OЩОЫОăНОăЫОПОЫТЧ 1. Biblie, CьnКtКrОК CьntărТХor, cap. IV, p. 679. 2. Ciobanu, M., V., StКţТК TERεINUS, CСТşТЧЮ, Ed. ARC, 1998. 3. Eminescu, M., Poezii, BЮМЮrОşЭТ, Ed. Minerva, 1980. 4. Ionesco, E., CьntărОКţК МСОКХă, traducere de Adesca M., Bondi D., Popescu R., Vianu E., Bucu- rОşЭТ, Ed. pentrЮăХТЭОrКЭЮrКăЮЧТЯОrsКХ,ă1λ68. Site-uri 1. www.dexonline.ro 2. www.google.ro PERSONALITIăBASARABENEăÎNăVIГIUNEAăLUIăNICOLAEăIORGA Nicoleta SЩьЧu, sЭЮНОЧЭ,ăFКМЮХЭКЭОКăFКrЦКМТО,ă UЧТЯОrsТЭКЭОКăНОăMОНТМТЧăşТ FКrЦКМТОă,,IЮХТЮăHКТОРКЧЮ”,ăCluj CШШrНШЧКЭШrăşЭТТЧТПТМμ Nicolae CAZACU, conf. univ. dr. UniversТЭКЭОКăНОăSЭКЭă,,AХОМЮăRЮssШ”ăНТЧ BХТ Motto: ... oНКtă МО soКrОХО К Кpus, КМОКstК О o МonНТţТО nОКpărКtă pentru a-Т ЯОНОК НТn nou răsărТtuХ. N. Iorga Abstract: Nicolae Iorga is a famous historian, literary critic and memoirist, whose works are Фnoаn ОЯОrваСОrО. TСО ЯoХumОs „OКmОnТ МКrТ Кu Пost” rОprОsОnt К mКstОrpТОМО oП our romКnТКn МuХturО КnН ХТtОrКturО, sФОtМСТnР 690 ХТtОrКrв portrКТts. It must ЛО poТntОН tСКt СТs ЛooФs ,,εОmorТТ” evoke the most distinguished personalities of the beginning of the XX-th century from Basarabia, such as: PanteХТmon HКХТppК, NТМoХКО DonТМТ, ŞtОПКn CТoЛКnu, ConstКntТn StОrО КnН otСОrs. TСО works offer retrospective arguments against Iorga's adversaries and reflect portraits of people who crossed Iorga's path—attributes which are fully suggested by literary critics exploiting Iorga's tКХОnts Кs К ,,poХОmТМТst” КnН ,,portrКТtТst”. Keywords: literary critic, evocation, references, memoirs, culture. Cuvinte-cheie: pОrsonКХТtăţТ ЛКsКrКЛОnО, ОЯoМКrО, КprОМТОrО, rОПОrТnţО, ОЯОnТmОntО ТstorТМО. CuЯьЧЭăТЧЭЫШНuМЭТЯ Un loМăКpКrЭОăьЧăШpОrКăХЮТăNТМШХКОăIШrРКăШМЮpăЦОЦШrТКХТsЭТМК.