Zał ącznik do Uchwały Nr XXXIII/221/09 Rady Gminy Lutomiersk z dnia 26 stycznia 2009 r. PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY LUTOMIERSK 2007- 2015 SPIS TRE ŚCI I. Wst ęp 4 II. Obszar i czas realizacji Planu Rozwoju Lokalnego 6 Aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza na obszarze obj ętym wdraŜaniem III. 6 planu 3.1 Podstawowe dane dotycz ące obszaru gminy Lutomiersk 6 3.1.1. Poło Ŝenie i ogólna charakterystyka gminy 6 3.1.2. Środowisko przyrodnicze 6 3.1.3. Rys historyczny 10 3.2 Zagospodarowanie przestrzenne 11 3.2.1 Infrastruktura techniczna 11 3.2.2. Własno ść nieruchomo ści 14 3.2.3. Uwarunkowania ochrony środowiska 15 3.2.4. Stan obiektów dziedzictwa kulturowego 17 3.3 Sfera społeczna 22 3.3.1 Sytuacja demograficzna i społeczna na obszarze Gminy Lutomiersk 22 3.3.2. Warunki i jako ść Ŝycia mieszka ńców 22 3.3.3. Oświata i edukacja 24 3.3.4. Opieka zdrowotna 24 3.3.5. Okre ślenie grup społecznych wymagaj ących wsparcia 25 3.3.6. Rynek pracy 25 3.4 Sfera ekonomiczna 26 3.4.1. Rolnictwo 26 3.4.2. Działalno ść gospodarcza 26 3.4.3. Turystyka 27 Identyfikacja najwa Ŝniejszych problemów wyst ępuj ących na terenie Gminy IV. 29 Lutomiersk 4.1. Wykaz najwa Ŝniejszych problemów wyst ępuj ących na terenie Gminy Lutomiersk 29 4.2. Analiza SWOT- mocnych i słabych stron obszaru gminy Lutomiersk 29 V. Cele ogólne i szczegółowe rozwoju Gminy Lutomiersk 32 2 VI. Zadania zmierzaj ące do realizacji celów 33 6.1. Lista zada ń, poprawiaj ących sytuacj ę społeczno-gospodarcz ą gminy 33 6.2. Lista zada ń do zrealizowania na terenie gminy Lutomiersk 34 VII. Realizacja zada ń i projektów 38 Powi ązanie projektów z innymi działaniami realizowanymi na terenie gminy VIII. 59 oraz województwa IX. Oczekiwane wska źniki osi ągni ęć Planu Rozwoju Lokalnego 62 X. Plan finansowy 65 XI. System wdra Ŝania Planu Rozwoju Lokalnego 66 XII. Sposoby monitorowania, oceny i komunikacji społecznej 68 12.1. System monitorowania Planu Rozwoju Lokalnego 68 12.2. Sposoby oceny Planu Rozwoju Lokalnego 68 Sposoby inicjowania współpracy pomi ędzy sektorem publicznym, prywatnym i 12.3. 68 organizacjami pozarz ądowymi 12.4. Działania informacyjne i promocja Planu Rozwoju Lokalnego 68 3 I. WST ĘP Plan Rozwoju Lokalnego to dokument, który przedstawia zintegrowane i kompleksowe działania b ędące realizacj ą strategii społeczno-gospodarczej Gminy Lutomiersk na lata 2007– 2015. Strategia ta jest definiowana jako stan gotowo ści gminy do kreowania społecznych programów rozwoju i przyjmowania programów strukturalnych Unii Europejskiej . Plan Rozwoju Lokalnego okre śla nie tylko ogólne cele (jak ma to miejsce przy tworzeniu strategii), lecz konkretne zadania, terminy ich realizacji oraz sposoby finansowania. Poszerza to mo Ŝliwo ści inwestycyjne, umo Ŝliwia koncentracj ę inwestycji, a tym samym zwi ększa szybko ść ich realizacji, jednocze śnie zmniejszaj ąc koszty. Czas realizacji zada ń, o których mowa w Planie Rozwoju Lokalnego zawiera si ę w latach 2007 – 2015. Rezultaty i oddziaływania niektórych zada ń, szczególnie tych rozpocz ętych w latach 2010 - 2013 obejm ą tak Ŝe nast ępny okres programowania. Dokument jest spójny z nast ępuj ącymi rozporz ądzeniami: • Rozporz ądzeniem Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 roku ustanawiaj ącym przepisy ogólne dotycz ące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójno ści, • Rozporz ądzeniem (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 roku