WYBÓR ŹRÓDEŁ MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ WYBÓR ŹRÓDEŁ Opracowanie naukowe Andrzej Chmielarz Grzegorz Jasiński Andrzej Krzysztof Kunert WOJSKOWE CENTRUM EDUKACJI OBYWATELSKIEJ STUDIUM POLSKI PODZIEMNEJ W LONDYNIE Redakcja techniczna Lilianna Zawadzka Projekt okładki Adrian Bojczuk Skład i korekta Popowska Studio Materiał ilustracyjny pochodzi ze zbiorów: Archiwum Polski Podziemnej 1939–1956, Biblioteki Narodowej, Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, Studium Polski Podziemnej w Londynie, Wojskowego Biura Badań Historycznych Wojskowego Centrum Edukacji Obywatelskiej oraz Andrzeja Chmielarza i Andrzeja Krzysztofa Kunerta © Copyright by Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2013 © Copyright by Andrzej Chmielarz, Grzegorz Jasiński, Andrzej Krzysztof Kunert, 2013 ISBN 978-83-63755-16-4 Żadna część tej publikacji nie może być powielana i rozpowszechniana, w jakiejkolwiek formie i jakikolwiek sposób (elektroniczny, mechaniczny) włącznie z fotokopiowaniem, nagrywaniem na taśmy lub przy użyciu innych systemów, bez pisemnej zgody wydawcy. Wydawca dołożył wszelkich starań, aby zapewnić najwyższą jakość tej publikacji, jednakże nie udziela żadnej rękojmi ani gwarancji. Wydanie I Wydawca Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej 00-909 Warszawa, ul. S. Banacha 2 www.wceo.wp.mil.pl Druk OZ Graf SA ul. Towarowa 2, 10-417 Olsztyn SPIS TREŚCI Wstęp . 21 Dokumenty . 35 I. Organizacja, cele i zadania . 37 1. 1939, wrzesień, po 27, [Warszawa]. Fragmenty statutu SZP o zadaniach organizacji i Rady Głównej Obrony Narodowej . 37 2. 1939, grudzień, 7, [Warszawa]. Fragmenty meldunku Dowódcy Głównego SZP gen. bryg. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza („Torwida”) do Prezesa Rady Ministrów RP i Naczelnego Wodza gen. dyw. Władysława Sikorskiego o stanie organizacyjnym SZP . 39 3. 1939, listopad, 13, [Paryż]. Decyzja Prezesa Rady Ministrów RP i Naczelnego Wodza gen. dyw. Władysława Sikorskiego w sprawie powołania Komitetu Ministrów dla Spraw Kraju i utworzenia ZWZ . 41 4. 1939, grudzień, 4, [Paryż]. Fragmenty Instrukcji Nr 1 Komendanta Głównego ZWZ gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego („Józefa Godziemby”) dla płk. dypl. Stefana Roweckiego („Rakonia”) o powołaniu ZWZ w kraju . 42 5. 1940, maj, 29 – czerwiec, 2, [Belgrad]. Fragmenty protokołu wystąpienia przedstawiciela komendanta okupacji niemieckiej ZWZ mjr Janiny Karasiówny („Rybczyńskiej”) na konferencji przedstawicieli komend ZWZ w Kraju, kierowników baz łączności na Węgrzech i w Rumunii oraz delegatów KG ZWZ i Sztabu Naczelnego Wodza na temat stanu prac organizacyjnych . 46 6. 1940, czerwiec, 18, [Libourne]. Rozkaz Komendanta Głównego ZWZ gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego („Józefa Godziemby”) mianujący gen. bryg. Stefana Roweckiego („Rakonia”) zastępcą Komendanta Głównego ZWZ . 48 7. 1940, czerwiec, 29, [Londyn]. Rozkaz Komendanta Głównego ZWZ gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego („Józefa Godziemby”) o utworzeniu Samodzielnego Wydziału Krajowego w Sztabie Naczelnego Wodza . 49 8. 1940, czerwiec, 30, [Londyn]. Fragment depeszy gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego („Józefa Godziemby”) do gen. bryg. Stefana Roweckiego („Rakonia”) z informacją o utworzeniu Komendy Głównej ZWZ w Kraju i mianowaniu Roweckiego Komendantem Głównym ZWZ . 