T.C. KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İLETİŞİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI İLETİŞİM BİLİMLERİ BİLİM DALI BEDEN MODİFİKASYONUN REALITY SHOWLARDAKİ YANSIMASI: MAKEOVER FORMAT PROGRAMLARDA ÜRETİLEN SÖYLEMLERİN BEDEN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ DOKTORA TEZİ Nihan Dönmez KOCAELİ, 2015 T.C. KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İLETİŞİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI İLETİŞİM BİLİMLERİ BİLİM DALI BEDEN MODİFİKASYONUN REALITY SHOWLARDAKİ YANSIMASI: MAKEOVER FORMAT PROGRAMLARDA ÜRETİLEN SÖYLEMLERİN BEDEN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ DOKTORA TEZİ Nihan Dönmez Danışman: Prof. Dr. Nigar Pösteki KOCAELİ, 2015 İÇİNDEKİLER ÖZET ...................................................................................................................... iv ABSTRACT ............................................................................................................ iv ÖNSÖZ .................................................................................................................... v SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ............................................................ vi TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................vii ŞEKİLLER LİSTESİ ............................................................................................... ix GİRİŞ ....................................................................................................................... 1 1.BÖLÜM TARİHSEL SÜREÇTE BEDEN ALGISI VE BEDEN KAVRAYIŞLARI 1.1.Beden Kavramı ve Kuramsal Temelleri ............................................................ 10 1.1.1.Antropolojide Beden ve Homo Habilis ................................................... 12 1.1.2.Felsefede Beden ve Kartezyen Düşünce................................................... 14 1.1.3.Toplumsal Beden ve Bedene Sosyolojik Yaklaşımlar ............................ 18 1.1.3.1. Beden Projesi ........................................................................... 20 1.1.3.2. Pasifleştirilmiş Beden .............................................................. 23 1.1.3.3. Kategorik Beden Çözümlemesi ................................................ 25 1.1.3.4. Habitus Kuramı ve Beden İlişkisi ............................................. 28 1.1.3.5. Uygarlaşmış Beden ................................................................. 32 1.1.3.6. Göstergeleşmiş Beden ............................................................. 34 2.BÖLÜM DEĞİŞEN BEDEN ALGISI VE BEDEN MODİFİKASYONU 2.1. Görünür Beden ve Bedenin Modifikasyonu ...................................................... 38 2.2. Bedenin Modifikasyonu Kavramının Tarihsel Süreç İçerisinde Oluşumunda Rol Oynayan Dinamikler ............................................................................................... 40 2.2.1. Güzellik İdeali ....................................................................................... 41 2.2.2.Doğa, Gelenek ve İnançlar Çerçevesinde Beden .......................... 53 2.2.3.Siyaset, İktidar ve İdeolojinin Biçimlendirdiği Bedenler .............. 60 2.2.4.Sanayileşme Sürecinde Beden Modifikasyonu ............................. 65 2.2.5.Küreselleşme Sürecinde Beden Modifikasyonu ........................... 69 2.2.6.Tüketim Toplumunda Beden ....................................................... 73 2.2.7.Moda ve Beden Modifikasyonu.................................................... 79 2.2.8.Tıp Biliminin Bedene Bakışı ........................................................ 84 2.2.9.Tekno-Kültür ve Siborg Bedenler................................................. 86 2.3. Günümüzde Kişisel Dönüşümün Nesnesi Olan Kadın Bedeni ve Modifikasyon Pratikleri .......................................................................................... 96 2.3.1.Beslenme Biçimlerindeki Farklılıklarla Bedende Yaratılan Değişimler ................................................................................................... 96 2.3.2.Beden Konturlarını Vurgulama Amaçlı Uygulamalar .................. 101 2.3.3. Kimlik Göstergesi Olarak Moda Aksesuarlarla ve Bedeni Boyama ile Gerçekleştirilen Uygulamalar................................................................ 104 2.3.4. Bedeni Dönüştürme Aracı Olarak Estetik Ameliyat Uygulamaları ............................................................................................. 106 i 2.3.5. Ameliyatsız Estetik Uygulamalar ............................................... 112 3.BÖLÜM TELEVİZYONDA REALİTY SHOW PROGRAM TÜRÜ: MAKEOVER FORMAT ve ÜRETİLEN SÖYLEMLER 3.1. Televizyon Yayıncılığı ................................................................................... 116 3.2. Televizyon Anlatısı ........................................................................................ 