ISSN 2084-2686 ISBN 978-83-60904-41-1 T. 35 (5) 2015 PRACE NAUKOWE Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości Zeszyty Pedagogiczno-Medyczne Słownik Pedagogów Polskich i Polskiej Myśli Pedagogicznej XIX i XX wieku pod redakcją Marii Jolanty Żmichrowskiej Magdaleny Pluskoty Wydawnictwo Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości w Wałbrzychu Publikacja ukazała się dzięki wsparciu dr n. med. Włodzimierza Wróbla, za co jej autorzy wyrażają serdeczne podziękowania. RADA PROGRAMOWA Przewodniczący Rady Programowej – prof. dr hab. inż. Franciszek Mroczko Wiceprzewodniczący Rady Programowej – dr Krystyna Szlachta Członkowie: - prof. dr hab. inż. Lucjan Kowalczyk - prof. zw. dr hab. Kazimierz Bobowski - prof. dr hab. n. med. Jăroslav Opavskỳ - prof. dr hab. Jana Škrabănkova - prof. dr hab. Miroslaw Gejdoš RECENZENCI NAUKOWI prof. zw. dr hab. Bożena Muchacka ks. prof. zw. dr hab. Edward Jarmoch ADRES REDAKCJI: Wałbrzyska Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości 58-305 Wałbrzych, ul. 1-go Maja 131 www.pracenaukowe.wwszip.pl e-mail: [email protected] Redaktor Naczelny: prof. dr hab. inż. Franciszek Mroczko Zastępca Redaktora Naczelnego: dr Beata Owczarczyk Sekretarz Redakcji: mgr Michał Lesman Redaktorzy tematyczni: dr Piotr Laskowski: ekonomia, administracja dr Bogusław Bałuka: ratownictwo medyczne, nauka o zdrowiu dr Zbigniew Baran – pedagogika dr Agnieszka Tabor-Smardzewska – zarządzanie Redaktor statystyczny – Teresa Kwiatkowska Redaktor językowy – doc. dr ing. Olga Hasprovà Redaktor techniczny – Władysław Ramotowski ISSN 2084-2686 ISBN 978-83-60904-41-1 © Copyright by Wałbrzyska Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości, Wałbrzych 2015 Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszech- nianie całości lub fragmentów bez zgody wydawcy jest zabronione. Redakcja deklaruje wersję papierową czasopisma jako podstawową Printed in Poland prof. zw. dr hab. M. Jolanta Żmichrowska, pedagog, pedagog spe- cjalny, dydaktyk, hi- storyk wychowania i oświaty, profesor Je- an Monnet. Autorka 24 publikacji książko- wych, ponad 150 roz- praw i artykułów, sze- regu recenzji, omówień i biogramów, wyda- nych w kraju i za granicą. Odznaczona: Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi oraz Medalem Komisji Edu- kacji Narodowej. dr Magdalena Pluskota, doktor nauk humani- stycznych, badacz pe- dagogiki porównawczej w zakresie polskiej myśli pedagogicznej w odnie- sieniu do Polonii. Autor- ka licznych publikacji, związanych z katolicką oświatą i wychowaniem oraz duszpasterstwem polonijnym. PRACE NAUKOWE WWSZIP NR 35 (5)2015 ZESZYTY PEDAGOGICZNO-MEDYCZNE SŁOWNIK PEDAGOGÓW POLSKICH I POLSKIEJ MYŚLI PEDAGOGICZNEJ XIX I XX WIEKU WPROWADZENIE Brak słownika pedagogów utrudniał przygotowanie prac monograficz- nych oraz podawanie pełnych informacji na zajęciach dydaktycznych (ćwi- czenia z zakresu przedmiotów pedagogicznych, seminaria magisterskie). Jest zatem potrzebny pracownikom nauki, młodzieży studiującej na kierunkach pedagogicznych, nauczycielom praktykom, a także szerszym kręgom spo- łecznym, zainteresowanym rozwojem kultury pedagogicznej w Polsce. Opublikowane dotychczas opracowania z zakresu biografistyki, aczkol- wiek