50 9. 1940, lipiec, 1, [Warszawa]. Rozkaz personalny nr 1 Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Rakonia”) . 51 10. 1940, lipiec, 8, [Londyn]. Fragment depeszy gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego („Józefa Godziemby”) do Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Rakonia”) z wytycznymi pracy wojskowej . 52 11. 1940, sierpień, 20, [Warszawa]. Depesza nr 66 Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Rakonia”) do Centrali zawierająca skrót odezwy „Nakazy chwili” . 53 5 12. 1940, wrzesień, 2, [Warszawa]. Fragment meldunku organizacyjnego nr 31 Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Rakonia”) do gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego („Józefa Godziemby” . 54 13. 1940, [październik, 13], [Warszawa]. Instrukcja Komendanta Okręgu Warszawa–Województwo ZWZ płk. dypl. Alojzego Horaka („Nestorowicza”) do Komendantów Obwodów „Zasady pracy Polski Podziemnej” . 55 14. 1941, styczeń, [przed 22], [Warszawa]. Rozkaz Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Rakonia”) o apolityczności ZWZ . 57 15. 1941, luty, 5, [Warszawa]. Fragmenty raportu operacyjnego nr 54 Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg Stefana Roweckiego („Rakonia”) do gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego („Józefa Godziemby”) określające warunki wybuchu i cele powstania powszechnego . 58 16. 1941, maj, 28, [Warszawa]. Fragment instrukcji Komendanta Okręgu Warszawa–Województwo ZWZ płk. dypl. Alojzego Horaka („Neumana”) w sprawie inspektortów okręgowych . 59 17. 1941, czerwiec, 26, [Warszawa]. Fragment artykułu „Panu Bogu chwała i dziękczynienie!” o wojnie niemiecko-sowieckiej zamieszczonego w „Biuletynie Informacyjnym” . 62 18. 1941, czerwiec, 28, [Warszawa]. Wytyczne Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Grota”) dla komendantów obszarów wschodnich o zadaniach ZWZ po wybuchu wojny niemiecko- -sowieckiej . 63 19. 1941, sierpień, 6, [Londyn]. Depesza Prezesa Rady Ministrów RP i Naczelnego Wodza gen. broni Władysława Sikorskiego („Strażnicy”) do Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg Stefana Roweckiego („Kaliny”) podająca przyczyny zawarcia umowy polsko-sowieckiej . 64 20. 1941, sierpień, 15, [Warszawa]. Instrukcja Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Grabicy”) o ścisłej współpracy z innymi organizacjami . 65 21. 1941, sierpień, 23, [Londyn]. Depesza nr 2832 Prezesa Rady Ministrów RP i Naczelnego Wodza gen. broni Władysława Sikorskiego do Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Kaliny”) o dymisji gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego („Godziemby”) ze stanowiska Komendanta Głównego ZWZ . 66 22. 1941, sierpień, 28, [Warszawa]. Fragment depeszy nr 237 Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Kaliny”) do Centrali zawierający ocenę umowy polsko-sowieckiej . 67 23. 1941, wrzesień, 3, [Londyn]. Depesza nr 2926 Prezesa Rady Ministrów RP i Naczelnego Wodza gen. broni Władysława Sikorskiego do Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Kaliny”), o uznaniu ZWZ za część Sił Zbrojnych RP i nakazująca rozpoczęcie akcji scaleniowej . 