ăAМОsЭăРОЧăНОăХТЭОrКtu- răХ-КăprОШМЮpКЭăpОăЦКrОХОăsКЯКЧЭăЭШКЭăЯТКК,ăsМrТТЧНăШăsОrТОăНОăХЮМrrТăТЦpШrЭКЧЭО,ăНТЧЭrОă МКrОăЦОЧТШЧЦμă„OКmОnТ МКrТ Кu Пost” (ьЧă4ăЯШХЮЦО),ă„εОmorТТ” (ьЧă7ăЯШХЮЦО),ă„Ori- zonturТХО mОХО. O ЯТКţă НО om КşК Мum К Пost” (ьЧăγăЯШХЮЦО). VШХЮЦОХОă „OКmОnТ МКrТ Кu Пost” sьЧЭă ьЧă ШpТЧТКă МОrМОЭЭШrЮХЮТă VКХОrТЮă RpОКЧЮă Шă „РКlerТОăЮЧТМă(НОăpШrЭrОЭОă–Ч.Ч.)ăьЧăТsЭШrТКăХТЭОrКЭЮrТТărШЦсЧО”1 care cuprind 690 portrete (dupăКХЭОăНКЭОă646 portrete)2. TrТЧНăьЧăТЧТЦКăОЯОЧТЦОЧЭОХШrăЦКrТ,ăПТТЧНăьЧăsЭrьЧsОărОХКТТăМЮăЭШКЭăОХТЭКăМьrЦЮТЭШКrОă КărТТ,ăNТМШХКОăIШrРКăşТ-a scris „εОmorТТХО” sКХОăsШЛrЮăşТăsТЧМОr,ăМЮăОбКМЭТЭКЭОКăЮЧЮТăКpК- rКЭăПШЭШРrКПТМ,ăКМОsЭОКărЦьЧьЧНăКăПТăНШМЮЦОЧЭОăНОăКНОЯr,ăТгЯШКrОăНОăЧОprОЮТЭăКХОăТsЭШrТОТ. „O ЯТКţă НО om КşК Мum К Пost”,ăМКrЭОăЧООРКХКЭăьЧăЦОЦШrТКХТsЭТМКărШЦсЧОКsМ,ăОsЭОă КprОМТКЭăНОăМЭrОăТsЭШrТМЮХăMТСКТăBОrгКăНrОpЭă„ЮЧКăНТЧăМОХОăЦКТăПrЮЦШКsОăМrТăНТЧăМьЭО s-au sМrТsăьЧăХТЦЛКărШЦсЧОКsМ”3. 1VКХОrТЮăRpОКЧЮ,ăOăЦШЧЮЦОЧЭКХăШpОrăНОăЦШrКХТsЭăşТăНОăКrЭТsЭ.ăPrОПКăХКăМКrЭОКăN.ăIШrРК,ăOameni cari au fost,ăЯШХ.ăI,ăGКХКТ,ă1λλ4,ăp.ăББ. 2VКХОrТЮăşТăSКЧНКăRpОКЧЮ, Notă КsuprК ОНТţТОТ( ХК КМООКşТ ХuМrКrО К ХuТ N. IorРК –n.n.), p. XXII. 3VКХОrТЮăRpОКЧЮ,ăPrОПКăХКăМКrЭОКăN.ăIШrРК,ăOrТгonturТХО mОХО. O ЯТКţă НО om КşК Мum К Пost (ьЧăγă ЯШХ.),ăBЮМЮrОşЭТ,ă1λ76,ăp.ăV. 101 PОrsШЧКХТЭТăЛКsКrКЛОЧОăОЯШМКЭОăьЧăКЧЭШХШРТКă„OКmОnТ МКrТ Кu Пost” ÎЧăМШЧЭОбЭЮХăКМОsЭШrăşТăКХЭШrăХЮМrrТ,ăТЧМХЮsТЯăКăМОХШrăьЧМСТЧКЭОăBКsКrКЛТОТ,ăНКrăşТăКăЮЧШră pЮЛХТМКТТăНТЧăprОs,ăNТМШХКОăIШrРКăКăОЯШМКЭăШăsОrТОăНОăpОrsШЧКХТЭТăЛКsКrКЛОЧО,ăЦЮХЭОăНТЧă ОХОăПТТЧНăМЮăКНОЯrКЭăЦКrМКЧЭО.