OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DLA PÓŁNOCNEJ CZ ĘŚ CI GMINY WYSOKA Pozna ń, kwiecie ń 2010 Opracowanie ekofizjograficzne dla północnej cz ęś ci Gminy Wysoka Kierownik Projektu imi ę i nazwisko zakres mgr Michał Przybycin biologia, ekologia i zarz ądzanie zasobami przyrody Specjalista imi ę i nazwisko zakres geografia, geoinformacja mgr Jan Przybycin Młodszy Specjalista imi ę i nazwisko zakres mgr geografia, geoinformacja Krzysztof Margraf Asystentka imi ę i nazwisko zakres geografia, kształtowanie środowiska przyrodniczego Joanna Klein 2 www.empeko.pl Opracowanie ekofizjograficzne dla północnej cz ęś ci Gminy Wysoka SPIS TRE ŚCI 1. WPROWADZENIE……………………………………………………………………...…………...…4 2. CHARAKTERYSTYKA KOMPONENTÓW ŚRODOWISKA ORAZ ICH WZAJEMNE POWI ĄZANIA……………………………………………………………………………… ……..…...6 3. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA………………………………………………………………..23 4. OCHRONA PRZYRODY – STAN PRAWNY..…………………………………………….……….28 5. UWARUNKOWANIA LOKALIZACJI ELEKTROWNI WIATROWYCH……………………..……31 6. LITERATURA……………………………………………………………………...……………….….36 7. ZAŁ ĄCZNIKI…………………………………………………………...………………….………......38 3 www.empeko.pl Opracowanie ekofizjograficzne dla północnej cz ęś ci Gminy Wysoka 1. WPROWADZENIE 1.1. Podstawy prawne opracowania W system prawa ochrony środowiska, „opracowanie ekofizjograficzne” wprowadzone zostało pierwotnie Ustaw ą z dnia 9 listopada 2000 r. o dost ępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2000 r. Nr 109, poz. 1157), po średnio – poprzez wprowadzenie zmian w Ustawie o kształtowaniu środowiska stosowanych do procedur zwi ązanych ze sporz ądzeniem opracowa ń planistycznych z zakresu zagospodarowania przestrzennego. W cz ęś ci wprowadzaj ącej do Ustawy dodano pkt 16, który definiuje opracowanie ekofizjograficzne jako: „dokumentacj ę sporz ądzan ą dla potrzeb planów zagospodarowania przestrzennego, charakteryzuj ącą poszczególne elementy przyrodnicze dla środowiska na obszarze obj ętym planem i ich wzajemne powi ązania”. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska potwierdziła funkcjonowanie opracowa ń ekofizjograficznych w systemie planowania przestrzennego. W dniu 13 listopada weszło w Ŝycie Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie opracowa ń ekofizjograficznych (Dz.U. 2002. Nr 155, poz. 1298). Precyzuje ono wymogi dotycz ące zawarto ści i formy tych opracowa ń. Niniejsze opracowanie ekofizjograficzne wykonane zostało na podstawie uchwały nr XXXI/194/2009 Rady Miasta i Gminy Wysoka o przyst ąpieniu do zmiany Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Wysoka. 1.2. Metodyka opracowania Metodyka sporz ądzania opracowa ń ekofizjograficznych w historii funkcjonowania tychŜe dokumentów ulega nieznacznym zmianom id ącym w ślad za zmianami podstaw prawnych. Istota opracowa ń, czyli rozpoznanie uwarunkowa ń ekologicznych i geograficznych pozostaje niezmienna. W śród publikacji poruszaj ących tematyk ę wymieni ć nale Ŝy: • Cichocki Z. 2006. Problematyka opracowa ń ekofizjograficznych do projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. IO Ś, Warszawa. • Opracowanie fizjograficzne w planach przestrzennego zagospodarowania województw, miast i gmin. 1984. Opr. Zbior. IK Ś, Warszawa • Ró Ŝycka W. 1986. Zakres bada ń ekofizjograficznych i zasady wdrazania wyników do planów zagospodarowania przestrzennego. W: Człowiek i środowisko, 10, 4. 