Keaton 3 | Wim Lindner 24 | IM 40 #38 Film FunVIERDE JAARGANG BUSTER KEATON Wim Lindner In Memoriam 1 Tekst en foto’s: Thys Ockersen/Still-photo Film Fun Gastredacteur: Thomas Leeflang Vormgeving: Hille Tymstra Film Fun is een tijdschrift van Thys Ockersen Films Thys Ockersen Wilhelminaweg 54 dat maandelijksverschijnt 2042NR ZANDVOORT en geleverd wordt aan een Tel: 0611599953 select gezelschap thysockersenfilms.com geïnteresseerden. [email protected] Dit is nummer 38 De Film Fun-uitgaven kunnen hier 4e jaargang - februari 2017 worden gedownload. ©2016: Thys Ockersen Films/Film Fun Esse Est Percipi INHOUD Buster Keaton 3 | Wim Lindner 24 | IM 40 Buster Keaton in 1922 in Cops. Pagina rechts: Buster Keaton in 1965 in Film: Esse Est Percipi Keaton 3 | Wim Lindner 24 | IM 40 BUSTER KEATON ‘”If there’s a way of saying ‘I love you’, without saying it - that’s film.” Buster Keaton geciteerd door Dustin Hoffman in Films Illustrated, mei-juni 1980 door Thomas Leeflang Twee jaar voor zijn dood, in 1964, zei Buster Keaton op zijn boerderijtje in San Fernando Valley tegen Esse Est Percipi Penelope Gillliatt van de National Society of Film Critics: ‘CinemaScope is de genadeklap voor filmko- medie geweest. Dat brede beeld leidt teveel af. Een komiek moet het van het bijna vierkante formaat heb- ben, dat is zijn kader, hij wil dat ook zijn voeten te zien zijn.’ Keaton was achtenzestig toen hij het vertel- de en had de visite te danken aan zijn voorgenomen samenwerking met de in Parijs wonende Ierse to- neelschrijver Samuel Beckett en de Canadese re- gisseur Alan Schneider. Naar een scenario van Beckett speelde Keaton korte tijd later inderdaad de enige rol in Film: Esse Est Percipi (Bestaan is bekeken worden), in de pers kortweg Film genoemd (foto op deze pagina). Een wonderlijke zwart/wit ‘two reeler’ (twintig minuten), opgenomen in de traditionele, door Keaton zo gewilde 4:3-verhouding. Op het Venetiaanse film- festival van 1965 werd Film in aanwe- zigheid van Buster Keaton ver- toond. Toen het licht in de zaal aanging barstte, na een paar 3 seconden van doodse stilte—men was per- Hij had trouwens niet bepaald staan te sprin- plex—het applaus los. De aanwezigen klapten gen toen hij voor het project werd gevraagd. In zich de handen rood, niet zozeer uit waarde- een nawoord van het gepubliceerde script van ring voor hetgeen zij zojuist op het doek had- Film zei Alan Schneider openhartig: ‘Buster den gezien (niemand begreep er een snars vermoedde dat Beckett en ik idioten waren. van) maar de staande ovatie betrof eigenlijk Hij deed suggesties voor verbeteringen omdat Keatons gehele oeuvre. hij het script niet leuk vond en er niets van De grootmeester van de ‘stomme’ film- snapte. Ik liet Buster weten dat teksten van klucht, de eeuwige tweede na Chaplin, werd Beckett over het algemeen niet worden ver- alsnog door pers en vakgenoten geprezen om beterd of veranderd. Buster nam mij in ver- zijn sublieme jeugdwerk. Hij onderging de trouwen: hij had toch heel wat films gemaakt, huldiging onbewogen. Naast Keaton stond op uit de tekst die hij had gelezen kon geen film dat moment de beroemde filmhistorica Lotte worden gemaakt die langer dan vier minuten Eisner (1896-1983), ex-medewerkster van de duurde. Hij wilde, tegen betaling, wel wat aan Duitse Film-Kurier, tegen wie Keaton zei: ‘Na- het geheel sleutelen en aanvullen met ‘gags’ en tuurlijk is het fijn, maar het komt dertig jaar te ideeën. Uit 1927.’ laat.’ Na afloop van de voorstelling stonden re- Had Schneider ja gezegd op dat voorstel van gisseur Alan Schneider en Keaton de filmpers Keaton, Film zou misschien nog iets zijn ge- te woord, waarbij de ster uit Film niet verder worden dat inmiddels niet door iedereen is kwam dan steeds te herhalen dat hij heel pret- vergeten. Zelfs de makers ervan hebben zich tig met hem had samengewerkt maar de film er achteraf van gedistantieerd. In het tv- zelf niet écht grappig te hebben gevonden. ’docudrama’ Samuel Beckett: Silence to Silence Buster Keaton onderhoudt zich met Sanuel Beckett tijdens de opnamen voor Film. 4 Film Fun #38 Keaton 3 | Wim Lindner 24 | IM 40 (op 8 juni 1986 door BRT 1 uitgezonden), een der draaide Film in het voorprogramma in de portret van de Nobelprijswinnaar, werd met hoofdstedelijke studentenbioscoop Kriterion geen woord gerept over de samenwerking van bij Fellini’s I Clowns, een ode aan alle clowns Beckett met Buster Keaton. op de wereld. Het absurde dat Beckett als to- Wat Buster Keaton nooit heeft geweten is neelvernieuwer in het theater bracht, zat in- dat Beckett het scenario niet, zoals hij voorgaf, derdaad ook al in veel van Keatons vroegere speciaal voor Buster Keaton schreef. Beckett films. Maar dan wel grappiger. en Schneider hadden volgens K. Schippers In Film ‘beschrijft’ Beckett zonder geluid de (Hollands