120 3.3. Program Türleri ve Formatları ........................................................................ 127 3.3.1.Program Türleri .................................................................................... 128 3.3.2.Program Formatları .............................................................................. 136 3.4. Reality Show Türü Programlar ...................................................................... 144 3.4.1. Reality Show’ların Türsel Yapısı ....................................................... 144 3.4.2. Reality Show’ların Söylem Yapıları.................................................... 149 3.5. Makeover Format ve Genel Özellikleri .......................................................... 153 3.5.1. Makeover Formatında Söylem Yapıları .............................................. 158 3.5.1.1. Tüketim söylemi ................................................................... 160 3.5.1.2. Popülerlik Söylemi ................................................................ 162 3.5.1.3. Eğlence Söylemi ................................................................... 164 4.BÖLÜM REALİTY SHOW’LARDA MAKEOVER FORMATIN SÖYLEM YAPILARINA İLİŞKİN BİR ANALİZ 4.1.Araştırmanın Problemi .................................................................................... 168 4.2.Araştırmanın Amacı ....................................................................................... 168 4.3 Araştırmanın Önemi ........................................................................................ 169 4.4 Araştırmanın Sınırlılıkları ............................................................................... 169 4.5.Araştırma Soruları ........................................................................................... 170 4.6.Araştırmanın Evren ve Örneklemi ................................................................... 170 4.7.Araştırmanın Kapsamı ve Yöntemi.................................................................. 171 4.8.Bambaşka Style By Jury Programının Söylem Analizi .................................... 180 4.8.1.Programın Künyesi ............................................................................... 180 4.8.2.Formata İlişkin Genel özellikler ............................................................ 180 4.8.3.Eleştirel İlkeler ..................................................................................... 186 4.8.3.1.Güç ve Üstünlük ...................................................................... 187 4.8.3.2.Söylem Yapıları ...................................................................... 189 4.8.3.2.1.Argüman.................................................................. 189 4.8.3.2.2.Retorik .................................................................... 196 4.8.3.3.Tarz ......................................................................................... 198 4.8.4. Makro Düzey ....................................................................................... 199 4.8.4.1.Tematik ................................................................................... 199 4.8.4.1.1.Genel Özellikler....................................................... 199 4.8.4.2. Şematik Boyut ........................................................................ 201 4.8.4.2.1.İçerik özellikleri ...................................................... 201 4.8.4.2.2.Yapısal Özellikler .................................................... 206 4.8.4.2.3.Etkileşimsel Özellikler ............................................. 207 4.8.4.2.4.Sunum Özellikleri .................................................... 209 4.8.5. Mikro Düzey ...................................................................................... 214 ii 4.8.5.1.Gramatik Özellikler................................................................. 214 4.8.6.Değerlendirme ............................................................................... 218 4.9. .Emel Acar İle Yeniden Programının Söylem Analizi .................................... 222 4.9.1.Programın Künyesi ............................................................................ 222 4.9.2.Formata İlişkin Genel özellikler ......................................................... 222 4.9.3.Eleştirel İlkeler .................................................................................. 226 4.9.3.1.Güç ve Üstünlük .................................................................... 226 4.9.3.2.Söylem Yapıları .................................................................... 228 4.9.3.2.1.Argüman................................................................. 228 4.9.3.2.2.Retorik.................................................................... 241 4.9.3.3.Tarz ......................................................................................