4 www.empeko.pl Opracowanie ekofizjograficzne dla północnej cz ęś ci Gminy Wysoka W niniejszym opracowaniu wykorzystano w szczególno ści: • Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Wysoka z 2000 r.; • Map ę Hydrograficzn ą w skali 1:50 000 arkusz N-33-107-A z komentarzem (Kaniecki i in. 2003); • Map ę Sozologiczn ą w skali 1:50 000 arkusz N-33-107-A z komentarzem (Kozacki i in. 2005); • Map ę glebowo-roln ą Gminy Wysoka (1:50 000); • Map ę topograficzn ą (1:50 000); • Map ę topograficzn ą (1:10 000); • Materiały wymienione w spisie literatury (Rozdział 6); • Informacje i spostrze Ŝenia zebrane w trakcie wizji terenowych na obszarze obj ętym opracowaniem (26 maj i 20 czerwiec 2009). 1.3. Cel i zakres opracowania Opracowanie ekofizjograficzne (art.72 ust. 4, 5 i 6 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska) stanowi dokument, w którym zawarta jest szczegółowa i aktualna informacja o środowisku na terenie obj ętym projektem studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Dokument ten sporz ądzany jest przed przyst ąpieniem do prac nad Studium i intencj ą jest, aby stanowił on podstawowe źródło aktualnej informacji o środowisku zarówno w pracach planistycznych, jak i przy sporz ądzaniu prognozy oddziaływania na środowisko. Opracowanie ekofizjograficzne, jako dokument sporz ądzany we wst ępnej fazie przygotowywania projektu Studium i prognozy, ma podstawowe znaczenie dla identyfikowania charakteru i nat ęŜ enia oddziaływa ń, jak i ich skutków, w odniesieniu do obszarów ochrony przyrody, w tym sieci NATURA 2000. Podstaw ą prawn ą opracowania jest rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie opracowa ń ekofizjograficznych – niniejsze opracowanie jest zgodne z zakresem przedstawionym w ww rozporz ądzeniu, a dodatkowo uwzgl ędnia tematyk ę elektrowni wiatrowych przewidzianych do lokalizacji na terenach obj ętych opracowaniem. 5 www.empeko.pl Opracowanie ekofizjograficzne dla północnej cz ęś ci Gminy Wysoka 2. CHARAKTERYSTYKA KOMPONENTÓW ŚRODOWISKA ORAZ ICH WZAJEMNYCH POWI ĄZA Ń 2.1. Struktura środowiska przyrodniczego Ryc. 1. Poło Ŝenie obszaru obj ętego opracowaniem na tle województwa i Polski. 6 www.empeko.pl Opracowanie ekofizjograficzne dla północnej cz ęś ci Gminy Wysoka Ryc. 2. Teren obj ęty opracowaniem (czerwona szrafura). 7 www.empeko.pl Opracowanie ekofizjograficzne dla północnej cz ęś ci Gminy Wysoka Obszar planowanej inwestycji według podziału Kondrackiego (2001) poło Ŝony jest w obr ębie prowincji Ni Ŝu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Pojezierzy Południowobałtyckich, makroregionu Pojezierza Południowopomorskiego w granicach mezoregionu Pojezierza Kraje ńskiego (314.69). Dominuje tu krajobraz polodowcowy: moreny akumulacyjne i spi ętrzone, kemy, ozy oraz rynny lodowcowe. W s ąsiedztwie przebiegaj ą granice dwóch innych jednostek mezoregionalnych – od południa Doliny Środkowej Noteci (315.34) i od zachodu Doliny Gwdy (314.68). Rze źba terenu i