1 2 3 4 Recenzent Marek Grzybowski Projekt okładki i stron tytułowych Andrzej Taranek Redakcja, skład i łamanie Adam Kamiński Publikacja sfi nansowana z funduszu Dziekana Wydziału Ekonomicznego oraz Katedry Rynku Transportowego i Katedry Badań Porównawczych Systemów Transportowych Uniwersytetu Gdańskiego Copyright by Uniwersytet Gdański Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego ISSN 0208-4821 Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 81–824 Sopot, ul. Armii Krajowej 119/121 tel./fax (58) 523 11 37, 725 991 206 http://wyd.ug.gda.pl; e-mail: [email protected] 5 SPIS TREŚCI Ryszard Rolbiecki WPŁYW OTOCZENIA PRAWNO-INSTYTUCJONALNEGO NA WARUNKI ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTW TRANSPORTOWYCH W POLSCE THE INFLUENCE OF INSTITUTIONAL AND LEGAL BASIS ON TRANSPORT COMPANIES’ DEVELOPMENT IN POLAND ...............................................7 Krystyna Wojewódzka-Król PROBLEMY ROZWOJU INFRASTRUKTURY DRÓG WODNYCH ŚRÓDLĄDOWYCH W POLSCE W ŚWIETLE TENDENCJI EUROPEJSKICH THE PROBLEMS OF THE INLAND WATERWAYS’ INFRASTRUCTURE DEVELOPMENT IN POLAND AGAINST THE EUROPEAN TRENDS ............................................................. 21 Przemysław Borkowski RYZYKO KOSZTOWE W DUŻYCH PROJEKTACH INFRASTRUKTURALNYCH W TRANSPORCIE THE RISK OF COST INCREASE IN LARGE SCALE TRANSPORT INFRASTRUCTURE PROJECTS ...................................................................... 33 Aleksandra Koźlak DETERMINANTY WYBORU PORTU LOTNICZEGO I ŚRODKA TRANSPORTU DOWOZOWO-ODWOZOWEGO PRZEZ PODRÓŻNYCH DETERMINANTS OF THE CHOICE OF AN AIRPORT AND TRANSPORT MODE ACCESS BY TRAVELLERS .................................................................................... 45 Dariusz Tłoczyński FUNKCJONOWANIE EUROPEJSKICH PORTÓW LOTNICZYCH PODCZAS DUŻYCH IMPREZ SPORTOWYCH FUNCTIONING OF THE EUROPEAN AIRPORTS DURING MAJOR SPORT EVENTS ................................................................................................. 65 Włodzimierz Rydzkowski, Maria Matusiewicz SZANSE I ZAGROŻENIA MIĘDZYNARODOWEGO TRANSPORTU DROGOWEGO W POLSCE INTERNATIONAL ROAD TRANSPORT IN POLAND – OPPORTUNITIES AND THREATS ................................................................................. 79 Joanna Liszek, Jagienka Rześny-Cipelińska SYSTEM ELEKTRONICZNEJ OPŁATY ZA KORZYSTANIE Z INFRASTRUKTURY DROGOWEJ ELECTRONIC SYSTEM TOOLS FOR USE OF ROAD INFRASTRUCTURE .................................. 93 6 Spis treści Marcin Wołek STOSUNEK MIESZKAŃCÓW DO TROLEJBUSÓW JAKO CZYNNIK SPOŁECZNY DETERMINUJĄCY ROZWÓJ KOMUNIKA CJI TROLEJBUSOWEJ – ANALIZA WYBRANYCH MIAST EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ W RAMACH PROJEKTU TROLLEY RELATION OF RESIDENTS TO TROLLEYS AS A SOCIAL FACTOR DETERMINING DEVELOPMENT OF TROLLEYBUS TRANSPORT – ANALYSYS OF CHOSEN CITIES OF CENTRAL-EASTERN EUROPE IN THE FRAMEWORK OF THE TROLEEY PROJECT .................................................................................... 