ISSN: 1301-2045 EGE ÜNİVERSİTESİ TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ TÜRK DÜNYASI İNCELEMELERİ DERGİSİ Journal of Turkish World Studies Cilt/Volume: VII Sayı/Issue: 2 Kış / Winter - 2007 Bornova - İZMİR Ege Üniversitesi Yönetim Kurulu’nun 10/01/2008 tarih ve 1/1 no’lu kararı ile basılmıştır. Baskı : Ege Üniversitesi Basımevi Bornova- İZMİR Telefon: 0.232.3881022 E-posta: [email protected] TÜRK DÜNYASI İNCELEMELERİ DERGİSİ YAYIN KURULU Journal of Turkish World Studies Editorial Board SAHİBİ-SORUMLU MÜDÜR / Owner Prof. Dr. Metin EKİCİ Ege Üniversitesi Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü adına Prof. Dr. Zeki KAYMAZ Enstitü Müdürü Prof. Dr. Alimcan İNAYET Prof. Dr. Fikret TÜRKMEN Doç. Dr. Turan GÖKÇE Doç. Dr. Yüksel SAYAN Yrd. Doç. Dr. Metin ARIKAN Yrd. Doç. Dr. Ali EROL Yrd. Doç. Dr. Mehmet TEMİZKAN EDİTÖR / Editor Yrd. Doç. Dr. Rabia UÇKUN Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN BU SAYININ YAZI İŞLERİ / Editorial Secretary BİLİMSEL DANIŞMA KURULU Dr. Özgür AY Advisory Board Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN (Ege Üniv.) Prof. Dr. Alimcan İNAYET (Ege Üniv.) Prof. Dr. Zeki KAYMAZ (Ege Üniv.) YAZIŞMA ADRESİ / Correspondence Prof. Dr. Sadettin ÖZÇELİK (Dicle Üniv.) Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Prof. Dr. Fikret TÜRKMEN (Ege Üniv.) 35100 Bornova – İZMİR Doç. Dr. Gürbüz AKTAŞ (Ege Üniv.) Doç. Dr. Erdoğan BOZ (Afyon Kocatepe Üniv.) Telefon / telephone : 0.232.3880110 / 2958 Doç. Dr. Mevlüt ÇELEBİ (Ege Üniv.) Belgegeçer / fax : 0.232.3427496 Doç. Dr. Aziz KILINÇ (Çanakkale Üniv.) Elmek / e-mail : [email protected] Doç. Dr. Hatice ŞAHİN (Uludağ Üniv.) Doç. Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ (Karadeniz Teknik Üniv.) Dizgi / Composition: Dr. Özgür AY Doç. Dr. Ertuğrul YAMAN (Gazi Üniv.) Yrd. Doç. Dr. Metin ARIKAN (Ege Üniv.) Baskı / Print: Ege Üniversitesi Basımevi Yrd. Doç. Dr. Necdet BİLGİ Celal Bayar Üniv.) Bornova - İZMİR Yrd. Doç. Dr. Ali EROL (Ege Üniv.) Bornova – İZMİR 2007 E.Ü. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, yılda iki kez yayımlanan ulusal hakemli bir dergidir. DERGİMİZİN YURT DIŞI HABERLEŞME ÜYELERİ ABD - Uli Şamiloğlu; ALMANYA - Mark Kirchner; ALTAY - Napir Bailkan; AZERBAYCAN - Kemal Abdullayev; BULGARİSTAN - Cengiz Hakov; ÇİN-Turup Barat; FİNLANDİYA - Okan Daher; FRANSA - Remy Dor; GÜRCİSTAN - Elisabet Bjalava; HAKASYA - Viktor Yakovleviç Butanayev; HOLLANDA - F. De Jong; IRAK - Çoban Hıdır Uluhan; İNGİLTERE - Arthur Hatto; İRAN - Cevat Heyet; JAPONYA - Tadashi Suzuki; KAZAKİSTAN - Seit Kaskabasov; KIBRIS - Mahmut İslamoğlu; KIRGIZİSTAN - Abdıldacan Akmataliyev; MACARİSTAN - Georgy Hazai; MAKEDONYA - Oktay Ahmed; MOLDOVA - Lüba Çimpoeş; ÖZBEKİSTAN - Töre Mirzayev; ROMANYA - Tahsin Cemil; RUSYA - Dimitry Vasilyev; TATARİSTAN – Mirfatih Zekiyev; TÜRKMENİSTAN - Gurbandurdu Geldiyev; UKRAYNA - İsmet Zat; ÜSKÜP - Sevim Piličkova; YUNANİSTAN – Mücahit Mümin İÇİNDEKİLER / CONTENTS MAKALELER A. ÝAZBERDIÝEW - M. HUDAÝKULOWA, Myrat Penjıýew…………......... 