ăDТЧăşТrКРЮХăpОrsШЧКХТЭТХШrăьЧКХЭăКprОМТКЭОăНОăМЭrОăNТМШХКОă IШrРК,ăЮЧăХШМăКpКrЭОăШМЮpăМХКsТМТТăХТЭОrКЭЮrТТărШЦсЧО,ăШrТРТЧКrТăНТЧăBКsКrКЛТКμăCШЧsЭКЧЭТЧă SЭКЦКЭО,ăAХОбКЧНrЮăHКşНОЮ,ăBШРНКЧăPОЭrТМОТМЮăHКsНОЮ,ăAХОбКЧНrЮăDШЧТМТ,ăAХОМЮăRЮssШ. ÎЧă ЯТгiunea lui Nicolae Iorga, poetul Constantin Stamate, apreciat pentru opera sa „ПШКrЭОăьЧЭТЧs”,ărЦьЧОКăКăПТă„ПШКrЭОăpЮТЧ”ăМЮЧШsМЮЭăьЧăVОМСТЮХăRОРКЭ1. Aceasta l-КăПМЮЭ,ă МКăХКăьЦpХТЧТrОКăКă1β0ăНОăКЧТăНОăХКăЧКşЭОrОăşТăКăЭrОТăНОМОЧТТăНОăХКăЦШКrЭОКăsК,ăs-i prОгТЧЭОăьЧă 1λ06ăpШrЭrОЭЮХăsЮăХТЭОrКr,ăiЧЭТЭЮХКЭă„Un poet basarabean: C. Stamati”,ăТЧМХЮsăьЧăКЧЭШХШРТКă „OКЦОЧТăМКrТăКЮăПШsЭ”. NТМШХКОăIШrРКăКprОМТКгăМХЭШrТТХОăХЮТăCШЧsЭКЧЭТЧăSЭКЦКЭОăьЧăMШХНШЯКăНОăpОsЭОăPrЮЭ,ă ьЧă ЮrЦКă МrШr,ă „МКЯКХОrЮХă НОă ХКă OМЧТК”ă Кă rОЮşТЭă să МШХКЛШrОгОă ХКă МОХОă ЦКТă prОsЭТРТШКsОă pЮЛХТМКТТă rШЦсЧОşЭТă КХОă ЯrОЦТТă „AХЛТЧКă rШЦсЧОКsМ”ă Кă ХЮТă GСОШrРСОă AsКМСТă şТă „DКМТКă ХТЭОrКr”ăКăХЮТăMТСКТХăKШРсХЧТМОКЧЮ,ăsăsМrТОăХЮМrrТăТЦpШrЭКЧЭОăМКă„MЮгКăRШЦсЧОКsМ”ăşТă altele2.ăAăПШsЭăЦКrМКЭăМКăЭrКНЮМЭШrăşТ, ЛТЧОьЧОХОs,ăТ-КăЦОЧТШЧКЭăЭТЭХЮХăНОăЦОЦЛrЮăПШЧНКЭШră КХăAМКНОЦТОТăRШЦсЧОă(1866)ăНТЧăpКrЭОКăBКsКrКЛТОТ. ÎЧăьЧМСОТОrО,ăNТМШХКОăIШrРКăНОЧШЭăНТЧăpХТЧăЭШЭăНrКЦКЭТsЦЮХăЯТОТТăşТăКМЭТЯТЭТТăХТЭОrКrОă КăХЮТăCШЧsЭКЧЭТЧăSЭКЦКЭО,ăМКЮгКЭăНОăМШЧsОМТЧОХОăsЭpьЧТrТТărЮsОşЭТăьЧăBКsКrКЛТКμă„DКМăКrăПТă ЭrТЭăьЧăMШХНШЯКă(НОăpОsЭОăPrЮЭă–Ч.Ч.)...,ăОХăpЮЭОКăЦОrРОăНОpКrЭОăpОăКМОsЭăНrЮЦ.