68 6 24. 1941, wrzesień, 9, [Londyn]. Fragment instrukcji Prezesa Rady Ministrów RP i Naczelnego Wodza gen. broni Władysława Sikorskiego dla dowódcy Armii Polskiej w ZSRR gen. dyw. Władysława Andersa z informacjami o ZWZ . 69 25. 1941, wrzesień, 19, [Warszawa]. Depesza Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Kaliny”) do Centrali o niemieckiej propozycji zawarcia układu z ZWZ . 70 26. 1941, wrzesień, 29, [Warszawa]. Rozkaz organizacyjny Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Rakonia”) o powołaniu Służby Ochrony Powstania . 71 27. 1941, październik, 1, [Warszawa]. Fragment meldunku organizacyjnego nr 79 za okres od 1 marca do 1 września 1941 roku Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Kaliny”) do Centrali . 75 28. 1941, październik, 30, [Warszawa]. Rozkaz nr 51 Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Grota”) o konsekwencjach uznania ZWZ za część Sił Zbrojnych RP . 77 29. 1941, październik, 30, [Warszawa]. Rozkaz nr 52 Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Grota”) o scalaniu konspiracyjnych organizacji wojskowych . 78 30. 1941, grudzień, [Warszawa]. Rozkaz nr 54 Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Kaliny”) do żołnierzy o zadaniach i celach ZWZ . 79 31. 1942, luty, 10, [Warszawa]. Fragmenty sprawozdania Komendanta Głównego ZWZ gen. bryg. Stefana Roweckiego („Kaliny”) dla Centrali o stanie organizacyjnym Służby Ochrony Powstania . 83 32. 1942, luty, 14, [Londyn]. Rozkaz nr 627 Prezesa Rady Ministrów RP i Naczelnego Wodza gen. broni Władysława Sikorskiego do gen. bryg. Stefana Roweckiego („Kaliny”) o zmianie nazwy organizacji ZWZ i tytułu jej komendanta . 85 33. 1942, marzec, 5, [Warszawa]. Rozkaz nr 124 Dowódcy AK gen. bryg. Stefana Roweckiego („Grabicy”) o zasadach akcji scaleniowej . 86 34. 1942, kwiecień, 9, [Warszawa]. Fragment rozkazu nr 5 Dowódcy AK gen. bryg. Stefana Roweckiego („Kaliny”) „Odtwarzanie Sił Zbrojnych” . 89 35. 1942, kwiecień, 10, [Warszawa]. Rozkaz nr 60 Dowódcy AK gen. bryg. Stefana Roweckiego („Grota”) do Komendantów Okręgów o wprowadzeniu kryptonimu PZP . 90 36. 1942, maj, 116, [Warszawa]. Fragment meldunku organizacyjnego nr 118 za okres od 1 września 1941 do 1 marca 1942 roku Dowódcy AK gen. bryg. Stefana Roweckiego („Kaliny”) do Centrali . 91 37. 1942, [po: lipiec, 1], [Warszawa]. Wyjaśnienie Komendanta Obszaru Warszawskiego AK płk. Albina Skroczyńskiego („Łaszcza”) w sprawie stanowiska i obowiązków komendanta obwodu . 92 7 38. 1942, lipiec, 6, [Warszawa]. Rozkaz nr 393 Dowódcy AK gen. bryg. Stefana Roweckiego („Kaliny” do żołnierzy o koleżeństwie w walce z okupantem . 96 39. 1942, lipiec 24, [Warszawa]. Depesza nr 582 Dowódcy AK gen. bryg. Stefana Roweckiego („Kaliny”) do Prezesa Rady Ministrów RP i Naczelnego Wodza gen. broni Władysława Sikorskiego o zamiarze podjęcia wzmożonej akcji dywersyjnej . 97 40. 1942, sierpień, 15, [Londyn]. Rozkaz nr 3316 Naczelnego Wodza i Ministra Spraw Wojskowych gen. broni Władysława Sikorskiego w sprawie podporządkowania organizacji wojskowych w kraju Dowódcy AK . 98 41. 1942, wrzesień, 8, [Warszawa]. Fragment raportu operacyjnego nr 154 Dowódcy AK gen. bryg. Stefana Roweckiego („Kaliny”) do Naczelnego Wodza i Prezesa Rady Ministrów RP gen. broni Władysława