bardzo cenne, nie wyczerpują zestawu nazwisk osób, którym należy po- święcić uwagę w historii polskiej pedagogiki. Informacje o niektórych pedagogach znajdują się przede wszystkim w podręcznikach historii wychowania, w biografiach poświęconych poszcze- gólnym teoretykom i praktykom. Danych należało poszukiwać w różnych do- stępnych opracowaniach encyklopedycznych, takich jak: Polski słownik bio- graficzny (T. 1-36); Śląski słownik biograficzny (Katowice 1981); Wielkopolski słownik biograficzny (Poznań 1983); Słownik psychologów polskich (Poznań 1992); Encyklopedia pedagogiczna (Warszawa 1993); Słownik historyków pol- skich (Warszawa 1994). Dostępne Czytelnikowi dotychczasowe opracowania nie zaspokajają w pełni potrzeby zdobycia wiedzy o pedagogach polskich i ich dorobku. Od- nosi się to zarówno do osób zmarłych w ostatnich latach, jak i do autorów rozpraw dzisiaj już zapomnianych. Słownik … obejmuje dzieje polskiej myśli pedagogicznej XIX i XX wieku. Uwzględniono w nim jednak również biogramy niektórych osób żyjących wcześniej (przed drugą połową XVIII wieku), jeśli ich dorobek stał się przed- miotem późniejszych badań i opracowań. Poszczególne biogramy są opracowane według następującego schematu: - podstawowe dane personalne: data, miejsce urodzenia i śmierci; in- formacje dotyczące wykształcenia i zajmowanych stanowisk, etapów rozwoju naukowego oraz pracy zawodowej, awansów naukowych, uzyskania stopnia doktora, doktora habilitowanego, tytułu profeso- ra; udział i współudział w redakcjach naukowych czasopism; przy- należność do towarzystw i organizacji naukowych, - charakterystyka twórczości pedagogicznej danej osoby, - ważniejsze prace autorskie (wyjątek stanowią pedagodzy – praktycy, legitymujący się bogatą działalnością pedagogiczno-społeczną, któ- rzy nie posiadają dorobku piśmienniczego), - wybrane publikacje o autorze. 6 W zamierzeniu Autorów, niniejszy Słownik … przeznaczony jest nie tylko dla profesjonalistów, ale dla tych wszystkich, którzy interesują się pedagogi- ką, a w szczególności historią oświaty i wychowania, dla tych, którzy chcieli- by poznać jej twórców i ich dzieła. Wykorzystano dotychczasowe słowniki biograficzne i wydawnictwa en- cyklopedyczne, zwłaszcza te, które przedstawiały biografie badaczy związa- nych z różnymi dyscyplinami naukowymi, a którzy opublikowali prace z za- kresu pedagogiki i nauk jej pokrewnych. W sumie w przedstawionej pracy znaleźli się: twórcy pedagogiki, w tym historii wychowania, psychologii, badacze i organizatorzy życia naukowego oraz przedstawiciele innych dyscyplin (historycy filozofii, historycy kultury, historycy literatury, historycy Kościoła). Nie we wszystkich przedstawionych biogramach zostały uwzględnione wyszczególnione w schemacie biogramu elementy. Spowodowane to było ograniczeniami źródłowymi. Objętość biogramów jest zróżnicowana. Na wielkość opublikowanych biogramów mają wpływ różne względy, tak merytoryczne, jak i formalne. Nie- które biogramy mają formę szkiców biograficznych. Warto jednak zaznaczyć, że we wszystkich biogramach starano się wyeksponować te informacje z życia i działalności, które łączyły się z nadrzędną ideą Słownika. Mamy pełną świadomość, iż oddawana