ăÎЧăBКsКra- bia n-avea din ce-şТăСrЧТăЯОrЯК3”. Nicolae Iorga va reveni asupra numelui lui C. Stamati şТăьЧăКХЭОăХЮМrrТ4. Dintre scriitorii clasici basarabeni, Nicolae Iorga l-a cunoscut personal doar pe BШРНКЧăPОЭrТМОТМЮăHКsНОЮ,ăьЧЭrОăМКrОăКăОбТsЭКЭăşТăШăМШЦЮЧТМКrОăОpТsЭШХКr,ăНОşТăНТПОrОЧКă НОăЯьrsЭăОrКăНОsЭЮХăНОăЦКrО5.ăEsЭОăТЦpШrЭКЧЭăsăşЭТЦăМăB.ăP.ăHКsНОЮăХ-a remarcat pe Nico- lae Iorga, chТКrăХКăьЧМОpЮЭЮХăКМЭТЯТЭТТăsКХОăşЭТТЧТПТМО,ăМКă„ШăpОrХăКăРОЧОrКТОТăЭТЧОrО6”. LКărьЧНЮХăsЮăNТМШХКОăIШrРКăКăşЭТЮЭăpОăЛЮЧăНrОpЭКЭОăsăКprОМТОгОăШpОrăКăХЮТăB.P.HКs- НОЮ.ăÎЧăКăЧШЮКăгТăНЮpăЦШКrЭОКăХЮТăB.P.HКsНОЮ,ăХКăβăsОpЭОЦЛrТОă1λ07,ăNТМШХКОăIШrРКăТ-a ьЧМСТЧКЭă ЮЧă ЭЮХЛЮrЭШră ЦОЦШrТЮă pЮЛХТМКЭă ьЧă rОЯТsЭКă „FХШКrОКă НКrЮrТХШr”μă „Aă ПШsЭă ЮЧă ШЦă РОЧТКХ...КăНТspЮsăНОăМЮЧШşЭТЧОăЧОШЛТşЧЮТЭОăьЧăЭШКЭОăНШЦОЧТТХО,ăКşКăьЧМьЭăШrТМьЧНăpЮЭОКăЮТЦТă pОăМОТăЦКТăЦЮХТνăКăКЯЮЭăЮЧăspТrТЭăОХКsЭТМăМЮЦăРrОЮăs-КrăЦКТăpЮЭОКăРsТăКХЭЮХ... A fost fru- ЦШs,ăКăПШsЭăТЮЛТЭ,ăКăПШsЭăЦьЧНrЮ,ăКăРЮsЭКЭăХКrРăНТЧăЦТОrОКăМОrОКsМăКăРХШrТОТ,ăШsăНО Domn, s-a ЯТsКЭăDШЦЧăОХăьЧsЮşТ7”. AЧКХТгьЧНăКМЭТЯТЭКЭОКăşЭТТЧТПТМăКăХЮТăB.P.HКsНОЮ,ăМЮăКНОЯrКЭăОбМОpТШЧКХ,ăNТМШХКОă IШrРКă ЦОЧТШЧКμă ьЧНОШsОЛТă ПШЧНКrОКă ьЧ 1864ă НОă МЭrОă ЦКrОХОă МrЭЮrКră Кă rОЯТsЭОТă „ArСТЯКă ТsЭШrТМ”8,ăМШЧsТНОrКЭă„МОКăНТЧЭсТăМКrЭОăКăsХКЯТsЭТМОТăХКăRШЦсЧТ”9,ăТЧМХЮНОrОКă„ьЧăМТrМЮХК- ТО...prТЧăIstorТК МrТtТМă10 ШăЮrТКşăЦЮХТЦОăНОăТЧПШrЦКТОăЧШЮμăКăМЮЭОгКЭăsăЯТsОгОăШăЦКrОă 1N. Iorga, Oameni cari au fost, vol. I, BucЮrОşЭТ,ă1λγ4,ăp.16γ. 2Ibidem, p. 163-164. 3Ibidem, p. 169-170. 4N. Iorga, PКРТnТ НОsprО BКsКrКЛТК НО КstăгТ,ăVХОЧТТăНОăMЮЧЭО,ă1λ1β,ăp.ă65-66. 5Barbu Theodorescu, SМrТsorТ МătrО NТМoХКО IorРК 1890-1901,ăЯШХ.ăI,ăBЮМЮrОşЭТ,ă1λ7β,ăp.ă145,ăγ7γ. 6 Barbu Theodorescu, Nicolae Iorga 1871-1940,ăBТЛХТШРrКПТО,ăBЮМЮrОşЭТ,ă1λ76,ăp.