TÜRK ARKEOLOJİ DERG SAYI: xxin-i 1976 Kültür Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanır. TÜRK TARİH KURUMU BASIMEVİ — ANKARA, 19 7 6 İÇİNDEKİLER Hamit Z. Koşay Mahmut Akok : Alacahöyükte 1974 Yılı Kazı Çalışmaları __ 5-11 Erol Atalay : Kuşini Mermer Ocağı hakkında ön ra p o r__ 13-15 Kayhan Dörtlük : Keraitae Araştırma Raporu.............................. 17-23 Kenan T. Erim : Excavations at Aphrodisias in Caria, 1974 ... 25- 50 Davit French : Roma Devri Mil Taşları ve Yolları üzerinde 1974 yılında yapılan araştırmalar ................... 51-54 George M. A. Hanfmann : Excavations and Researches at Sardis -1974 ... 55- 64 Harald Hauptmann : Die Grabungen auf dem Norşuntepe 1973 Bericht über die 6. kampagne ......................... 65- 86 Machteid J. Mellink : Excavations at Karataş-Semayük and Elmah, 1974 ...................................................................... 87- 92 James Russell : Excavations at Anemurium (Eski Anamur 1974) 93- 96 O. Ay tuğ Taşyürek : -Silifke “Keben” Hitit Kaya Kabartması- __ 97- 98 O. Aytuğ Taşyürek : - The Keben Hittite Rock Relief From Silifke- 99-102 Arkeolog Dündar Tokgöz : Seyitgazi Nekropol Kazısı-1974 ...................... 103-109 ALACAHÖYÜKTE 1974 YILI KAZI ÇALIŞMALARI HAMÎT Z. KOŞAY-MAHMUT AKOK Alacahöyükte 1974 mevsimi kazı Yapılan son incelemelerimizle, kazı çalışmalarına fiilen 19.7.1974 de başlanıl­ alanımızın doğusuna düşen ve Büyük Hitit mış ve aralıksız olarak 9.10.1974 gününe İmparatorluk çağı Mabet-Saray binasınm kadar sürdürülmüştür. büyük bir kısmının, daha Eski çağlardan Kazı giderleri ödeneği Türk Tarih kalma olduğu anlaşılmıştır. Büyük impa­ Kurumu ve Müzeler Genel Müdürlüğü ratorluk çağmda, höyüğün bütün çevre­ tarafından karşılandığından, bu mevsim sinde, ortalama 30-40 metre genişlikte ve kazısı’da, ortak kazı esaslarma göre yürü­ dışarıdan taşman toprak ile bir genişleme tülmüştür. yapılmış ve bu çevre tesviyesi sırasında çukurda kalan mabut-sarayı doğudan ko­ KAZI HEYETİ : rumak üzere, hafif şev yüzlü bir set du- Dr. Hamit Zübeyir Koşay’ın Başkan­ van’da yapılmıştır. Bu duvarm batı ve lığında, Mimar Arkeolog Mahmut Akok kısmen kuzeye uzanan bir kısmı yıkılma (aynı dönemde ikinci Başkan ve Kazı tehlikesi gösterdiğinden, yeni baştan ona­ Müdürü), Müzeler Genel Müdürlüğü tem­ rılarak restore edilmiştir. silcisi, Ankara Arkeoloji Müzesi asistanı Arkeolog Doğu Mermerci, Müzeler Genel Alacahöyük, son (20) yıldan beri Müdürlüğü Foto uzmanı Selahattin Öz- Orta Anadolumuzun Arkeolojisine me­ tartan, Ankara Arkeoloji Müzesi hesap raklı yerli ve yabancı turistlerle bilim kişi­ uzmanı Ahmet Bekçi, Restoratör Süley­ lerinin önemle üzerinde durdukları bir man Yalçın’dan kurulmuştur. ziyaret yeri haline gelmiştir. Bu öneme 1974 kazı mevsimi Alacahöyükte Ar­ ve bu isteğe cevap verecek tesislerle dona­ keolojik kazılara, Höyüğün bugüne değin tılması için kazı heyetinin programına dahil işler de sınırlı olarak yürütülmek­ kazılmamış alanlarına da devam edilmekle tedir. beraber, 1938 kazı mevsiminden beri or­ taya çıkarılmış ve yerlerinde korunması Bu amaçla kazı alanlarmda, ziyaretçi­ gerekli bulunan mimarî parçaların resto­ lerinin öreni kolaylıkla görüp tanıyabil- rasyonuna da