Badanie ewaluacyjne pn. „Ocena wpływu inwestycji realizowanych w ramach wybranych programów operacyjnych w perspektywie 2007-2013 na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w województwie lubuskim” RAPORT KOŃCOWY Ocena wpływu inwestycji realizowanych w ramach wybranych programów operacyjnych w perspektywie 2007-2013 na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w województwie lubuskim Raport końcowy z badania ewaluacyjnego Zamawiający: Województwo Lubuskie Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego ul. Podgórna 7 65-057 Zielona Góra Wykonawca: Konsorcjum firm: Zachodniopomorska Grupa Doradcza Sp. z o.o. ul. Chmielewskiego 22a, 70-028 Szczecin Zachodniopomorska Pracownia Badawcza Marta Rzeczkowska-Owczarek ul. Salamandry 4, 72-003 Dobra AUTORZY Anna Dmowska Daniel Owczarek Aleksandra Irańska Emilia Pokropińska Dr Marta Rzeczkowska-Owczarek Szczecin, grudzień 2013 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach VI Priorytetu Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 – Pomoc Techniczna 2 Ocena wpływu inwestycji realizowanych w ramach wybranych programów operacyjnych w perspektywie 2007-2013 na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w województwie lubuskim Serdecznie dziękujemy ekspertom, którzy udzielili wywiadów oraz wzięli udział w badaniu delphi survey, przeprowadzonym na potrzeby niniejszej ewaluacji: Dr Beacie Będzik Dr Arkadiuszowi Malkowskiemu Dr Monice Stanny 3 Ocena wpływu inwestycji realizowanych w ramach wybranych programów operacyjnych w perspektywie 2007-2013 na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w województwie lubuskim SPIS TREŚCI Wykaz skrótów ........................................................................................................................................ 5 Streszczenie raportu ................................................................................................................................ 6 Summary ............................................................................................................................................... 14 1. Wprowadzenie .............................................................................................................................. 21 2. Opis zastosowanej metodologii oraz źródła informacji wykorzystanych w badaniu .................... 23 3. Opis wyników ewaluacji, ich analiza i interpretacja ...................................................................... 28 3.1. Analiza stanu rozwoju województwa lubuskiego................................................................ 28 3.2. Analiza adekwatności wsparcia skierowanego na obszary wiejskie województwa lubuskiego ........................................................................................................................... 64 3.3. Ocena stopnia wdrożenia działań skierowanych na obszary wiejskie z badanych Programów ........................................................................................................................ 114 3.4. Ocena przeobrażeń na obszarach wiejskich w wyniku wsparcia z badanych Programów 128 3.5. Ocena komplementarności wsparcia ................................................................................ 146 Wnioski i rekomendacje ...................................................................................................................... 182 Spis tabel ............................................................................................................................................. 186 Spis rysunków ...................................................................................................................................... 187 Aneks ................................................................................................................................................... 192 Mapy z wybranymi wskaźnikami dla gmin .......................................................................................... 192 Mapy z wybranymi wskaźnikami dla obszarów wiejskich województwa lubuskiego na tle kraju ...... 201 Case study ........................................................................................................................................... 206 Źródła danych poddane analizie DESK RESEARCH .............................................................................. 