w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, • jak równie Ŝ - pod wzgl ędem celów i priorytetów - z Narodowym Planem Rozwoju na lata 2007 - 2013, a tak Ŝe z Narodow ą Strategi ą Spójno ści, horyzontalnymi Programami Operacyjnymi oraz Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Łódzkiego. Plan Rozwoju Lokalnego: • przedstawia sytuacj ę społeczno-ekonomiczn ą Gminy Lutomiersk, • diagnozuje najwa Ŝniejsze problemy/bariery oraz szanse rozwoju gminy, • formułuje cele, • zawiera opis, szacunkowy koszt oraz przewidywany termin podj ęcia działa ń zmierzaj ących do osi ągni ęcia rozwoju społecznego i gospodarczego. W Planie oszacowane zostały tak Ŝe spodziewane efekty planowanych interwencji i ich wpływ na przebieg procesów rozwojowych; wskazano kierunki zaanga Ŝowania środków funduszy strukturalnych oraz środków własnych gminy. Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Lutomiersk na lata 2007 - 2015 b ędzie słu Ŝył jako punkt odniesienia dla działa ń o charakterze rozwojowym, podejmowanych wył ącznie z zasobów środków własnych, jak równie Ŝ pozwoli okre śli ć wysoko ść interwencji z funduszy unijnych. Metodologia opracowania Planu opiera si ę na zasadzie zrównowa Ŝonego rozwoju, jednak Ŝe poszczególne fazy jej wdro Ŝenia uzale Ŝniono w głównej mierze od uwarunkowa ń 4 lokalnych. Na tych filarach (zrównowa Ŝony rozwój, uwarunkowania lokalne) opieraj ą si ę bowiem wszystkie innowacyjne strategie zrównowa Ŝonego rozwoju w krajach UE. Tworz ąc taki rodzaj strategii nale Ŝy przede wszystkim zało Ŝyć, i Ŝ „ gospodarka nie mo Ŝe rozwija ć si ę kosztem ludzi i przyrody, a tak Ŝe przyroda nie mo Ŝe by ć wa Ŝniejsza ni Ŝ człowiek i gospodarka ”. Pa ństwa członkowskie UE uwa Ŝaj ą, i Ŝ to dwa elementy – społecze ństwo i środowisko naturalne, podniesione do rangi równorz ędnej z dominuj ącą dotychczas w strategiach rozwoju Unii Europejskiej - gospodark ą, utworzyły triad ę trzech dominant strategii rozwoju, która zyskała miano strategii zrównowa Ŝonej. Przyj ęcie takiej metodologii gwarantuje, i Ŝ jest ona nie tylko przeniesieniem na grunt Gminy Lutomiersk obowi ązuj ącej w UE wizji planowania, ale jest ona równie Ŝ z ni ą kompatybilna. Strategie b ądź plany rozwoju mog ą przyjmowa ć ró Ŝne formy w zale Ŝno ści od problemów, które chce si ę rozwi ąza ć. Generalnie, dotycz ą one ró Ŝnych dziedzin Ŝycia społeczno-gospodarczego. Jest jednak cecha, która wyró Ŝnia plany rozwoju lokalnego na tle innych strategii gospodarczych. Jest ni ą lokalny punkt odniesienia ograniczaj ący si ę do okre ślanej jednostki terytorialnego podziału kraju, b ędącej lokalnym, odr ębnym systemem społecznym i gospodarczym. W tym kontek ście Plan Rozwoju Gminy Lutomiersk ma by ć nie tylko narz ędziem polityki samorz ądu lokalnego umo Ŝliwiaj ącym wspieranie procesów rozwojowych, lecz równie Ŝ wyrazem aspiracji społeczno ści gminy i woli osi ągni ęcia wspólnych celów. W przypadku planowania rozwoju lokalnego, powinien by ć to proces przebiegaj ący dwukierunkowo: odgórny system wspierania realizacji celów strategii poprzez wsparcie finansowe, doradcze i specjalistyczne, udzielane przez okre ślone instytucje i struktury zewn ętrzne, ale tak Ŝe oddolny proces wspierania realizacji celów przez społeczno ści lokalne. Zatem projektowany w planie zrównowa Ŝony rozwój lokalny Gminy Lutomiersk będzie mo Ŝliwy tylko wówczas, gdy wokół wytyczonych dla niego kierunków uda si ę skupi ć szeroko rozumian ą społeczno ść lokaln ą oraz uzyska ć przychylno ść i akceptacj ę struktur i instytucji nadrz ędnych. W zaproponowanym Planie Rozwoju Lokalnego respektowane s ą zatem zarówno potrzeby rozwoju gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy, polepszania warunków ekonomicznych i szeroko rozumianej jako ści Ŝycia mieszka ńców, jak równie Ŝ respektowanie filozofii działania wynikaj ące z koncepcji ekorozwoju. 