Inventaris van de Stichting van Teyens Fundatie (1695-1862) 1863-2009 (2010-2012) Beetsterzwaag Archiefservice Fryslân Rijk Vriesinga Beetsterzwaag / Heerenveen, juni-juli 2018 Inhoudsopgave I Geschiedenis van de Archiefvormers en de Historische Inleiding van de Inventaris ... 3 I 1 Geschiedenis van de Archiefvormers ............................................................ 3 I 1.1 Inleiding ............................................................................................ 3 I 1.2 van Teyens-Archief .............................................................................. 3 I 1.3 Historische inleiding van de Inventaris ................................................... 4 II Inventaris Stichting van Teyens Fundatie (1695-1862) 1863-2009 (2010-2012) 7 II 1.0 Organisme............................................................................................ 7 II 1.1 College van Regenten en Regentessen .................................................. 7 II 1.2 Akten van oprichting ........................................................................... 7 II 1.3 Memento Mori .................................................................................... 8 II 1.4 Approbatie ........................................................................................ 8 II 1.5 Statuten en Reglement ....................................................................... 8 II 1.6 Memorie ............................................................................................ 8 II 2.0 Taakuitvoering ...................................................................................... 9 II 2.1 Administratie ..................................................................................... 9 II 2.2 Correspondentie ................................................................................. 9 II 3.0 Eigendom en bezit ................................................................................10 II 3.1 Vastigheden .....................................................................................10 II 3.2 Akten, contracten, vergunningen en overeenkomsten ............................10 II 3.3 Akten...............................................................................................10 II 3.4 Contracten .......................................................................................13 II 3.5 Vergunningen c.q. verordening ...........................................................17 II 3.6 Overeenkomsten ...............................................................................17 II 4.0 Pachters ..............................................................................................17 II 4.1 Sollicitaties .......................................................................................17 II 4.2 Uitvoering pachters ...........................................................................18 II 4.3 Aantekeningen ..................................................................................18 II 4.4 Taxatie ............................................................................................18 II 5.0 Grond en water ....................................................................................18 II 5.1 Aankoop ..........................................................................................19 II 5.2 Verkoop ...........................................................................................19 II 5.3 Kadaster ..........................................................................................19 II 5.4 Ruilverkaveling .................................................................................19 II 6.0 Bosbouw, bomen en tuinen ...................................................................19 II 6.1 Natuurbeheer ...................................................................................20 II 6.2 Ir. Jan Vlieger ...................................................................................20 II 7.0 Onroerend goed ...................................................................................20 II 7.1 Bouwen; van Teyens Fundatiehuis .......................................................20 II 7.2 Verbouwen; van Teyens Fundatiehuis ..................................................21 II 7.3 Bouwen; overige behuizingen .............................................................21 1 II 7.4 Verbouwen; overige behuizingen .........................................................22 II 7.5 Overige interne- en externe bouwaangelegenheden ...............................22 II 7.6 Objecten ..........................................................................................23 II 8.0 Financiën ............................................................................................23 II 8.1 Kasboeken .......................................................................................23 II 8.2 Rekeningen ......................................................................................23 II 8.3 Facturen met kwitanties .....................................................................24 II 9.0 Belastingen .........................................................................................24 II 10.0 Bewoonsters .....................................................................................25 II 10.1 Armenwet ........................................................................................25 II 10.2 Uitkeringen en attestatie de vita .........................................................25 II 10.3 Overeenkomsten ...............................................................................25 II 11.0 Overige Activiteiten ...........................................................................25 II 11.1 Verlenen van subsidies aan maatschappelijk-, geestelijk- en gezondheidsinstellingen ...................................................................................25 III Verantwoording ...........................................................................................27 IV Openbaarheid .............................................................................................27 V Literatuur .......................................................................................................28 2 I Geschiedenis van de Archiefvormers en de Historische Inleiding van de Inventaris I 1 Geschiedenis van de Archiefvormers I 1.1 Inleiding Archieven zijn organisch van aard, dat wil zeggen dat zij groeiend zijn gevormd, dit in tegenstelling tot een collectie boeken van een bibliotheek waar men boeken inkoopt of verkrijgt, of een museum, daar verkrijgt, of koopt men eveneens hun collectie bijeen. Bij een archief komen stukken onregelmatig binnen zoals correspondentie, of ontstaan door het orgaan zelf, agenda’s en notulen van de vergaderingen, vandaar hun organische geaardheid. I 1.2 van Teyens-Archief Het ontstaan van het Teyens-Archief is zodoende ook gegroeid tot wat het heden is geworden. Het oudste stuk, eigenlijk een deel, is de Statenbijbel uit 1637, 1ste druk, afkomstig van de voorvaderen uit de 17e eeuw. (Overigens is het niet opgenomen en beschreven in de inventaris, maar zal naar alle waarschijnlijkheid met een aantal andere dubbele oudere stukken en corporele stukken als koper armbanden worden uitgeleend in bruikleen door een museale instelling in Beetsterzwaag.) Zoals al blijkt uit de looptijd van de inventaris, zitten er in het archief stukken uit de periode 1695-1862, voordat van Teyens een stichting werd. Dat impliceert dat die stukken uit het voorgeslacht zijn gekomen. Het zij door de ouders van de stichters, Etta Arnolda en Oeno van Teyens, of broer Saco van Teyens. Maar ook is het mogelijk dat zij zijn ontvangen zijn uit broers of zusters van vader Benedictus, de Grietman. Tot het oudste stuk wat in het archief zit is een pachtcontract uit 1695: Pachtcontract betreffende landbouwgronden aan de Ureterpervaart tot op de Lijckweg, en op de west cant de Pastorije Saethe tot Ureterp, voorts sal Hendrick Heeres gehouden sijn een bequame wijck te leggen, en onderhouden van de vaart tot zuijdervaert, Johannes Jacobus Munkerus (†1720), Wijnjeterp, Hendrick Heeres, Theunis Jelles, Sinnema en L.L. Lycklama à Nijeholt, 1695-1696. Het ging hier vermoedelijk om het ontginnen van woeste gronden, voordat er turf werd gewonnen. Maar, dat was men zeker van plan, want er moesten vaarten gegraven worden, om het water en de turf af te voeren. Tevens impliceert dit stuk dat de Nederlandse staatskerk, de Nederlandse Hervormde Kerk, handelde in onroerend goed. Waaraan de van Teyens een voorbeeld hadden genomen, eigenlijk hun concurrenten waren. Zij behoorden niet tot de adel, maar waren kapitaalkrachtig door hun grondbezit, onderhielden hierdoor relaties met de kerk en adel. Eigenlijk waren zij de patriciërs, naast de kerk en adel, de eigenaren van het rurale bezit in de provincie. Zo zijn er ook koopakten van Oene van Teyens (1636-1715), de overgrootvader van de stichters. Het is niet Benedictus, de grietman die handelde in onroerend goed, maar wel zijn broer Oeno van Teyens (1722-1801). Dat kun je concluderen uit de stukken van het archief. Eigenlijk behoren zij tot de eerste archiefvormers van het van Teyens-Archief. 3 Na de oprichting van de Stichting van Teyens Fundatie, zijn het de eerste Regenten en Regentessen die het archief officieel meer vormgaven. Bijzonder hierin was het functioneren van de notaris mr. Arnold Andreae, uit Beetsterzwaag. Hij was eigenlijk de eerste secretaris, administrateur van de stichting. Maar ook de toenmalige voorzitter van de stichting, jhr. mr.