Program Ochrony Środowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Powiatu Rawickiego II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 2.1. Położenie Powiat rawicki położony jest na południowo-zachodnim krańcu województwa wielkopolskiego. Graniczy on od zachodu z powiatem leszczyńskim, od północnego - wschodu z powiatem gostyńskim, a od południa z powiatami województwa dolnośląskiego (górowski, trzebnicki, milicki). Powiat rawicki tworzy 5 gmin: miejsko – wiejskie: Rawicz, Bojanowo, Jutrosin, Miejska Górka; wiejska: Pakosław. Zajmują one łączną powierzchnię 553,2 km2 i jest jednym z mniejszych, co do wielkości powiatów w województwie wielkopolskim. Siedzibą powiatu jest miasto Rawicz, a w jego skład wchodzi 89 wsi sołeckich, 18 przysiółków i kilka osad. Na obszarze tym zamieszkuje około 60 tys. osób, z czego blisko 50 % stanowią mieszkańcy miast. Pod względem liczby ludności powiat znajduje się na trzynastym miejscu w województwie. Do najważniejszych szlaków komunikacyjnych drogowych przechodzących przez teren powiatu należą droga krajowa nr 5 Poznań – Wrocław oraz krzyżująca się z nią droga krajowa nr 36 Kalisz – Zielona Góra. Dobrze rozwinięte na terenie powiatu są również szlaki kolejowe. Miasto Rawicz ma połączenia kolejowe z większymi ośrodkami w kraju. Rawicz położony jest w niedalekiej odległości od znaczących ośrodków miejskich, od Wrocławia dzieli go około 60 km, a od Poznania około 100 km. 2.2. Ukształtowanie terenu Zgodnie z podziałem Polski na mezoregiony fizycznogeograficzne wg Kondrackiego obszar powiatu należy do prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Niziny Środkowopolskie. Północna i środkowa część powiatu znajduje się w makroregionie Nizina Południowowielkopolska, a fragment południowy w makroregionie Obniżenie Milicko – Głogowskie. Nizina Południowowielkopolska położona jest pomiędzy pojezierzami Leszczyńskim i Wielkopolskim od północy, a Obniżeniem Milicko – Głogowskim i Wyżyną Małopolską od południa, w dorzeczu Warty (i częściowo środkowej Odry). W obrębie tego makroregionu wyróżniono 13 mezoregionów. Powiat rawicki znajduje się w obrębie mezoregionów Wysoczyzna Leszczyńska i Wysoczyzna Kaliska. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 13 Program Ochrony Środowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Powiatu Rawickiego Obniżenie Milicko – Głogowskie położone jest pomiędzy Pojezierzem Leszczyńskim, Niziną Południowowielkopolską od południa i Wałem Trzebnickim od północy. Dzieli się ono na 4 mezoregiony. Południowa część powiatu rawickiego położona jest w obrębie Kotliny Żmigrodzkiej, która ma około 30 km długości i 40 km szerokość i powierzchnię 1026 km2. 2.3. Warunki klimatyczne Warunki klimatyczne panujące na terenie powiatu należą do umiarkowanych i w dużej mierze uwarunkowane są wpływami oceanicznymi związanymi z globalną cyrkulacją mas powietrza napływającego znad północnego Atlantyku i basenu Morza Śródziemnego. Według regionalizacji W. Okołowicza powiat rawicki położony jest w obrębie regionu Śląsko – Wielkopolskiego. Amplitudy temperatury są tutaj mniejsze niż od przeciętnych w Polsce, wiosny i lata są wczesne i ciepłe, zimy łagodne z nietrwałą pokrywą śnieżną, zalegającą około 60 do 67 dni. Okres wegetacyjny trwa średnio około 220 