5 I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO GMINY LUTOMIERSK Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Lutomiersk obejmuje działania na terenie gminy Lutomiersk, których realizacja została przewidziana na lata 2007-2015. II. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO – GOSPODARCZA GMINY LUTOMIERSK 3.1. Podstawowe dane dotycz ące obszaru gminy Lutomiersk 3.1.1. Poło Ŝenie i ogólna charakterystyka gminy Gmina Lutomiersk jest poło Ŝona w centralnej cz ęś ci województwa łódzkiego i wchodzi w skład powiatu pabianickiego. Gmina Lutomiersk jest gmin ą wiejsk ą. Zajmuje powierzchni ę 133,87 km 2, któr ą zamieszkuje obecnie 7.194 osób. Obszar gminy Lutomiersk poło Ŝony jest na Wy Ŝynie Łaskiej wchodz ącej w skład Niziny Południowo - Wielkopolskiej. Gmina graniczy od zachodu i północnego zachodu z gmin ą Zadzim oraz miastem i gmin ą Podd ębice, od północy z gmin ą Dalików i gmin ą Aleksandrów Łódzki, od południowego wschodu z gmin ą Pabianice, od południa z gmin ą Wodzierady. 3.1.2. Środowisko przyrodnicze Gmina Lutomiersk jest typow ą gmin ą podmiejsk ą poło Ŝon ą w bezpo średniej blisko ści drugiego co do wielko ści zaludnienia miasta Polski. Fakt ten w istotny sposób oddziałuje na ocen ę stanu środowiska przyrodniczego, a szczególnie jego walorów, w tym atrakcyjno ści dla potencjalnych u Ŝytkowników. Pomimo, i Ŝ ogólna ocena warunków agroklimatycznych, stanu lesisto ści, zró Ŝnicowania terenów otwartych, dost ępno ści dróg otwartych, jest okre ślana jako „ średnio korzystna” to fakt blisko ści du Ŝej koncentracji ludno ści i tak Ŝe ograniczonej atrakcyjno ści innych pobliskich terenów aglomeracji stwarza sytuację, Ŝe warto ść istniej ących walorów przyrodniczych ulega zwielokrotnionej pozytywnej ocenie. Do niew ątpliwych walorów środowiska przyrodniczego nale Ŝą : tereny ziem ornych, rozległa dolina Ner wraz z systemem melioracji i rozległymi terenami ł ąk, powierzchnie ł ąk, powierzchnie le śne, zło Ŝa kruszyw, zbiorniki wodne poło Ŝone w rejonach atrakcyjnych krajobrazowo, 6 główne zbiorniki wód podziemnych, parki podworskie i wiejskie, cmentarze, okazy drzew i okazały głaz. Walory terenów rolnych spowodowały, Ŝe przez całe wieki dominuj ącą funkcj ą gospodarcz ą gminy była i jest dot ąd funkcja rolnicza. Dolina Neru wraz z s ąsiaduj ącą z ni ą zabudow ą Lutomierska, w tym głównie klasztoru i o środkiem rekreacyjnym OO. Salezjanów we Wrz ącej, zabudow ą Kazimierza, tworzy obszar to Ŝsamo ści rejonu i obj ęta jest stref ą ochrony konserwatorskiej i panoramy. Walory lasów i rozłogów stworzyły z kolei podstaw ę do powołania Puczniewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (którego cz ęść le Ŝy w gminie Lutomiersk) i postulowania formalnego powołania nast ępnych Obszarów Chronionego Krajobrazu, tak Ŝe obejmuj ących cz ęść obszaru gminy. Na wysoko ści mi ędzy innymi Lutomierska i Zgierza przebiega północna granica wyst ępowania jodły w Polsce. St ąd cz ęść lasu obj ęta jest form ą ochrony bardzo wysokiego stopnia - ustanowieniem rezerwatu jodły, a inna rezerwatu obejmuj ącego torfowiska śródle śne.