MINISTERSTWO ŚRODOWISKA Zleceniodawca PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY Generalny Wykonawca Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000 Państwowy Instytut Geologiczny Oddział Świętokrzyski w Kielcach 25 - 953 Kielce, ul. Zgoda 21 OBJAŚNIENIA DO MAPY HYDROGEOLOGICZNEJ POLSKI w skali 1 : 50 000 Arkusz OŻARÓW (0819) Opracował: DYREKTOR NACZELNY Państwowego Instytutu Geologicznego .................................................. mgr Marcin Kos nr upr. MOŚZNiL V-1264 Państwowy Instytut Geologiczny Redaktor arkusza: .................................................. dr Jan Prażak Państwowy Instytut Geologiczny Sfinansowano ze środków NARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ Praca wykonana na zamówienie Ministra Środowiska Copyright by PIG & MŚ, Warszawa 2000 Spis treści. I. Wprowadzenie ........................................................................................................... 4 I.1 .Charakterystyka terenu ............................................................................................ 5 I.2. Zagospodarowanie terenu ........................................................................................ 5 I.3. Wykorzystanie wód podziemnych ........................................................................... 6 II. Klimat, wody powierzchniowe .................................................................................. 6 III. Budowa geologiczna ................................................................................................ 7 IV. Wody podziemne ..................................................................................................... 7 IV.1. Użytkowe piętra wodonośne ................................................................................. 7 IV.2. Regionalizacja hydrogeologiczna ......................................................................... 8 V. Jakość wód podziemnych .......................................................................................... 11 VI. Zagrożenie i ochrona wód podziemnych ................................................................. 17 VII. Literatura i wykorzystane materiały archiwalne .................................................... 18 Spis rycin w tekście. Ryc.1. Położenie arkusza Ożarów 1:50 000 na tle GZWP (A.S. Kleczkowski, red. 1990) Ryc.2. Histogramy wraz z podstawowymi parametrami statystycznymi wybranych własności i składników chemicznych wód podziemnych piętra kredowego. Ryc. 3. Histogramy wraz z podstawowymi parametrami statystycznymi wybranych własności i składników chemicznych wód piętra jurajskiego. Spis załączników umieszczonych w części tekstowej. Zał. 1.1. Przekrój hydrogeologiczny I - I Zał. 1.2. Przekrój hydrogeologiczny II - II Zał. 2. Mapa głębokości występowania głównego poziomu wodonośnego w skali 1:100 000 Zał. 3. Mapa miąższości i przewodności głównego poziomu wodonośnego w skali 1:100 000 2 Spis tabel dołączonych do części tekstowej Tabela 1a. Reprezentatywne otwory studzienne Tabela 1c. Reprezentatywne źródła. Tabela 2. Główne parametry jednostek hydrogeologicznych Tabela 3a. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych wykonanych dla mapy - reprezentatywne otwory studzienne Tabela 4. Obiekty uciążliwe dla wód podziemnych Tabela A. Otwory studzienne pominięte na planszy głównej Tabela B. Inne punkty dokumentacyjne pominięte na planszy głównej (studnie drenażowe, hydrogeologiczne otwory badawcze, otwory bez opróbowania hydrogeologicznego) Tabela C1. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych - materiały archiwalne - reprezentatywne otwory studzienne Tabela C5. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych - materiały archiwalne - otwory studzienne pominięte na planszy głównej Spis tablic Tablica 1. Mapa hydrogeologiczna Polski 1:50 000 arkusz Ożarów - plansza główna (materiał archiwalny w PIG) Tablica 2 . Mapa dokumentacyjna w skali 1:50 000 arkusz Ożarów (materiał archiwalny w PIG) Wersja cyfrowa mapy w GIS (materiał archiwalny w PIG w zapisie elektronicznym) Mapa hydrogeologiczna Polski 1:50 000 arkusz Ożarów (plik eksportowy MGE - mhp0819.mpd) z podziałem na grupy warstw informacyjnych z dołączoną bazą danych 1. Wodonośność 2. Hydrodynamika 3. Jakość wód podziemnych 4. Wody powierzchniowe 5. Ujęcia wód podziemnych 6. Ogniska zanieczyszczeń 7. Inne 3 I. WPROWADZENIE Arkusz Mapy Hydrogeologicznej Polski - Ożarów (819) został opracowany przez mgr Marcina Kosa w Zespole Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej Oddziału Świętokrzyskiego PIG w Kielcach. Prace nad jego realizacją trwały od stycznia 1999 r. do marca 2000 r. Wykonano go zgodnie z „Instrukcją opracowania Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000” oraz załącznikami do tej instrukcji. Materiałami wyjściowymi służącymi do jego opracowania były: Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski ark. Ożarów - 1994 r. