Nr 4 (11)/2010 Półrocznik poświęcony myśli politycznej i stosunkom międzynarodowym ISSN 1899-5160 PÓŁROCZNIK REDAGUJE KOLEGIUM W SKŁADZIE: Patryk Tomaszewski (red. naczelny) Tomasz Błaszczak (sekretarz redakcji) Arkadiusz Meller (z-ca red. naczelnego) REDAKTORZY ODPOWIEDZIALNI: DZIAŁ WSPÓŁCZESNYCH STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH Katarzyna Kącka DZIAŁ HISTORII MYŚLI POLITYCZNEJ I DOKTRYN POLITYCZNYCH Grzegorz Radomski DZIAŁ HISTORII DYPLOMACJI Marcin Czyżniewski RADA NAUKOWA: Roman Bäcker (Toruń), Marek Białokur (Opole), Mirosław Golon (Toruń), Zbigniew Karpus (Toruń), Marek Kornat (Warszawa), Tomasz Koziełło (Rzeszów), Henryk Lisiak (Poznań), Ryszard Michalski (Toruń), Tomasz Sikorski (Szczecin), Adam Wielomski (Siedlce), Witold Wojdyło (Toruń), Mariusz Wołos (Toruń–Moskwa), RECENZENCI NUMERU: Dział współczesnych stosunków międzynarodowych: dr hab. Zbigniew Karpus Dział historii myśli politycznej i doktryn politycznych: dr hab. Henryk Lisiak Źródła: dr hab. Mariusz Wołos Temat numeru oraz recenzje: prof dr hab. Witold Wołdyło, dr Patryk Tomaszewski ADRES REDAKCJI: Wydział Politologii i Studiów Międzynarodowych ul. Batorego 39L, pok. 104, 87-100 Toruń tel. 56 611 21 32, e-mail: [email protected] www.hip.umk.pl WYDAWCA: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Redakcja: ul. Gagarina 5, 87-100 Toruń, tel. 56 611 42 95 Dystrybucja: Dział Techniczno-Hadlowy, ul. Reja 25, 87-100 Toruń tel./fax 56 611 42 38, e-mail: [email protected] www.wydawnictwoumk.pl Druk: Drukarnia Cyfrowa UMK, ul. Gagarina 5, 87–100 Toruń Skład, łamanie, projekt okładki: Jan Ciesielski tel. 661 922 949, e-mail: [email protected] www.cycero.pl Spis treści Szanowni Czytelnicy ............................................................................................6 ANKIETY RADOSŁAW SIKORSKI .......................................................................................... 11 MARIUSZ WOŁOS .................................................................................................. 18 PIOTR GROCHMALSKI .......................................................................................... 25 MAŁGORZATA NOCUŃ .......................................................................................... 41 TADEUSZ A. OLSZAŃSKI ...................................................................................... 44 PRZEMYSŁAW SIERADZAN ................................................................................. 48 POLSKA POLITYKA WSCHODNIA ANNA PANKOWSKA VEL JANKOWSKA Problem polskiej polityki zagranicznej wobec państw wschodnich w początkach lat dziewięćdziesiątych XX wieku na łamach prasy katolickiej ........................................................................... 53 PRZEMYSŁAW JASTRZĘBSKI Wobec „ludu ruskiego…”. „Myśl Narodowa” (1921–1939) wobec mniejszości ukraińskiej i białoruskiej ........................................ 70 MYŚL POLITYCZNA GRZEGORZ RADOMSKI Eugenika i przejawy jej recepcji w polskiej myśli politycznej do 1939 roku ........................................................................................................ 85 DARIUSZ MAGIER Cnoty republikańskie i patriotyzm w PRL ............................................101 Historia i Polityka Nr 4 (11)/2010 4 TOMASZ CERAN Historia i polityka – światy przeciwstawne? Na marginesie myśli Juliusza Mieroszewskiego ................................................................120 JAROSŁAW TOMASIEWICZ Osmoza komunizmu i nacjonalizmu w Rosji: geneza hybrydy ....135 STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE KRZYSZTOF KANIA Brytyjska polityka ustępstw, a wybuch Drugiej Wojny Światowej ............................................................................................................157 ALEKSANDRA AFTARUK Tworzenie zrębów polityki zagranicznej pierwszej „Solidarności” wobec Zachodu ...................................................................172 MARCIN CZYŻNIEWSKI Polityka wschodnia Unii Europejskiej w okresie prezydencji czeskiej (styczeń–czerwiec 2009) ............................................................186 ŹRÓDŁA PAWEŁ LIBERA Zwalczanie ruchu prometejskiego w Polsce Ludowej: wstęp do badań. Część I ................................................................................205 RECENZJE I OMÓWIENIA Marek Czyrka, Ratusz zatrzymany w czasie. Narodowcy we władzach Lublina w latach 1918–1939, Szczecin 2008 (rec. RAFAŁ DOBROWOLSKI) ............................................................................245 Polska i Ukraina w walce o niepodległość 1918–1920, pod red. T. Krząstka, Warszawa 2009 (rec. EMILIAN WISZKA) .....................................................................................252 Obóz narodowy w obliczu dwóch totalitaryzmów, pod red. R. Sierchuły, Warszawa 2010 (rec. PATRYK