TRADYCJA MAZOWSZA powiat ciechanowski Przewodnik subiektywny Mazowiecki Instytut Kultury Warszawa 2016 Autor: Autor:S³awomir Kordaczuk Irena Kotowicz-Borowy T³umaczenie na jêzyk angielski: TłumaczenieMarek Czekañski na język angielski: Marek Czekański Redaktor serii: RedaktorAlicja Jankiewicz serii: (MCKiS) Alicja Jankiewicz (MIK) Redakcja: Redakcja:Ma³gorzata Gucman, Krzysztof Gucman Małgorzata i Krzysztof Gucmanowie Redakcja techniczna: ProjektTomasz i Grochowskiopracowanie DTP: Jacek Szymański Zdjêcia: Zdjęcia:S³awomir Kordaczuk Irena Kotowicz-Borowy Wykorzystano równie¿ zdjêcia Krzysztofa Cabaja, Dariusza Dybciaka, Adolfa Ganiewskiego W(Gancwola), publikacji Boles³awa wykorzystano Sadowskiego, także zdjęcia: Grzegorz Krzysztofa Szczerbaciuka. Gucmana, Jacka Szymańskiego oraz pochodząceZdjêcia zabytkowych z zasobów przedmiotów Mazowieckiego oraz fotografiInstytutu e archiwalneKultury, Powiatowego pochodz¹ ze Centrumzbiorów Muzeum Kultury iRegionalnego Sztuki w Ciechanowie, w Siedlcach, MuzeumUniwersytetu Szlachty Przyrodniczo-Humanistycznego Mazowieckiej w Ciechanowie, w Siedlcach Urzędu i prywat-Gminy wnych Gołyminie-Ośrodku kolekcji: Jana Aleksandrowicza, oraz Gminnego OśrodkaW³odzimierza Kultury Bieguñskiego, w Sońsku. Ma³gorzaty Borkowskiej, Tadeusza Groszka, S³awomira Kordaczuka, Alicji Kowalczyk, Adama Krzeskiego, Bogus³awa Mitury. Opracowanie grafi czne serii: Studio Komar, www.komar.com.pl ISBN 978-83-63427-96-2978-83-63427-10-8 ISBN 978-83-63957-09-4 © Copyright by Mazowiecki Instytut Kultury and authors © Copyright by Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki and S³awomir Kordaczuk Wydawca:Wydawcy: MazowieckiMazowieckie Instytut Centrum Kultury Kultury i Sztuki ul. Elektoralna 12 00-139 Warszawa www.mik.waw.plwww.mckis.waw.pl Druk:Agencja Drukarnia Wydawnicza TINTA, „Egros” Działdowo s.c. www.drukarniatinta.plul. Korotyñskiego 23 lok. 56 02-123 Warszawa tel./fax 22 823 48 78 e-mail: biuro@egros. pl 2 Tradycja Mazowsza 2 Tradycja Mazowsza powiat siedlecki.indd 2 2013-11-30 14:49:28 Spis treści Od Wydawcy ...................................................................................................................... 5 Od Autora .......................................................................................................................... 7 Położenie geograficzne ........................................................................................................ 8 Warunki naturalne i walory przyrodnicze ............................................................................ 10 Zarys dziejów powiatu ciechanowskiego ............................................................................. 16 Historia ukryta w legendach ............................................................................................... 23 Dziedzictwo kulturowe ...................................................................................................... 28 Drobna szlachta mazowiecka jako wyróżnik powiatu ciechanowskiego ........................ 28 Przysiółki drobnoszlacheckie ....................................................................................... 30 Pamięć zatrzymana w Sacrum ..................................................................................... 32 Siedliska drobnoszlacheckie ........................................................................................ 34 Dawne środki transportu ............................................................................................ 36 Ubiór .......................................................................................................................... 36 Poczucie tożsamości kulturowej wczoraj i dziś ............................................................ 39 Pustelnia – Sanktuarium Maryjne ............................................................................... 41 Heraldyka i symbolika samorządowa .......................................................................... 43 Krajobraz kulturowy Ciechanowa i powiatu ciechanowskiego ...................................... 45 Wybrane zasłużone postacie Ciechanowa i powiatu ciechanowskiego ........................... 46 Przewodnik subiektywny po powiecie ciechanowskim ........................................................ 62 Ciechanów .................................................................................................................. 62 Glinojeck .................................................................................................................... 86 Gołotczyzna ................................................................................................................ 90 Gołymin-Ośrodek ....................................................................................................... 95 Grudusk ..................................................................................................................... 97 Klice .......................................................................................................................... 103 Koziczyn .................................................................................................................... 104 Koziczynek ................................................................................................................ 106 Kraszewo ................................................................................................................... 108 Lekowo ....................................................................................................................... 110 Luberadz .................................................................................................................... 112 Malużyn ..................................................................................................................... 116 Ojrzeń ....................................................................................................................... 120 Opinogóra .................................................................................................................. 124 Regimin ..................................................................................................................... 135 Sokołówek ................................................................................................................. 137 Sońsk ......................................................................................................................... 139 Szulmierz .................................................................................................................. 142 Wola Młocka .............................................................................................................. 145 Zeńbok ...................................................................................................................... 148 Powiat ciechanowski 3 Oferta turystyczna i kulturalna ......................................................................................... 150 Adresy ....................................................................................................................... 150 Wybrane imprezy kulturalne ..................................................................................... 151 Ludowe klimaty w krainie drobnej szlachty ................................................................ 155 Muzea ...................................................................................................................... 160 Gospodarstwa agroturystyczne i stajnie ..................................................................... 161 Kącik kulinarny ......................................................................................................... 163 Welcome to Ciechanów County ........................................................................................ 165 Illustrations ...................................................................................................................... 167 Indeks geograficzny ........................................................................................................... 17 0 Słowniczek pojęć ............................................................................................................... 17 1 Wybrane pozycje bibliograficzne ........................................................................................ 17 2 4 Tradycja Mazowsza Od Wydawcy d 2004 roku Mazowiecki Instytut Kultury wiedzę w tym zakresie, sięgając do publikacji, O(dawniej Mazowieckie Centrum Kultury których tytuły autorzy zamieszczają w Biblio- i Sztuki) publikuje kolejne tomy z serii Trady- grafii. Książka zawiera też Indeks geograficz- cja Mazowsza. Są to monograficzne opracowa- ny, a na końcu Słowniczek pojęć, które wy- nia prezentujące walory historyczne i etnogra- magają zdefiniowania lub objaśnienia (wyrazy ficzne powiatów województwa mazowieckiego. oznaczone w tekście kolorem). Cel jest ambitny, a przy tym trudny – nie tyl- W tym miejscu konieczne są uściślenia ko ze względu na liczbę tomów, jakie chcemy określeń użytych w tytule serii Tradycja Ma- wydać w całym cyklu, ale przede wszystkim ze zowsza. Przewodnik subiektywny. względu na założenia merytoryczne. Mówiąc o tradycji, trzeba uwzględnić wie- Docelowo planujemy wydanie 38 tomów, le elementów – wzorce społeczne, obyczaje, odpowiadających liczbie powiatów w woje- kulturę duchową, charakterystyczne wytwory wództwie mazowieckim. Nie wykluczamy też kultury materialnej – wszystko, co ukształto- publikowania w ramach serii Tradycja Ma- wane w przeszłości, trwa do dziś. Kultywowa- zowsza dodatkowych