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski ark. Ożarów - 1994 r. Aktualizacja dokumentacji hydrogeologicznej zasobów wód podziemnych zachodniej części woj. tarnobrzeskiego - 1997 r. Dokumentacja hydrogeologiczna zbiornika wód podziemnych Wierzbica - Ostrowiec (GZWP 420) - 1998 r. Bank HYDRO. Materiały te zbierano w: Centralnym Banku Danych Hydrogeologicznych „Hydro”, Wydziale Ochrony Środowiska Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach oraz w Urzędach Gmin leżących na arkuszu. W ramach prac terenowych wykonano: przegląd terenu, w tym sprawdzenie lokalizacji ujęć i potencjalnych ognisk zanieczyszczeń; pomiary położenia zwierciadła wody w 31 studniach wierconych, 5 otworach hydrogeologiczno-badawczych i 18 głębokich studniach kopanych; pobór 16 próbek wody do analizy chemicznej (wszystkie ze studni wierconych). Dla potrzeb opracowania arkusza mapy wykorzystano: 90 kart otworów studziennych; 5 kart otworów hydrogeologiczno-badawczych; 77 archiwalnych analiz chemicznych wód podziemnych ze studni wierconych. Analizę statystyczną wyników analiz chemicznych opracowała dr Katarzyna Janecka-Styrcz, a wersję komputerową mapy w systemie INTERGRAPH - mgr Wojciech Paciura. 4 I.1. Charakterystyka terenu Pod względem administracyjnym arkusz Ożarów mieści się w całości w woj. świętokrzyskim i obejmuje swym zasięgiem fragmenty powiatów: Ostrowiec Świętokrzyski, Opatów i Sandomierz. Ograniczają go współrzędne: 50o50’ i 51o00’ szerokości geograficznej północnej oraz 21o30’ i 21o45’ długości geograficznej wschodniej. Powierzchnia arkusza wynosi 327,4 km2. Na tle podziału fizjograficznego leży on na pograniczu dwóch mezoregionów: Przedgórza Iłżeckiego oraz Wyżyny Sandomierskiej (6). Na tle podziału hydrogeologicznego omawiany obszar leży na granicy dwóch regionów hydrogeologicznych: środkowomałopolskiego i lubelsko - podlaskiego. Położenie arkusza Ożarów na tle GZWP wg A.S. Kleczkowskiego (5) przedstawia ryc. 1. granica arkusza 405 granica GZWP szczelinowego 406 420 granica GZWP porowego granica GZWP szczelinowo-krasowego 405 - GZWP niecka radomska (Cr3 ) 406 - GZWP niecka lubelska (Lublin) (Cr3 ) 420 - GZWP zbiornik Wierzbica-Ostrowiec (J3 ) 421 - GZWP zbiornik Włostowa (D2,3 ) 422 - GZWP zbiornik Romanówka (Tr,J ) 425 3 425 - GZWP zb. Dębica-Stalowa Wola-Rzeszów (QDK ) 421 422 obszar wysokiej ochrony (OWO) obszar najwyższej ochrony (ONO) 0 5 10 15km Ryc. 1 Położenie arkusza Ożarów 1:50 000 na tle GZWP ( A.S.Kleczkowski 1990). I.2. Zagospodarowanie terenu Na całym obszarze objętym arkuszem przeważa rolnicze wykorzystanie terenu. Około 30% jego powierzchni zajmują obszary leśne. Największym zakładem przemysłowym jest Cementownia „Ożarów”. Jest to najmłodsza i jedna z najnowocześniejszych cementowni w Polsce, która obecnie stanowi własność kapitału irlandzkiego. Znajduje się ona ok. 4 km na północ od Ożarowa. Drugim dużym zakładem przemysłowym są Zakłady Porcelany 5 „Ćmielów”. Pozostałe zakłady rozproszone w terenie są niewielkie, a wiele z nich jest już nieczynnych. Są to: ZPOW Podgajcze, Wytwórnia Mas Bitumicznych w miejscowości Smugi, mleczarnia w Bidzinach oraz tuczarnie trzody, PGR-y i SKR-y. I.3. Wykorzystanie wód podziemnych W okolicach Ożarowa wody podziemne wykorzystywane są głównie do zaopatrzenia ludności i rolnictwa w wodę. Dla celów przemysłowych wykorzystuje je Cementownia „Ożarów”. Posiada ona 4 studnie wiercone (w tym jedna nieczynna), ujmujące kredowe i jurajskie piętra wodonośne (2). Ujęcia te w zupełności pokrywają zapotrzebowanie na wodę zakładu wynoszące około 100 m3/h .Własne studnie wiercone posiadają też Zakłady Porcelany w Ćmielowie i OSM w Bidzinach. Można stwierdzić, że na omawianym terenie około 30% ujęć wód podziemnych jest obecnie nieczynnych. Niektóre z nich posiadają duże zasoby eksploatacyjne. Przykładem mogą być tu dwie studnie ujmujące poziom górnojurajski (nr 3 i 4) w miejscowości Ruda Kościelna. Zostały one odwiercone w latach 70-tych dla potrzeb Ośrodka Rolniczego i osiągają wydajności 190 m 3/h. Są one obecnie nieczynne, jest to związane z upadkiem ośrodka. Wizja terenowa autora opracowania w 1999 r. wykazała, że ujęcie to jest systematycznie rozkradane i dewastowane. II. KLIMAT, WODY POWIERZCHNIOWE Arkusz Ożarów należy do wschodniomałopolskiego regionu klimatycznego (1). Średnia roczna suma opadów wynosi tu około 550-600 mm, a średnia roczna temperatura powietrza 8oC (lipca - 18oC, zaś stycznia - 3oC). Położony jest w dorzeczu Wisły. Większość terenu zajmuje zlewnia Kamiennej, a tylko wschodnia część znajduje się w dorzeczu pomniejszych dopływów Wisły (12). Sieć rzeczna jest słabo rozwinięta z uwagi na silnie drenujący charakter Wisły oraz głębokie występowanie wód podziemnych w spękanych skałach węglanowych jury górnej i kredy górnej. Wody opadowe szybko przenikają w głąb a odpływ