önem verilmiştir. Bu amaçla meleri için, yeni geçit ve tanzimler yapıl­ potemli kapının alt geçit kısmında 1973 mıştır. mevsiminde eksik bırakılan restorasyonun Alacahöyüğün üst düzeyi 250 X 250 tamamlanması yapılmıştır. Poternin giriş metre olup, bütün kazı yerleri orta alan­ ve çıkışındaki basamaklar mozaiklenmiş, dan, 8-9 metre yükseklikte bir kısmından set duvarları üstleri, çimentolu harçla har- rahatça görülüp anlaşılır durumdadır. Bu puştalanmış, poternin zemin taş döşemesi yüksek yerden geniş görüşlü fotoğrafların derzleri çimentolu harçla kapatılmıştır. alınması ve kazı mimari katlarının kolayca, Giriş ve çıkışın set duvarlarındaki eksik anlamlı durumda incelenmesi, düşünce­ kısımlar belirli düzeye kadar yeni taş siyle, bir genel görüş kulesinin yapıl­ duvarlarla yükseltilmiştir. ması plânlanmıştır. Bu amaca uygun ha­ 6 HAMİT Z. KOŞAY - MAHMUT AKOK zırlıklar ile, kulenin temel kısmı kurul­ Kuzey yönündeki kazının yürütül­ muştur. Gelecek mevsimin ilk işi olarak mesi sırasında, yerleşme tabakalarıyla ilgili bu tesis rahatça yapılabilecektir. ve çağlarm arkeolojik durumunu açıklar Kurulması düşünülen genel görüş çok sayıda, her çeşitten etüdlük, müzelik kulesi ilk planlamaya göre geniş ölçüde değerde küçük eserler elde edilmiştir. ağaç malzeme ile yapılacaktır ve geçici 1974 çalışma mevsiminin ikinci kazı bir tesis durumunda olacaktır. Deneme işe yeri de, höyüğün belirli sının dışında ve yararlı görülürse, bu tesis kaldırılarak sifenksli kapının güneyine düşen dış şehir yerine daha modem malzeme ile kurulmuş alanındadır. yeni bir bakış kulesi yapılabilecektir. Müzeler Genel Müdürlüğü, Alaca- höyük tarihi yerleşme alanım kurtarmak Kazı çalışmaları: ve çevresindeki şüpheli, yine tarihî dışşehir 1974 mevsimi kazı çalışmaları iki alanların tanzim ve araştırmaya hazır ayrı yerde yürütülmüştür. tutmak amacıyla geniş ölçüde kamulaştır­ Bunlardan biri, höyüğün kuzey yö- malar yapmıştır. XXX-XXXIV Kazı heyetimiz çalışma programma, nünde ve genel planm ------30“ 4Ö------- bu alanlarda da araştırma yapmayı almış işaretli karelerine rastlayan yerde, 10 X 50 olduğundan, sifenksli kapıdan 55 metre metre yüzölçümünde bir sondaj alanıdır. güneyde, güney ve batıya uzanmak üzre (Bakınız Genel plan I) (Res. 1 - 9). 3 x 3 metre yüzölçümlü sıralı ve atlamalı Bu kazı yerinin kuzey yönünde bir çukurlar şeklinde kazılara başlanılmıştır. ve güney tarafında da iki buçuk metre 1935 yılı bu alanlarda yapılan sondaj­ derinliklere inilmiştir. lardaki bulgularda gözönünde tutarak işe Kazı yerinin üst seviyelerinde, Türk devam edilmiştir. Mevsimin kurak olması çağmm, evvelce höyükten kaldırılmış olan nedeni ile sondaj çukurlarında daha derin yapıların temel duvarlarmdan bazı parça­ kazılmak imkânı bulunarak bu sahadaki lara raslanılmıştır. erazyonun kalınlığı görülmüştür. Kazı yerinin alt seviyelerinde ve bil­ Bu bölümdeki kazıların kesin sonuç­ hassa güney yönündeki derin seviyeler de ları henüz almmamış olmakla beraber, iki mimari düzey durumunda firig çağı höyüğün yakın çevresinde, geçici veya yapıların duvar ve taban kalıntılarına sürekli yerleşme tesislerinin bulunabileceği raslanılmıştır (Bakınız Plan II), (Res. 4-9). ihtimali artmıştır. Gelecek mevsimlerin