1-39 Mustafa AKSOY, Türk Halk Edebiyatında Anlatım Aracı Olarak Elmanın Kullanımına Ontolojik Bir Yaklaşım / An Ontolagical Approch in the Use of Apple as a Mean of Narration in Türkish Folk Literature…………………………………………………………………… 41-56 Emin ATASOY, Dinler Coğrafyası Işığında Bulgaristan’daki Dinsel Topluluklar / The Religious Groups in Bulgaria in the Light of Religions Geography……………………………………………………… 57-76 Aşkın ÇELİK, Türkiyədə və Azərbaycanda Xalq Mahnilarinin Toplanmasina Dair / A Study About the Collectıon of the Folk Songs in Turkey and Azerbaıjan…………………………………………. 77-80 Selcen ÇİFÇİ, Hisârî ve Eseri “Kit<bu Tuqfetü’l-Mü’min” Hakkında / About Hisârî and his Work; “Kit<bu Tuqfetü’l-Mü’min”…………………. 81-89 Salim ÇONOĞLU, DEDE KORKUT KİTABI BAĞLAMINDA GÖÇ ROMANI ÜZERİNDE BİR DEĞERLENDİRME / An Assessment on the Novel of Göç in Context of “Book of Dede Qorkut”…………………………………………………………………….. 91-102 Fevzi KARADEMİR, Kalıp Kullanımları Bakımından Türk Halk Bilmeceleri / Turkish Folk Riddles According to Their Usage of Patterns…………………………………………………………… 103-132 Hasan Taner KERİMOĞLU, İkinci Meşrutiyetin İlk Yıllarında Sürgün ve Firariler Sorunu ve Fedakaran-I Millet Cemiyeti / The Exile and the Escapees Problem in the First Years of the Second Constitutional Period and the Comittee of Devotees of the Nation… 133-149 Muhsin KEVSER - Mehmet TEMİZKAN, Irak Türkmen Şairlerinden Hasan Görem / One of the Iraqı Turkmen Poet: Hasan Gören…….……….. 151-161 Nesrin SİS, Kadınla İlgili Türkmen Atasözleri ve Deyimleri / Woman Related Proverbs and İdioms in Turkmen……………………………………… 163-172 Mübariz SÜLEYMANLI, Azerbaycanlıların Anadolu Türklerine Kardeşlik Yardımları (Balkan ve I. Dünya Savaşi Esnasında) / Azerbaijan’s Brotherhood Help to Anatolian Turks (During Balkan Wars and First World War)................................................................ 173-184 Mustafa TANÇ, Türk Dilinde Edilgen Çatı Eki -l-‘nin Tarihi Türk Lehçelerinde Kimi Fiil Kök ve Gövdelerine Gelişi ve Bunun Kazak, Kırgız Türkçelerindeki Durumu Üzerine / Coming on Some Verbal Root and Stems in the Historical Turkish Dialects of Passive Voice Suffix -l- in Turkish Language and Statement on Situation of This in Kazakh, Kırgız Turkish……………………………. 185-197 Hilmi UÇAN, Dilbilimsel Kuramlar ve İdeoloji / Linguistic Theories and Ideologies…………………………………………………………………… 199-208 ÇEVİRİLER – AKTARMALAR Abdulhemid MUHEMMED (Aktaran: Adem ÖGER), Efsane-Rivayetler ve Yer Adları………………………………………………………… 209-212 WEİCUYİ (Çeviren: Alimcan İNAYET), Uygurcadaki “büvi” Kelimesinin Kökeni Üzerine……………………………………………………… 213-217 DEĞERLENDİRMELER Muvaffak DURANLI, Andrey Aleksandroviç Popov (1902- 1960)……………. 219-222 YAYIN İLKELERİ …………………………………………………………….. 223-226 Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, Cilt: VII, Sayı 2, Sayfa: 1-39, İZMİR 2007. MYRAT PENJIÝEW A. ÝAZBERDIÝEW* M. HUDAÝKULOWA** DÜZÜJIDEN Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Ylym we tehnika baradaky Ýokary Geňeşiň Merkezi ylmy kitaphanasynyň türkmen alymlaryna bagyşlanan biobibliografik tapgyrlaýyn neşirleriniň şu eliňizdäki goýberilişi filologiýa ylymlarynyň doktory, professor, Türkmenistanyň Halk magaryfynyň otliçnigi, “Ussat mugallym” adynyň eýesi, Türk dili Kurumynyň hormatly agzasy, Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri institutynyň professory Myrat Penjiýewiň ömri-döredijiligine, ylmy-jemgyýetçilik, pedagogik we guramaçylyk işlerine hem-de doglan gününiň 70 ýyllygyna