Diep, 12 maart 1977) eerst Charles laatste handelingen van een eenzame en ang- Chaplin op het oog gehad. Toen Chaplin on- stige oude man (Keaton) die zichzelf in een benaderbaar bleek, viel de keus op Zero Mos- vervallen kamer opsluit. Hij kan geen dag- tel. Mostel had elders verplichtingen zodat licht, geen spiegel, geen ogen van de kat, de werd uitgeweken naar de acteur Jack MacGo- hond, de goudvis en zelfs niet van een por- wan, die eerder in stukken van Beckett speel- tretfoto verdragen. de. Ook die liet het afweten en pas daarna Elk bewijs van leven wordt uit de kamer dacht Beckett, die naar eigen zeggen altijd al verwijderd, tot Buster tenslotte zwijgend te- verwantschap voelde met Keatons films, aan genover een spiegel zit. Met één oog (voor het Buster Keaton. andere zit een lapje) staart hij verbijsterd naar Film is op zondagmiddag 24 maart 1985 in zichzelf. Al ziet het publiek zo nu en dan al- het Amsterdamse Desmet Theater vertoond leen ‘s mans rug, Buster Keaton blijft herken- in een Keaton-retrospectief, ingeleid door baar. Zelfs met die rug drukt hij nog wanhoop filmhistoricus Tjitte de Vries. Vijftien jaar eer- uit: daar zit dan deze onvergetelijke komiek, Keaton voor de spiegel in Film .…met één oog staart hij verbijs- terd naar zich- zelf… Februari 2017 5 Zoiets achterlijks had de man nog nooit in zijn huisbioscoop gezien! Anderen begrepen heel goed dat het hier ging om iets unieks. Bob Bertina in maart 1966 in de Volkskrant: ‘Al kon Keaton zelf de draagwijdte van dit portret waarschijnlijk niet overzien, Beckett heeft goed geweten wat hij deed.’ Drie maanden na de premi- ère van Film op het Filmfesti- val van Venetië, op 1 februari 1966, raakte Buster Keaton ‘s nachts in zijn bed na het nemen van een slok whisky in coma en overleed. Hij werd zeventig jaar oud. Op 5 februari 1966 schreef Louise Brooks in een brief aan ‘Lotti’ Eisner: ‘Buster kwam uit Spanje terug en had last van benauwdheid. In het zieken- In 1956 ontmoet Buster Keaton in de Paramount-studio Donald huis ontdekten ze de oorzaak: O’Conner, die Buster zal spelen in The Buster Keaton Story. Het draaiboek voor de biofilm ligt voor hen. longkanker in een gevorderd stadium, hij zou niet lang meer nog maar een schim van zichzelf, klaar voor te leven hebben. Dat is Buster niet verteld, hij het absolute niets. Er is niets komisch aan beschouwde zijn benauwdheid als een verve- deze Buster Keaton, maar zijn acteerprestatie lende bijkomstigheid waarover hij zich niet is groot, de beklemming moet in de zaal voel- beklaagde. Het is goed te weten dat hij tot zijn baar zijn geweest. laatste ademtocht trouw aan zichzelf is geble- In recensies kwam Film er niet goed af. Een ven en trots is heengegaan.’ film met een boodschap, een zwaarmoedig product, echt weer iets voor lui als Beckett, Io- In Film stelde Buster Keaton een trieste figuur nesco, Pinter of Sartre. Een Nederlandse film- voor die zich als een dier terugtrekt in zelf- verzamelaar, die in een partij op een Brusselse gekozen eenzaamheid om daar zijn einde af rommelmarkt gekochte films een blik aantrof te wachten. Dat was niet in overeenstemming met daarin een film getiteld Film, gooide het met het werkelijke karakter en de werkelijke werkstuk verontwaardigd in de vuilnisbak. levenshouding van Keaton, die tot zijn dood 6 Film Fun #38 Keaton 3 | Wim Lindner 24 | IM 40 toe bezig is gebleven met het vak. Het is nooit loonatic (1923) en Seven Chances (1925) na helemaal stil geweest rond hem. lange tijd weer eens in de bioscoop te zien. In 1957 kwam bij Paramount in het dure Aan die en de andere films van Keaton is goed breedbeeldsysteem VistaVision The Buster te merken hoe hij continu bezig is geweest Keaton Story uit, waarin Donald O’Connor de met de visuele verfijning van het slapstickgen- rol van Buster speelde. Buster stond elke dag re. Terwijl zijn collega en tijdgenoot Charles op de ‘set’ naast regisseur Sidney Sheldon en Chaplin dat juist steeds meer omboog naar gaf zijn alter ego O’Connor, die qua atletische het melodrama. De dreun op de kop die Cha- vaardigheden niet onderdeed voor Keaton plin een politieagent toediende (waarbij de in zijn jonge jaren, onophoudelijk aanwijzin- diender vervolgens extreem scheelkijkend gen. In kranten en weekbladen verschenen van duizeligheid ruggelings langs een muur interviews met Buster Keaton en Donald ter aarde zakte), werd bij Keaton een bijna po- O’Connor, geïllustreerd met foto’s uit Keatons etisch aandoend gevecht, een ongelijke strijd films; radio en televisie lieten de twee komie- met gebruikmaking van meestal technische ken uitgebreid hun zegje zeggen. obstakels die op zijn weg komen. Via compilatiefilms van Robert Youngson als Buster Keaton was een meester in het uit- 30 Years of Fun (1962) en Four Clowns (1969) denken van mechanische ‘gags’.