Czytelnikom edycja Słownika… otwiera drogę do dalszych uzupełnień i poszukiwań. prof. zw. dr hab. Maria Jolanta Żmichrowska dr Magdalena Pluskota PRACE NAUKOWE WWSZIP NR 35 (5)2015 ZESZYTY PEDAGOGICZNO-MEDYCZNE SŁOWNIK PEDAGOGÓW POLSKICH I POLSKIEJ MYŚLI PEDAGOGICZNEJ XIX I XX WIEKU B Babicki Józef Czesław (1880-1952), pedagog, działacz oświatowy, twór- ca systemu opieki nad dzieckiem, organizator kursów dla wychowawców, urodzony w Michałowicach, k. Miechowa. Po ukończeniu szkoły średniej studiował na Politechnice Lwowskiej, a następnie na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego. Z powodu trudnej sytuacji materialnej rodziny przerwał studia. Przeniósł się do Łowi- cza, gdzie pracował jako prywatny nauczyciel. Przełomowym momentem było podjęcie pracy w Bursie im. 3 Maja w Pruszkowie. Rozpoczął działalność w Radzie Głównej Opiekuńczej i w Wydziale Wykonawczym Burs RGO. W okresie I wojny światowej zajmował się szeroko rozumianą działalnością pedagogiczną i opiekuńczą. Prowadził szkoły powszechne, gimnazjum, zakła- dy wychowawcze, kuchnie dla ubogich, bezdomnych i sierot, żłobki oraz przedszkola. Po zakończeniu wojny zajmował się opieką nad sierotami, a tak- że uczestniczył w organizacji polskiego skautingu. Od 1923 r. pracował w Ministerstwie Opieki Społecznej, następnie pełnił różne funkcje w Mini- sterstwie Pracy i Opieki Społecznej. Był redaktorem i publicystą międzywo- jennych czasopism: „Życie Dziecka”, „Wychowawca”. Zyskał uznanie jako ce- niony wykładowca Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej, w Instytucie Pedagogiki Specjalnej we Lwowie oraz Katolickiej Szkole Społecznej w Poznaniu. W kręgu jego szczególnych zainteresowań znalazły się zagadnienia związane z opieką wychowawczą nad dziećmi agresywnymi i z problemami depresyjnymi. Lata międzywojenne były okresem najbardziej intensywnej i równocześnie owocnej działalności Babickiego. Od podstaw tworzył zręby systemu opieki nad dzieckiem, nadając realny kształt ustawie o pomocy społecznej z 1923 r. Zapo- czątkował ukształtowanie się zawodu wychowawcy w opiece nad dzieckiem. Włączył się też bardzo aktywnie w tworzenie związku zawodowego wychowaw- ców. Zainicjował metodykę pracy opiekuńczo-wychowawczej. Do ważnych wy- darzeń w dziejach oświaty i równocześnie osiągnięć Babickiego należy jego ak- tywny udział w zorganizowaniu i przeprowadzeniu Pierwszego Ogólnopolskiego Kongresu Dziecka (1938). 8 Cz. Babicki był zwolennikiem koncepcji Alfreda Adlera. Zwracał uwagę na rolę poznania osobowości dziecka, relacji rodzinnych, budowania więzi międzyludzkich u osieroconych dzieci, a także na indywidualizację procesu wychowawczego. Podejmował też zagadnienia prawa do miłości, szacunku dla dziecka. Organizował cykliczne kształcenie wychowawców-pedagogów, uwzględniając społeczne i rodzinne uwarunkowania dziecka. W okresie oku- pacji przebywał w Warszawie, pracował jako członek Rady Głównej Opiekuń- czej, uczestniczył także w działalności konspiracyjnej. W 1945 r. zamieszkał w Łodzi, gdzie pracował jako wychowawca oraz z wykładowca akademicki do 1950 r., kiedy został usunięty i przeniesiony w stan spoczynku, co tłumaczo- no przyczynami zdrowotnymi. Czesław Babicki pozostał wzorem postawy