ă107. 7N.ăIШrРК,ăB.ăP.ăHКsНОЮ,ă,,FХШКrОКăНКrЮrТХШr”,ăβăsОpЭОЦЛrТОă1λ07,ăp.ă1ă(КМОsЭăЦОЦШrТЮăКăПШsЭăЮХЭОrior ТЧМХЮsăьЧăХЮМrКrОКăOameni cari au fost,ăЯШХ.ăI,ăGКХКТ,ă1λλ4,ăp.ă184ă– 187 – n.n.). 8N. Iorga, Oameni cari au fost,ăЯШХ.ăI,ăBЮМЮrОşЭТ,ă1λγ4,ăp.ă170-171. 9Idem. 10(DОЧЮЦТrОКăНОpХТЧμă„IsЭШrТКăМrТЭТМăКărШЦсЧТХШr”ăьЧăβăЯШХ.ă-n.n.). 102 EЧМТХШpОНТОă ЧКТШЧКХ, ьЧМОrМКЭă prТЧă „MКРЧЮЦă EЭвЦШХШРТМЮЦ”1 („EЭвЦШХШРТМЮЦă MКРЧЮЦăRШЦКЧТО”-Ч.Ч.).ăFТТЧНăЮЧăНОsМСТгЭШrăНОăНrЮЦЮrТăьЧăНТЯОrsОă„rКЦЮrТăКХОăşЭТТЧОТă ТsЭШrТМОă şТă ПТХШХШРТМО”2 Кă ПШsЭă rspХЭТЭă НОă „ЮЧă ЧЮЦră ЧОsПьrşТЭă НОă КНЦТrКЭШrТ…ă pОЧЭrЮă superba lui individualitate3”.ă RОКХТгrТХОă ТЧМШЧЭОsЭКЛТХОă КХОă ШpОrОТă ХЮТă B.P.HКsНОЮ,ă ЮЧЮХă НТЧă МОТă ЦКТă prШОЦТЧОЧТă ЦОЦЛrТăЭТЭЮХКrТăКТăAМКНОЦТОТăRШЦсЧО,ăКЮăНОpşТЭăМЮăЦЮХЭăЧТЯОХЮХăМЮХЭЮrТТăЧКТШЧКХОăşТăМrОК- ТОТăТsЭШrТМОăКХОăЭТЦpЮХЮТăsЮ.ăPОЧЭrЮăЭШКЭОăКМОsЭОК,ă ЦОЧТШЧКăNТМШХКОăIШrРК,ă „ЧОКЦЮХăХЮТă nu-ХăЯКăЮТЭКăşТ...ЧЮ-şТăЯКăШprТăКНЦТrКТКăПКăНОăКМОКsЭăsЭrХЮМТЭăЦТЧЭОăШЦОЧОКsМăМКrОăКă sМьЧЭОТКЭăьЧЭrОăЧШТ4”. LКă β0ă НОă КЧТă НОă ХКă ЭrОМОrОКă ьЧă ОЭОrЧТЭКЭОă Кă ХЮТă B.P.HКsНОЮ,ă ЦКrОХОă sКЯКЧЭă NТМШХКОă IШrРКăьЧă1λβ7ăТ-КăьЧМСТЧКЭăШăХЮМrКrОăКpКrЭО5, iКrăХКăβăНОМОЦЛrТОă1λγβăКăТЧЮЭăХКăAМКНОЦТКă RШЦсЧăМШЦЮЧТМКrОКă„B.ăP.ăHКНОЮăМКăТsЭШrТМ6”. ÎЧăЦОЦШrКЛТХКăМКrЭОă„OКmОnТ МКrТ Кu Пost”,ăsьЧЭăОЯШМКЭОăşТăКХЭОăpОrsШЧКХТЭТăbasara- bene: din domeniul literaturii – IЮХТКăHКşНОЮ,ăDТЦТЭrТОăC.ăMШrЮгТ,ăLОШЧăDШЧТМТă– Dobronra- ЯШЯăşТăLТЮЛКăDТЦТЭrТОЯă(DТЦТЭrТО),ăНТЧăЯТККăpШХТЭТМ – Zamfir Arbore, Pavel Gore, Vasile SЭrШОsМЮăşТăSТЦТШЧăMЮrКПКνăНТЧăМШСШrЭКăНОăЯьrПăКăКrЦКЭОТă– ЦКrОşКХЮХăAХОбКЧНrЮăAЯОrОsМЮ,ă prОМЮЦăşТăНТЧЭrОăsХЮУТЭШrТТăМЮХЭЮХЮТă– mitropolitul Iosif Naniescu şТăprОШЭЮХ-poet Alexei Ma- ЭООЯТМТ.