kazı çalışmala­ Bu kazı yerinin------32~34------ ^a’ rında bu hususun kesinlikle açıklanabile­ relerinde, büyük Hitit imparatorluk çağı ceği kanısındayız. şehir surları temel izleriyle, bu çağda höyük yerleşme alanını genişletmek ama­ cıyla, dıştan taşman dolğu toprağının Alacahöyük Kazı heyeti bulunduğu tesbit edilmiştir (Bakınız Başkanı Arkeolog Mimar Plan II ve foto 1-3). Dr. Hamit Zübeyr Koşay - Mahmut Akok ALACAHÖYÜKTE 1974 YILI KAZI ÇALIŞMALARI 7 Res. 1, 3 — XXXII - XXXIV 30-38 Kareleri içinde ve üst seviyede görülen yapı izleri (Osmanlı Çağı) HAMİT Z. KOŞAY - MAHMUT AKOK Res. 4,6 — Firig çağı üst seviye yapı temelleri ALACAHÖYÜKTE 1974 YILI KAZI ÇALIŞMALARI 9 Res. 7,9 — Firig çağı 11. seviye yapı ve temel döşemeleri 10 HAMİT Z. KOŞA Y - MAHMUT AKOK Plan 1 — Alacahöyük kazısı genel durumu ALACAHÖYÜKTE 1974 YILI KAZI ÇALIŞMALARI 11 Plan 2 — Alacahöyük 1974 kuzey yöndeki kazı alanı KUŞÎNÎ MERMER OCAĞI HAKKINDA ÖN RAPOR * EROL ATALAY Efes civarında yapmış olduğum To- olan bu dağın yamacı son yıllardaki bir pografik araştırmalar esnasmda, bu güne orman yangını neticesinde yanmıştır. İlk kadar bilinmiyen ve antik çağlarda kul­ olarak 1974 yılında bu civardaki arazi lanılmış olan, mağara şeklinde bir mermer sahipleri tarafından Pranga Çeşmesi’ne ocağı buldum \ Efes’in Kuzey-Doğu tara­ kadar bir traktör yolu yapılmıştır. Pranga fında 10 km. yakm bir uzaklıkta bulunan, Çeşmesi’nden sonra Kuşini mermer oca­ Kurt Kaya Dağı’nm batı yamaçlarında, ğına yaklaşık olarak 700 metrelik bir zirveye yakm bir yerde bulunan mermer mesafe kalmaktadırki, bu arada da küçük ocağı köylüler tarafından “Kuşini” diye bir patika yol vardır. adlandırılmıştır* 12 *. Bu mevki’ye gidebilmek için Selçuktan itibaren İzmir istikametinde Magara’nm giriş yerine yakın yamaçta 7. km. kadar asfalt yoldan derlenmekte, üç küme halinde binlerce mermer artıklan yolun sağ tarafında Pranga Çiftliği adı arazinin bu kısmını beyazlaştırmıştır (Res. verilen küçük bir köye rastlanmaktadır. 1). Hattâ bu beyazlık ve mağaranın girişi Dağın eteğinde bulunan Pranga Çiftliği, aşağıdaki İzmir selçuk yolundan dahi bir kaç yüz metrelik iki ayrı traktör yolu bariz bir şekilde görülmektedir. Bu ma­ ile asfalt’a bağlanmıştır. Bu köyden iti­ ğaranın 30 metre kadar güneyinde, yarı baren Güney-Doğu yönünde dağın zirve­ açılmış halde terkedilmiş olan başka bir sine doğru çıkıldığında yaklaşık olarak mermer ocağı daha vardır. Bu mermer 3-4 km. sonra Kurt Kaya’ya (kayalık ocaklarının batı kısmında aşağıya doğru bölge) rastlanmaktadır. Çalılıklar ile kaplı bir km. kadar bir uzaklıkta, yine bu güne kadar tesbit edilmemiş olan bir tümülüs vardır. * Yer yüzünde bulunan antik mermer ocakları hakkındaki, ilmi çalışmaları ile tanınmış olan, Kob- Dağm içerisine doğru oyularak mey­ lenz’deki Landes Museum’un Müdürü Mermer Uzma­ dana getirilen Kuşini mermer ocağının nı Dr. J. Röder, kendi ile görüşmemden iki ay son­ ra ani bir rahatsızlık neticesinde ölmüştür. Arkeoloji iç kısmı oldukça heybetli bir görünüşe ilim dünyası için acı bir kayıp olan, bu değerli in­ sahiptir (Res. 2). Dört köşeli iki adet şam üzüntü ile anarım. harikulâde büyük destek, düz bir şekilde 1 1970 yılında bulmuş olduğum Kuşini mermer işlenmiş