia z miejscem dziewiczych terenów, zagêszczenie musisz wiedzieæ: w sierpniu 1994 r. by³a poszukiwañ ( nie ka¿dy ma samochód) osad ludzkich jest u nas nieporówny- wyprawa na poszukiwania meteorytu itd. I co siê okazuje? Zg³asza siê prze- walnie wiêksze, wiêc i presja na oto- £owicz, nie ma z niej ¿adnej relacji, ale ciêtnie kilkanaœcie osób, a zdarzy³o siê czenie wygl¹da dramatycznie gorzej. start nast¹pi³ z Fromborka, i by³a to gru- chyba 4 razy, ¿e nie pojawi³ siê nikt. Jeœli ju¿ mamy kawa³ek wiêkszego lasu, pa (chyba szeœciu) uczestników „Waka- Z t³umaczeñ wynika³o, ¿e na niedo- to zosta³ on przewa¿nie intensywnie cji w Planetarium”. Oprócz poszukiwañ, sz³ych uczestników, lub ich bli¿szych zaœmiecony przez bli¿szych i dalszych rozdawaliœmy ulotki informacyjne Pla- i dalszych krewnych, spada³y wszyst- s¹siadów, którzy bez zaproszenia przy- netarium w Olsztynie, mówi¹ce o kolo- kie plagi egipskie, a¿ ba³em siê organi- jechali w goœcinê np. czo³gami. salnej wówczas nagrodzie 100 dolarów zowaæ nastêpne wyprawy. Czytaj¹c relacje z poszukiwañ, te uty- za pó³ kilo dostarczonego meteorytu, skiwania na kilka gor¹cych kamieni, lub oraz instruuj¹cej, jak rozpoznaæ mete- grotów strza³, rozmyœlam, jak d³ugo oryt, co w konsekwencji przynios³o po- wytrzyma³by poszukiwacz, np. z USA zytywny efekt, poniewa¿ kilka tygodni w naszych realiach, szczególnie, gdy póŸniej nadesz³a do Olsztyna paczka widaæ, jakie pope³nia b³êdy w trakcie z kamieniami, wœród których by³ okaz poszukiwañ. meteorytu £owicz. Oczywiœcie o naszej Redaktorze, Ty przecie¿ to wszystko roli zapomniano; mo¿e i lepiej zwa¿yw- wiesz, by³eœ na kilku kameralnych po- szy na dalsze wypadki z tym zwi¹zane. szukiwaniach, sam te¿ je organizowa- Sama wyprawa by³a zupe³n¹ prowi- Poszukiwania £owicza w sierpniu 1994 r. ³eœ, a mo¿e Ciebie nie ma? Jesteœ prze- zork¹. Korzystaliœmy z goœcinnoœci ro- Fot. Krzysztof Kaszewski cie¿ abstynentem; taki cz³owiek w naszej dziców Piotrka Grzywacza mieszkaj¹c Oprócz tego zorganizowa³em kilka- kulturze nie istnieje. Na szczêœcie kupu- w ich domku letniskowym. Dyspono- naœcie wypraw, mniej, lub bardziej licz- jesz najwiêcej czystego alkoholu w oko- waliœmy zaledwie jednym wykrywa- nych, do £owicza, Pu³tuska, Krz¹dki, licy, wiêc jednak jesteœ, czy to tylko pro- czem (w³asnoœæ Irka S³awiñskiego) i ju¿ Wilkanówka — zupe³nie nie wiem po wokacja? A mo¿e Ty nie pijesz, lecz pod koniec pierwszego dnia wiêkszoœæ co, Fromborka, i najwiêcej do Mora- wch³aniasz? ekipy poczu³a takie zmêczenie, ¿e na- ska, bo tu by³o najproœciej; niczego nie Wielokrotnie publicznie opowiada- stêpnego dnia szuka³em tylko z Krzyœ- trzeba przygotowywaæ i o sukces naj- ³em siê przeciw ró¿nej maœci zakazom kiem Kaszewskim, natomiast pozosta- ³atwiej. To jedna osoba zorganizowa³a, poszukiwañ, wiêc dlaczego mia³bym li uczestnicy znaleŸli jeziorko w pobli¿u a s¹ przecie¿ i inni, którzy robi¹ tak patrzeæ wilkiem na sukcesy innych? bazy, i tam zapewne radoœnie spêdzili samo, i to z du¿ymi sukcesami. Powtarza³em te¿ z uporem maniaka, ¿e ca³y dzieñ. W kolejnych dniach by³o ju¿ Nawet jeœli nie wierzysz w ¿ycie Pu³tusk siê jeszcze nie rozpad³ i warto znacznie lepiej; niekiedy poszukiwali- poza Internetowe ( dla wielu powiem go szukaæ. Co uzyska³em — posz³a opi- œmy ca³¹ ekip¹, g³ównie w okolicach herezjê: tam jest du¿o ciekawiej i sym- nia, ¿e tym sposobem próbujê wyeli- Krêpy. Jak wspomnia³em, mieliœmy tyl- patyczniej) niebyt powinien tylko mnie minowaæ „konkurencjê” (swoj¹ drog¹, ko jeden wykrywacz, wiêc wiêkszoœæ dotyczyæ, natomiast inni poszukiwacze, jak¹ konkurencjê, z kim i o co konku- musia³a wypatrywaæ okazów. Jeœli do- o ile mi wiadomo, coœ tam w Internecie rujê?), a ci co poszukali, maj¹ piêkne brze pamiêtam, poszukiwania trwa³y zamieszczaj¹. „Cudze chwalicie, swe- rezultaty i mo¿e kogoœ to zdziwiæ, ale oko³o tygodnia i pomimo negatywne- go nie znacie…?” z tego powodu nie rosn¹ mi wrzody na go rezultatu bardzo ciep³o je wspomi- Redaktorze, nasi poszukiwacze s¹ ¿o³¹dku, lecz ¿yczliwie zazdroszcz¹c, nam. znacznie lepsi ni¿ zachodni, ustêpujemy cieszê siê z sukcesów kolegów po wy- Redaktorze, o czym opowiada arty- im zamo¿noœci¹, przeciêtny poszuki- krywaczu. Przecie¿ dziêki nim moje ku³ w „Meteorycie” nr 2 (30) czerwiec wacz ma znacznie gorszy sprzêt, którym przewidywania przybra³y realny kszta³t, 1999 r. str. 18 —19 „Wyprawa do Mo- musi pracowaæ w znacznie gorszych i wiemy z ca³¹ pewnoœci¹, ¿e mo¿na raska” M. Cima³a, oraz „Meteoryt” 3 warunkach terenowych. Pu³tusk znaleŸæ, wystarczy siê tylko (39) wrzesieñ 2001 r. str. 22 „Prze³azy Przyk³ad: to, co u nas z nazwy jest przy³o¿yæ, bo co innego mieæ meteoryt, 2001” B.