ROCZNIK JÓZEFOWSKI ROCZNIK JÓZEFOWSKI 2015 Tom 1 Praca zbiorowa pod redakcją Roberta Lewandowskiego Wydawnictwo Świdermajer Józefów 2015 Publikacja ukazała się pod Honorowym Patronatem Przewodniczącego Rady Miasta i Burmistrza Miasta Józefowa oraz dzięki współpracy z Fundacją Andriollego Rocznik Józefowski 2015, Tom 1 Praca zbiorowa pod redakcją Roberta Lewandowskiego Rada Naukowa: prof. dr hab. Andrzej Kazimierz Olszewski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa) prof. dr hab. Jan Żaryn (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa) dr Jerzy Adam Radomski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa) dr Łukasz Maurycy Stanaszek (Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa) dr Adam Tyszka (Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, Pułtusk) Współpraca redakcyjna: Urszula Celińska, Małgorzata Korwin-Mikke, Sebastian Warlikowski Redakcja językowa i korekta: Maciej Jaworek, Agnieszka Krasnodębska Na okładce: Stacja Józefów (lata dwudzieste XX wieku), Plan Gminy Letnisko Falenica (1938), materiały ze zbiorów Roberta Lewandowskiego Projekt okładki: Collage RL Skład i łamanie: CQ graphic designer Druk i oprawa: Drukarnia Acad, www.acad.pl Adres redakcji: „Rocznik Józefowski” 05-410 Józefów, ul. Słoneczna 20 tel. +48 605 035 774 www.rocznikjozefowski.pl ISSN 2450-0860 © Copyright by Wydawnictwo Świdermajer, Józefów 2015 Współpraca: 4 SPIS TREŚCI Przedmowa Honorowego Patrona .......................................................................................................................9 Słowo wstępne.......................................................................................................................................................11 I. NASZE TEMATY Robert Lewandowski Andriolli, wilegiatura, świdermajer. Wstęp do dyskusji o dziejach Józefowa i okolic .....................15 Łukasz Maurycy Stanaszek Józefów na Urzeczu.......................................................................................................................................39 Jacek Borkowicz Trzeci rozbiór Polski na obszarze późniejszego Józefowa w świetle XVIII-wiecznych ...................57 i XIX-wiecznych źródeł kartograficznych Małgorzata Korwin-Mikke Józefów dawniej i dziś, jak budowano i jak mieszkano .........................................................................63 Krzysztof Oktabiński Po prostu Józefów...........................................................................................................................................75 Leszek Sobczyński Dąb na Dębince w Józefowie.......................................................................................................................87 Robert Lewandowski Imiona Andriollego. Materiały źródłowe..................................................................................................99 II. WSPOMNIENIA Józef Hen Michalin ........................................................................................................................................................109 Janina Kołodziej, Szymon Kołodziej, Agnieszka Krasnodębska Moje dzieciństwo w Emilianowie ............................................................................................................123 III. PO SĄSIEDZKU Maciej Trzaskowski Miasto i Gmina Karczew na Urzeczu ......................................................................................................131 5 Marzenna Szymańska „I love my Świdermajer Bike”...................................................................................................................135 Andrzej Rukowicz Rajd rowerowy ,,Śladami ciuchci” i koncert na sto dzwonków ..........................................................139 Paweł Ajdacki Aplikacja mobilna „Szlaki Mazowsza”....................................................................................................141 Marlena Lewandowska Szlaki turystyczne w Józefowie i okolicy................................................................................................143 I V. JÓZEFOWSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY Wiesława Grzegrzółka, Agnieszka Laskowska, Maria Młynarska, Krzysztof Ślesicki .......................151 Biogramy zmarłych pracowników SP nr 1 w Józefowie Mirosław Grodzki Akcja „Wstążka”...........................................................................................................................................159 Sebastian Warlikowski Władysław Józef Kisiel ps. „Krakus” – niezłomny żołnierz podziemia niepodległościowego ..........163 V. KĄCIK LITERACKI Edward Wymysłowski Świder .............................................................................................................................................................171 Słowo o UE ....................................................................................................................................................173 Zagubiony dzień ...........................................................................................................................................173 Michał Burdziński na boskich wczasach w otwockich lasach ................................................................................................175 zgłaszam wniosek formalny............................................................... .........................................................175 lubię wydmy............................................................... ....................................................................................176 wypatrzyłem przedwczoraj lub trochę wcześniej ...................................................................................176 mam dwadzieścia kilka lat .........................................................................................................................177 Łukasz Maurycy Stanaszek Pamięć o Urzeczu.........................................................................................................................................179 Józef Mart Józefowskim harcerzom ..............................................................................................................................183 Józefowskim gimnazjalistom .....................................................................................................................183 Mój stary dąb ................................................................................................................................................184 Życie przyrody..............................................................................................................................................184 Adolf Rudnicki Józefów...........................................................................................................................................................187 6 VI. INFORMACJE O AUTORACH............................................................................................................193 VII. SŁOWA KLUCZOWE ...............................................................................................................................199 VIII. KEYWORDS..................................................................................................................................................205 IX. SUPLEMENT..................................................................................................................................................213 7 Józefów 1962. Siedziba władz miasta. „Dnia 7 lipca 1962 r. Józefów uzyskał prawa miejskie. Siedziba władz miasta mieściła się przy dzisiejszej ul. Wyszyńskiego, w willi z charakterystycznymi, drewnianymi, bogato zdobionymi werandami w stylu świdermajer. Ulica ta wówczas nazywała się Waryńskiego, przed 1945 r. nazywała się ul. Pierackiego, a na początku XX wieku nosiła nazwę ul. Wiejska.” Karty pocztowe 45 lat Józefowa. Kamienie milowe, Józefów 2007. 8 Na południowy-wschód od Warszawy, w ramionach trzech rzek, Wisły, Świdra i Mieni, otulone sosnowym lasem leży urocze miasto Józefów. Do niedawna powszech- nie znana historia miasta sięgała najdalej lat międzywojennych, a nieliczne, będące pamiątką po letnikach budownictwo z tamtych czasów, tzw. świdermajery, stanowiły często jedyny punkt odniesienia dla osób interesujących się Józefowem. Za sprawą pasjonatów, którzy swoją działalnością uaktywnili rodowitych miesz- kańców naszego miasta, odnaleźli rodzinne pamiątki, dotarli do nieznanych dotąd źródeł okazało się, że historia Józefowa sięga znacznie odleglejszych czasów. Dowie- dzieliśmy się, że początkiem dziejów współczesnego miasta Józefowa są takie wyda- rzenia jak: budowa Kolei Nadwiślańskiej, uruchomienie w 1877 roku stacji Jarosław i powstanie po obu brzegach rzeki Świder, pierwszego nadświdrzańskiego letniska Brzegi, które rozwijało się również dzięki aktywności mieszkańców Świdrów Małych z nadwiślańskiego Urzecza – na nowo odkrywanego od kilku lat. Kolej, Brzegi Andriollego i Urzecze to elementy wspólne dla dziejów innych miej- scowości tzw. linii otwockiej. Nasza wiedza o historii tych terenów, coraz bogatsza, ale dość rozproszona w postaci artykułów w lokalnej prasie, okazjonalnych wystaw, spo- tkań i publikacji, od dawna upominała się o jej poważne potraktowanie. Wychodząc naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu, Wydawnictwo Świdermajer, obchodzące w minionym roku 10-lecie swojej działalności, wspólnie z Fundacją Andriollego pod- jęły się wykonania ambitnej i pionierskiej pracy – wydania pierwszego tomu „Rocz- nika Józefowskiego”. Redakcja, powołana do realizacji tego przedsięwzięcia, wystąpiła z prośbą do Prze- wodniczącego Rady Miejskiej