ăVШЦăpЮЧМЭКăНШКrăМьЭОЯКăНТЧăМОХОăЦКТăsОЦЧТПТМКЭТЯОăКprОМТОrТăКХОăЦКrОХЮТăsКЯКЧЭ. IЮХТКăHКşНОЮăКăПШsЭă„ьЧгОsЭrКЭăМЮăМОХОăЦКТăьЧКХЭОăНКrЮrТ7”,ăs-a distins printr-ШăМrОКТОă lТЭОrКră„НОăШăКНОЯrКЭăЯКХШКrО8”. Opera lui DimitrТОă C.ă MШrЮгТ,ă sЭrЧОpШЭЮХă НШЦЧТЭШrЮХЮТă MШХНШЯОТă CШЧsЭКЧЭТЧă MШ- rЮгТ,ăОsЭОăьЧКХЭăКprОМТКЭ,ăьЧНОШsОЛТăpОЧЭrЮăsЭЮНТЮХă„BКsКrКЛТКăşТăЭrОМЮЭЮХăОТ”ăşТărШЦКЧОХОăХЮТă („ÎЧsЭrТЧКТТ”,ă„PrТЛОУТТăьЧăКrКărpТЭ”ă–Ч.Ч.)ă„НОsprОăЯОМСОКăЯТКăЦШХНШЯОЧОКsМăşТăЛК- sarabeКЧ9”. CЮăНОШsОЛТЭăpТОЭКЭОăşТăКНЦТrКТОăЯШrЛОşЭОăN.ăIШrРКăşТăНОsprОărОЧЮЦТЭЮХăьЧКТЧЭКşăГКЦ- ПТrăArЛШrОμă„ÎЧăШЦЮХăКМОsЭКăНОăШăЛХьЧНООăПrăЦКrРТЧТ,ăНОăШăsОЧТЧЭКЭОăМКăКăьЧОХОpТХШrăНТЧă КЧЭТМСТЭКЭО,ăОrКăШăКНОЯrКЭăМШЦШКrăНТЧăКМООКăМОăЧКТКăЧШКsЭrăКrОăЦКТăЛЮЧăМКăУЮНОМКЭă НrОКpЭ,ăsТЦТrОăКХОКsăşТăНОsЯьrşТЭăМТЧsЭО10”. AЧЭОrТШrăьЧăКХЭăХЮМrКrО,ăN.ăIШrРКăКprОМТКsОă ЯКХШКrОКăşЭТТЧТПТМăКăХЮМrrТХШrăХЮТăГКЦПТrăArЛШrОμă„BКsКrКЛТКăьЧăsОМШХЮХăБIБ”ă(18λλ)ăşТă „DТМТШЧКrЮХăРОШРrКПТМăКХăBКsКrКЛТОТ”.ă(1λ04)11 FilantrШpЮХăЛШТОrăПrăОРКХăVКsТХОăSЭrШОsМЮăКăПШsЭăОХШРТКЭăşТăьЧăЯrОЦОКăЯТОТТăsКХО,ăМьЧНă ьЧă1λ10ăНШЧКsОă100.000ăМШrШКЧОăpОЧЭrЮăprШspОrКrОКăşМШХТХШrărШЦсЧОşЭТăНТЧăBХКУăşТăγ00.000ă ХОТăpОЧЭrЮăşМШХТХОăНОăХКăSТЛТЮăМКăprТЧă„НКrЮХăsЮăНОărОРО...săsОăьЧЭrОКМăpОăsТЧО12”. ÎЧăКМОsЭă МШЧЭОбЭ,ă N.ă IШrРКă Кă МШЧsЭКЭКЭμă „BКsКrКЛТКă ЧТ-Кă НКЭă prТЧăН.ăSЭrШОsМЮă КМОКă МСОгşТОă pОЧЭrЮă 1N. Iorga, OpОrК МТtКtă, p. 171. 2Idem. 3Ibidem, p. 172. 4Idem. 5N. Iorga, B.P.Hasdeu,ă BЮМЮrОşЭТ,ă 1λβ7,ă (ЯОгТă Barbu Theodorescu, Nicolae