TOMASZEWSKI) ........................................................................256 G. Kucharczyk, Polska myśl polityczna po roku 1939, Dębogóra 2009 (rec. ARKADIUSZ LEWANDOWSKI) ...............................................................259 Historia i Polityka Nr 4 (11)/2010 5 Autorytaryzmy iberyjskie – Hiszpania Franco i Portugalia Salazara, pod red. B. Szklarskiego, M. Słęckiego, Warszawa 2010, (rec. ARKADIUSZ MELLER) ..........................................265 Wskazówki techniczne dla autorów ........................................................271 Nr 4 (11)/2010 Szanowni Czytelnicy ogromną przyjemnością oddajemy nicznych Radosław Sikorski oraz wybitni w Państwa ręce kolejny, już jedena- znawcy stosunków międzynarodowych Zsty, numer półrocznika „Historia i Po- w dziale poświęconym przewodniemu lityka”, wydawanego przez Wydział Poli- tematowi zamieściliśmy dwa artykuły tologii i Stosunków Międzynarodowych poruszające różnorodne aspekty inte- Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w To- resującego nas zagadnienia. I tak Prze- runiu. To już drugi z kolei numer, od chwi- mysław Jastrzębski na podstawie anali- li gdy nasze pismo zostało wpisane przez zy zawartości publikacji zamieszczonych Ministerstwo Szkolnictwo Wyższego na w „Myśli Narodowej” – czołowym orga- listę punktowanych czasopism nauko- nie programowym Narodowej Demokra- wych. Obliguje to nas do jeszcze bardziej cji przedstawił stosunek narodowców do wytężonej pracy i dążenia do dbałości mniejszości słowiańskich. Anna Pankow- o poziom merytoryczny publikowanych ska vel Jankowska przybliżyła zagadnie- w naszym periodyku artykułów, recen- nie oceny polskiej polityki wschodniej zji i tekstów źródłowych. Jesteśmy prze- przez prasę katolicką na początku lat konani, że takie warunki spełnia niniej- dziewięćdziesiątych XX wieku. szy numer. Dział poświęcony myśli politycznej Powoli tradycją naszego pisma sta- został wypełniony przez różnorodne te- je się temat przewodni. Po zagadnieniu maty, które wydają się być wielce intere- autorytaryzmu, którym zajmowaliśmy sujące i chyba jedyną ich cechą wspólną się w poprzednim numerze obecnie po- jest to, że dotykają one nadal mało roz- stanowiliśmy przybliżyć temat polskiej poznanych przez rodzimą historiografię polityki wschodniej, który jest obec- zagadnień. Do tych tematów z całą pew- ny w dyskursie społecznym i wywołuje nością można zaliczyć kwestię eugeniki żywe spory polityczne. Jest to zagadnie- w okresie międzywojennym. Ten temat nie bliskie Polakom chociażby ze wzglę- podjął w swoim artykule Grzegorz Ra- dów geopolitycznych jak i naszej tradycji domski koncentrując się na ocenie tego państwowej. Oprócz tradycyjnej ankie- problemu przez polskich narodowców. ty, na którą jeszcze przed wyborami pre- Z kolei Tomasz Ceran na kanwie rozwa- zydenckimi na Białorusi zdecydował się żań o myśli Juliana Mieroszewskiego, po- odpowiedzieć pan minister spraw zagra- rusza tematykę zależności jakie zachodzą Historia i Polityka Nr 4 (11)/2010 7 między historią – polityką, a politologią. najnowszego wydarzenia, a mianowicie Równie interesująco przedstawia się ar- oceny polityki wschodniej UE w okresie tykuł autorstwa Jarosława Tomasiewi- czeskiej prezydencji. cza, który dotyczy narodzin w Rosji spe- W dziale „Źródła” został zamiesz- cyficznej ideologii jaką był (i nadal jest) czony nieznany dokument archiwalny nacjonalboszlewizm. Dariusz Magier po- opracowany przez Pawła Liberę doty- rusza podobne zagadnienie, co przywo- czący zwalczania przez aparat bezpie- łany wyżej Autor, gdyż siedlecki badacz czeństwa PRL ruchu prometejskiego. skupia się na obecności cnót republikań- Źródła te wpisują się w temat przewod- skich i patriotyzmie w oficjalnym dys- ni numeru. kursie w okresie PRL. Tradycyjnie numer zamyka dział Dział stosunków międzynarodo- „Recenzji”, w którym autorzy przybliżyli wych i dyplomacji także porusza róż- Czytelnikom nowości książkowe. Szcze- norodne zagadnienia w tym: kwestię gólnej uwadze polecamy krytyczną re- ustępstw rządu Wielkiej Brytanii wzglę- cenzję autorstwa Emiliana Wiszki. dem III Rzeszy i w ten sposób przyczy- Zachęcamy Czytelników z różnorod- nienie się do wybuchu II wojny świato- nych ośrodków akademickich i nauko- wej. To zagadnienie porusza w swoim wych do nadsyłania tekstów do kolejne- artykule Krzysztof Kania. Aleksandra go numeru naszego periodyku, którego Aftaruk porusza tematykę tworzenia tematem przewodnim będzie zagadnie- zrębów wizji polskiej polityki zagranicz- nie „Pojęcie lewica–prawica w post- nej przez pierwszą „Solidarność”. Arty- modernistycznym świecie”. kuł autorstwa Marcina Czyżniewskie- go przynosi analizę zagadnienia, które Patryk Tomaszewski wśród wszystkich artykułów dotyczy Arkadiusz Meller Ankiety owej zbiorowości może się stać źródłem „heroicznej” falsyfikacji. W takiej właśnie zmitologizowanej postaci historia często Nr