budowa geologiczna Rze źba terenu obj ętego opracowaniem ukształtowana została w okresie zlodowacenia bałtyckiego – w strefie recesji stadiału pozna ńskiego. Omawiany teren jest obszarem nizinnym, pod wzgl ędem hipsometrycznym do ść zró Ŝnicowanym, o wysoko ściach od około 93 m n.p.m. na kra ńcach zachodnich (linia brzegowa jeziora Stare) do około 118 m n.p.m. w cz ęś ci centralnej. Obserwowane deniwelacje mi ędzy skrajnymi pomiarami poło Ŝenia nad poziomem morza wynosz ą 25 m. Przewa Ŝaj ącą form ą powierzchni terenu jest morena denna płaska i falista, w której zaznaczaj ą si ę liczne obni Ŝenia, głównie o płaskim dnie oraz niewielkie rynny jeziorne. Nie ma wyra źnie wykształconych dolin rzecznych, a odwadniaj ący ten obszar Kanał Okaliniec przepływa przez liczne płaskie i szerokie obni Ŝenia, nie tworz ąc wyra źniej doliny. Analizowany obszar le Ŝy w obr ębie jednostki geologicznej zwanej Wałem Pomorskim, będącej północn ą cz ęś ci ą Wału Środkowopolskiego. Gł ębsze podło Ŝe zbudowane jest z prekambryjskich skał metamorficznych oraz granitów, granitoidów i skał wylewnych. Na nim zalegaj ą zaburzone, poza permem, utwory paleozoiczne. Formacje prekambryjskie i paleozoiczne tworz ą struktur ę typu platformy (Augustowski 1977). Sp ąg permsko – mezozoiczny zalega na gł ęboko ści 2500 m p.p.t. Seria cechszty ńska o znacznej mi ąŜ szo ści zbudowana jest z utworów soli kamiennej przewarstwionej anhydrytami, iłami, dolomitami, łupkami i gipsem (Kozacki i in. 2005). Strop trzeciorz ędu, zalegaj ący na wysoko ści od 20 m p.p.m do 70 m n.p.m. buduj ą mioce ńskie iły pylaste, iły i mułki ze zw ęglonym detrytusem ro ślinnym i wkładkami w ęgli brunatnych oraz piaski. Pliocen reprezentuj ą iły pylaste i piaszczyste z wkładkami mułków i piasków kwarcowo – łyszczykowych. Mi ąŜ szo ść trzeciorz ędu osi ąga warto ść 150 m. Rze źba powierzchni podczwartorz ędowej została w znacznym stopniu zmodyfikowana przez procesy erozji i denudacji w czasie plejstocenu. 8 www.empeko.pl Opracowanie ekofizjograficzne dla północnej cz ęś ci Gminy Wysoka Wśród powierzchniowych utworów geologicznych przewa Ŝaj ą gliny morenowe i piaski z głazami akumulacji lodowcowej (osady moreny dennej) oraz piaski, Ŝwiry, głazy oraz gliny morenowe strefy marginalnej l ądolodu fazy pozna ńskiej (Rzechowski 1995). W okolicach wsi Czajcze znajduje si ę aktualnie eksploatowane zło Ŝe surowców ilastych ceramiki budowlanej. S ą to zło Ŝa iłów pstrych (wieku plioce ńskiego), oderwanych od podło Ŝa przez nasuwaj ący si ę l ądolód i wyst ępuj ące w postaci porwaków w utworach plejstoce ńskich. Wody powierzchniowe i podziemne Obszar obj ęty opracowaniem nale Ŝy do dorzecza Noteci. Odwadniany jest przez niewielkie cieki, które sztucznie pogł ębione i wyprostowane maj ą cz ęsto charakter rowów melioracyjnych. Przy niskich stanach wód cieki te nie nios ą wody. Rowy melioracyjne poprzez poł ączenie ich z małymi ciekami spowodowały zmiany g ęsto ści i przebiegu sieci hydrograficznej. Udokumentowano wyst ępowanie du Ŝych obszarów obj ętych systemem drenarskim oraz melioracjami, głównie w cz ęś ci zachodniej omawianego obszaru, pomi ędzy Wysok ą a Śmiardowem Kraje ńskim oraz w cz ęś ci