dni. Charakterystyczna dla tej strefy jest także dość duża liczba dni pochmurnych około 120 – 145 dni w roku. Dni gorących rejestruje się tu około 35, z przymrozkami około 110, mroźnych około 30. Przeważającymi wiatrami na terenie powiatu są wiatry zachodnie (17 – 20 %), a drugorzędnymi wiatry południowozachodnie (16 – 20 %). Frekwencja cisz atmosferycznych wynosi średnio 5 %. Dane dotyczące klimatu powiatu rawickiego, opracowano na podstawie obserwacji prowadzonych w stacji meteorologicznej zlokalizowanej w Smolicach. Znajduje się ona poza obszarem powiatu jednak w jego niedalekim sąsiedztwie, dlatego reprezentuje również panujące na jego terenie warunki klimatyczne. Pomocny przy wyznaczaniu parametrów klimatycznych powiatu był komentarz do map sozologicznych nr M–33–23-A Jutrosin oraz nr M-33-22-B Rawicz. Podstawowe parametry charakteryzujące klimat przedstawia tabela 1. Parametry klimatyczne ze stacji meteorologicznej w Smolicach T a b e l a 1 Parametr Wartość Średnia roczna temperatura powietrza 8,3oC Średni roczny opad 550 mm Średnia roczna prędkość wiatru 3,5 m/sek Na omawianym obszarze najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą 17,5oC, najchłodniejszym styczeń –3,5oC. Ujemne średnie miesięczne temperatury trwają od grudnia do marca włącznie. Charakterystyczne dla tego obszaru są jedne z najniższych w Polsce opady, sumy roczne wahają się w przedziale od 550 – 600 mm. Najwyższe opady w ciągu roku, odnotowywane są w miesiącach letnich (w czerwcu II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 14 Program Ochrony Środowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Powiatu Rawickiego 1971 roku spadło 141 mm), najniższe w miesiącach zimowych od stycznia do marca (w marcu w 1971 roku spadło 22 mm). Około 60 – 70 % opadów, przypada na okres wegetacyjny. W wybranych miejscowościach na terenie powiatu sumy opadów przedstawiają się następująco: średnioroczna suma opadów: - Rawicz – 577 mm; - Bojanowo – 602 mm; - Stary Sielec – 355 mm. maksymalna suma opadów w lipcu: - Rawicz – 89 mm; - Bojanowo – 89 mm; - Stary Sielec – 83 mm. minimalna suma opadów w lutym: - Rawicz – 30 mm; - Bojanowo – 29 mm; - Stary Sielec – 27 mm. w półroczu ciepłym (V-X) opad wynosi przeciętnie: - Rawicz – 359 mm; - Bojanowo – 377 mm; - Stary Sielec – 355 mm. w półroczu chłodnym (XI-IV) opad wynosi przeciętnie: - Rawicz – 216 mm; - Bojanowo – 224 mm; - Stary Sielec – 205 mm. Średnie roczne parowanie terenowe na omawianym obszarze wynosi 400 – 450 mm. 2.4. Zasoby naturalne Na terenie powiatu rawickiego występują zarówno złoża podlegające prawu górniczemu, a mianowicie złoża gazu ziemnego i węgla brunatnego, jak i kopaliny pospolite: kruszywa naturalne oraz ilaste surowce ceramiki budowlanej: gaz ziemny – 5 złóż (Pakosław, Rawicz – dolomit główny, Rawicz – wap. podst., Zakrzewo, Załęcze); kruszywo naturalne – 17 złóż (Jutrosin, Jutrosin I, Jutrosin II, Nadstawem I, Nadstawem II, Nadstawem III, Nadstawem IV, Nadstawem V, Nadstawem VI, II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 15 Program Ochrony Środowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Powiatu Rawickiego Nadstawem VII, Nadstawem VIII, Nadstawem IX, Sielec Nowy, Sielec Nowy II, Sierakowo, Szkaradowo, Zmysłowo); surowce ceramiki budowlanej – 4 złoża (Giżyn, Rozstępniewo – Miejska Górka, Rozstępniewo – Miejska Górka II, Sowiny); złoża węgla brunatnego – Rawicz – Miejska Górka – Skoroszewice (nie są eksploatowane). 