220 4 Ocena wpływu inwestycji realizowanych w ramach wybranych programów operacyjnych w perspektywie 2007-2013 na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w województwie lubuskim WYKAZ SKRÓTÓW B+R (B+RT) - Prace badawczo-rozwojowe (Badania i Rozwój) CATI - ankieta telefoniczna (Computer Assisted Telephone Interview) CAWI - ankieta internetowa (Computer Assisted Web Interview) EFRR - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFRROW - Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich EFS - Europejski Fundusz Społeczny GUS BDL - Główny Urząd Statystyczny Bank Danych Lokalnych IDI - indywidualny wywiad pogłębiony (Individual In-Depth Interview) IZ LRPO - Instytucja Zarządzająca Lubuskim Regionalnym Programem Operacyjnym na lata 2007-2013, tj. Zarząd Województwa Lubuskiego JST - jednostki samorządu terytorialnego KK NSRO 2007-2013 - Komitet Koordynacyjny Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007 – 2013 KSI SIMIK - Krajowy System Informatyczny (KSI SIMIK 07-13) LRPO - Lubuski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 MSP - sektor małych i średnich przedsiębiorstw PAPI - ankieta papierowa (Pen & Paper Interview) PO KL - Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007-2013 PROW - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW 2007-2013) SSI - wywiad częściowo ustrukturyzowany (Semi-structured Interview) SzOP PO KL - Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki TMR - Taksonomiczna Miara Rozwoju Hellwiga UE - Unia Europejska ULRPO - Uszczegółowienie Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 WRS - Wspólne Ramy Strategiczne 5 Ocena wpływu inwestycji realizowanych w ramach wybranych programów operacyjnych w perspektywie 2007-2013 na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w województwie lubuskim STRESZCZENIE RAPORTU Niniejszy raport jest wynikiem badania ewaluacyjnego pn. Ocena wpływu inwestycji realizowanych w ramach wybranych programów operacyjnych w perspektywie 2007-2013 na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w województwie lubuskim, zrealizowanego w okresie od września do grudnia 2013 roku, na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego. W raporcie analizie poddano jedynie działania samorządowe PROW 2007-2013, działania o charakterze inicjatyw lokalnych PO KL i w większym zakresie działania LRPO. Głównym celem badania była ocena efektywności podejmowanych działań na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w województwie lubuskim w latach 2007-2012 w oparciu o Lubuski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 oraz Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007-2013 oraz ocena wpływu realizowanych działań na zmniejszanie marginalizacji i peryferyzacji obszarów wiejskich województwa lubuskiego. Cele szczegółowe badania: 1. Analiza stanu rozwoju województwa lubuskiego 2. Analiza podejmowanych po 2007 roku działań na obszarach wiejskich w ramach LRPO, PROW oraz Działania 6.3, 7.3 i 9.5 PO KL 3. Ocena stopnia wdrożenia działań skierowanych na obszary wiejskie w ramach LRPO, PROW i PO KL w latach 2007-2013 4. Ocena przeobrażeń na obszarach wiejskich dzięki realizacji projektów 5. Ocena komplementarności wsparcia Techniki badawcze wykorzystane w badaniu Analiza danych zastanych (desk research), której poddano wspólnotowe i krajowe dokumenty programowe polityki spójności na lata 2007-2013 oraz dokumentację w ramach LRPO, PROW i PO KL, jak również inne dokumenty niezbędne z punktu widzenia realizacji badania, w tym odnoszące się do programów objętych zakresem niniejszego badania oraz strategie o charakterze regionalnym, badania, analizy i ekspertyzy oraz opracowania dotyczące wsparcia działań na obszarach wiejskich. Indywidualne wywiady pogłębione IDI, które zostały przeprowadzone z przedstawicielami instytucji wdrażających poszczególne priorytety badanych Programów – 9 wywiadów oraz z przedstawicielami beneficjentów - 14 wywiadów. Wywiady ekspercie przeprowadzone z 3 respondentami – ekspertami specjalizującymi się w dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich. Ankieta kwestionariuszowa CATI, która przeprowadzona została z beneficjentami projektów badanych Działań – 76 respondentów oraz wnioskodawcami, którzy nie uzyskali dofinansowania – 45 respondentów. Wywiady częściowo-ustrukturyzowane – przeprowadzone zostały z przedstawicielami instytucji/ organizacji, zaangażowanych w rozwój obszarów wiejskich tj. Lubuskiej Izby Rolniczej – 1 osoba, Lubuskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego – 1 osoba, Lokalnych Grup Działania – 10 osób. 6 Ocena wpływu inwestycji realizowanych w ramach wybranych programów operacyjnych w perspektywie 2007-2013 na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w województwie lubuskim Ankieta internetowa CAWI przeprowadzona została z przedstawicielami urzędów gmin wiejskich oraz miejsko-wiejskich województwa lubuskiego. W badaniu zastosowano dobór całkowity - do udziału w ankiecie zaproszono przedstawicieli wszystkich urzędów gmin wiejskich i miejsko-wiejskich województwa lubuskiego. Na zaproszenie odpowiedziało 60 JST. Liczebność próby stanowi zatem 81% populacji. Ankieta kwestionariuszowa PAPI przeprowadzona została z mieszkańcami obszarów wiejskich województwa lubuskiego. W każdej z 74 gmin zrealizowano łącznie 1036 ankiet. Podsumowaniu