bagyşlanýar. Gollanma M.Penjiýewiň durmuşynyň, ylmy döredijiliginiň, jemgyýetçilik-pedagogiki işleriniň esasy senelerini, terjimehaly baradaky gysgaça oçerki, alymyň ömür ýoly, ylmy döredijiligi baradaky edebiýatlary, ýazan ylmy işleriniň ýyllar boýunça görkezgijisini, synlaryny, redaktirlän işlerini hem-de M.Penjiýewiň ylmy ýolbaşçylygynda ýerine ýetirilen dissertasiýalaryň sanawyny öz içine alýar. Şeýle hem alymyň işleriniň elipbiý we at görkezijilerinden ybarat bölümçe berilýär. Ylmy işleriniň ýyl tertibi boýunça berlen bölüminde alymyň neşir eden monografiýalary, okuw kitaplary, ylmy makalalary we habarnamalary, gazet makalalary ýerleşdirilýär. Olar bibliografik gollanmalary düzmegiň kadalaryna laýyklykda alyndy. Onda ilki türkmen dilinde ýazan işleri: aýratyn kitaplar, ylmy makalalary, gazet makalalary elipbiý tertibinde berildi, soňra rus dilinde, daşary ýurt dillerinde hem şeýle tertipde ýerleşdirildi. Gollanmada alymyň ýazan ylmy işleriniň, gazet makalalarynyň, synlaryň, redaktirlän işleriniň bibliografik ýazgylary Döwlet standartynyň 7.I-84 “Dokumentleriň ýazgysy. Düzüliş kadalary we umumy talaplary” atly gözükdiriji esasynda berildi. Gysgaltmalaryň, söz düzümleriniň ýazylyşy hem Döwlet standartyna (7.12-77) laýyklykda ýazyldy. Kitabyň soňunda Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky YTÝOG-iň Merkezi ylmy kitaphanasynyň “Türkmen alymlary” atly tapgyrlaýyn neşirde goýberýän işleriniň sanawy berildi. Bibliografik görkeziji gün-günden gülläp ösýän diýarymyzyň milli medeniýetini, taryhyny öwrenýän, milli dilimizi kämilleşdirýän dilçi alymlaryna, ylmy işgärlere, ýokary okuw mekdepleriniň mugallymlaryna, talyplaryna we giň okyjylar köpçüligine niýetlenýär. M.Penjiýewiň ömri-döredjiliginiň we ylmy-pedagogiki işleriniň esasy seneleri * Giriş makalanyň awtory we jogapkär redaktor t.y.d. ** Bibliografiýany düzen 1 A. Ýazberdiýew - M. Hudaýkulowa Myrat Penjiýew 1932-nji ýylyň Ruhnama aýynyň 17-sine Lebap welaýatynyň Atamyrat (öňki Kerki) etrabynyň Gyzylaýak obasynda daýhan maşgalasynda eneden dogulýar. 1941-1948 ýý. – Gyzylaýak obasyndaky ýediýyllyk mekdebiň okuwçysy. 1943-1948 ýý. – Kolhoz önümçiliginde dürli wezipelerde işleýär. 1947 ý. – Türkmenistan Ýaşlarynyň Leninçi Kommunistik Soýuzynyň agzalygyna kabul edilýär. 1948 ý. – Oba mekdebini tamamlaýar. 1948-1951 ýý. – Atamyrat (öňki Kerki) şäherindäki pedagogik uçilişede okaýar. 1951-1952 ýý. – Gyzylaýak obasyndaky 6-njy ýediýyllyk mekdepde mugallym bolup işleýär. 1952 ý. – Türkmenabat (öňki Çärjew) şäherindäki Seýitnazar Seýdi adyndaky Türkmen döwlet mugallymçylyk institutynyň dil we edebiýat fakultetine okuwa girýär. 1954 ý. – SSKP agzalygyna kabul edilýär. - Institutda talyplaryň kärdeşler arkalaşygynyň başlygynyň orunbasarlygyna saýlanýar. - Institutyň alymlar mejlisiniň karary bilen ýokarlandyrylan (Stalin adyndaky) talyp hakyna mynasyp bolýar. 1955 ý. – Institutyň partiýa komitetiniň mejlisiniň agzalygyna saýlanýar. 1956 ý. – Okuwda iň gowy bahalar bilen okanlygy hem-de jemgyýetçilik işlerine göreldeli gatnaşanlygy üçin Türkmenistan LÝAKS-nyň Çärjew (Türkmenabat) şäher komitetiniň Hormat haty bilen sylaglanýar. - Instituty tapawutlanan diplom bilen tamamlaýar. 1956-1959 ýý. – Agzalan institutyň türkmen dili kafedrasynda