2.5. Użytkowanie terenu Powiat rawicki pod względem użytkowania terenu jest obszarem rolniczym. Taki sposób użytkowania gruntów przy niewielkiej ilość przemysłu na obszarze powiatu, sprzyja rozwojowi agroturystyki oraz turystyki wiejskiej. Do gmin posiadających sprzyjające warunki turystyczne należą przede wszystkim Pakosław i Jutrosin. Uproszczoną strukturę użytkowania gruntów na terenie powiatu rawickiego, na podstawie danych otrzymanych z poszczególnych Urzędów Gmin przedstawiono w tabeli 2. Struktura użytkowania gruntów na terenie powiatu rawickiego T a b e l a 2 Powierzchnia Udział w ogólnej Rodzaje gruntów ewidencyjna [ha] powierzchni [%] Powierzchnia ogólna 55 323 100 Użytki rolne 42 355 76,6 Użytki leśne 8 208 14,8 Tereny inne 4 760 8,6 Z prowadzonych upraw na terenie powiatu uzyskuje się przekraczające średnią wojewódzką plony upraw zbóż. Na ilości uzyskiwanych plonów mają wpływ gleby, warunki klimatyczne, rzeźba terenu oraz powiązane z tym stosunki wodne. 2.6. Gleby i lasy W większości gleby występujące na terenie powiatu zaklasyfikowane zostały do niższych klas bonitacyjnych. Duży odsetek użytków rolnych stanowią ziemie IV, V i VI klasy bonitacyjnej. Zaledwie 31,8 % powierzchni użytków rolnych powiatu posiada II (0,2 %) i III (31,6 %) klasę bonitacyjną, I klasa w ogóle nie występuje. Jakość gleb warunkuje sposób wykorzystania gruntów. Na terenie powiatu dominuje rolnicze wykorzystanie. Uprawą zajmującą największy obszar powiatu są zboża. Znaczący udział w produkcji rolnej mają również buraki cukrowe, mniejszy kukurydza i rzepak, pozostałe uprawy zajmują już niewielkie powierzchnie powiatu. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 16 Program Ochrony Środowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Powiatu Rawickiego Prawie 15 % udział w ogólnej powierzchni powiatu zajmują lasy, ich powierzchnia wynosi 8 208 ha. Procentowy udział lasów do gruntów ogółem w poszczególnych gminach przedstawia się następująco: - gmina Bojanowo 18,2 %; - gmina Jutrosin 14,4 %; - gmina Miejska Górka 3,4 %; - gmina Pakosław 21,4 %; - gmina Rawicz 17,1 %. Są to lasy mieszane, a w występującym naturalnym drzewostanie przeważają sosna zwyczajna, dąb szypułkowy, brzoza i jarząb pospolity. Część lasów stanowi własność prywatną, na koniec 2002 roku zajmowały one powierzchnię 961 ha, co stanowi 11,7 % powierzchni wszystkich lasów na terenie powiatu. Wszystkie lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa objęte są inwentaryzacją lub planem urządzenia lasów. 2.7. Infrastruktura 2.7.1. Gospodarka wodno – ściekowa Gospodarka wodno-ściekowa w gminach należących do powiatu rawickiego jest obecnie tylko częściowo uregulowana. Powiat posiada, bowiem prawie pełen stopień zwodociągowania, a niedostatecznie rozbudowana jest sieć kanalizacji sanitarnej. Niekorzystnym zjawiskiem jest realizacja sieci wodociągowej przy jednoczesnym zaniedbywaniu rozwoju kanalizacji sanitarnej, zwiększa to zagrożenie zanieczyszczenia środowiska ściekami bytowymi. Brakuje również systemu rejestracji urządzeń gospodarki wodnej i ściekowej, systemu kontroli zbiorników bezodpływowych