105 Olgierd Wyszomirski PLANOWANIE TRANSPORTU MIEJSKIEGO JAKO INSTRUMENT KSZTAŁTOWANIA JEGO ROZWOJU PLANNING OF URBAN TRANSPORT AS A TOOL OF CREATING ITS DEVELOPMENT ........... 119 Monika Bąk, Jarosław Kaczmarczyk POŁĄCZONE USŁUGI TRANSPORTOWE JAKO PRZYKŁAD KLASTRA TRANSPORTOWO- -TURYSTYCZNEGO W OBSZARZE ZALEWU WIŚLANEGO CONNECTED TRANSPORT SERVICES AS AN EXAMPLE OF THE TOURIST & TRANSPORT CLUSTER IN THE VILSTULA LAGOON .................................................. 135 Monika Bąk, Przemysław Borkowski, Barbara Pawłowska INTEGRACJA TRANSPORTU PASAŻERSKIEGO KOLEJOWEGO Z TRANSPORTEM MIEJSKIM – WYKORZYSTANIE TEORETYCZNYCH ROZWIĄZAŃ W PRAKTYCE PRACTICAL IMPLEMENTATION OF SOLUTIONS INTEGRATING PASSENGER RAIL MODE AND CITY PUBLIC TRANSPORT .................................................................. 147 Katarzyna Hebel ZACHOWANIA TRANSPORTOWE JAKO RODZAJ ZACHOWAŃ PODMIOTÓW RYNKOWYCH TRANSPORT BEHAVIOURS AS A TYPE OF CONSUMER BEHAVIOUR ................................. 167 Cezary Mańkowski LOGISTYCZNE UWARUNKOWANIA DZIAŁALNOŚCI TRANSPORTOWEJ LOGISTIC DETERMINANTS OF THE TRANSPORT OPERATIONS ........................................ 181 Włodzimierz Rydzkowski RECENZJA KSIĄŻKI INFRASTRUKTURA TRANSPORTU KRYSTYNY WOJEWÓDZKIEJ-KRÓL I RYSZARDA ROLBIECKIEGO BOOK REVIEW OF THE INFRASTRUCTURE OF TRANSPORT BY KRYSYTNA WOJEWÓDZKA-KRÓL AND RYSZARD ROLBIECKI ................................. 193 AUTORZY NUMERU THE AUTHORS OF THIS ISSUE .................................................................................... 196 ZESZYTY NAUKOWE WYDZIAŁU EKONOMICZNEGO UNIWERSYTETU GDAŃSKIEGO Ekonomika Transportu Lądowego Nr 41 (2011) Ryszard Rolbiecki WPŁYW OTOCZENIA PRAWNO-INSTYTUCJONALNEGO NA WARUNKI ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTW TRANSPORTOWYCH W POLSCE 1. Wstęp Współcześnie to otoczenie fi rmy, a nie jej wewnętrzny potencjał wytwór- czy jest postrzegane jako podstawowy czynnik decydujący o możliwościach rozwojowych przedsiębiorstwa. Otoczenie jest czynnikiem wpływającym na poziom aktywności gospodarczej i konsumpcyjnej podmiotów gospoda- rujących poprzez fakt, że z jednej strony stwarza korzystne warunki (szanse, okazje) dla rozwoju i funkcjonowania przedsiębiorstwa, a z drugiej strony umożliwia powstanie czynników, które są dla niego zagrożeniem. Jednym z podstawowych obszarów makrootoczenia przedsiębiorstwa są uwarunkowania prawno-instytucjonalne, które są wyznaczane przez prawno-administracyjną ingerencję państwa w działalność gospodarczą podmiotów gospodarczych. Uwarunkowania te są więc źródłem niepewno- ści funkcjonowania, a tym samym ważną determinantą kondycji fi nansowej przedsiębiorstw. 2. Znaczenie otoczenia w rozwoju przedsiębiorstwa Otoczenie przedsiębiorstwa to „całokształt zjawisk, procesów i instytucji kształtujących jego stosunki wymienne, możliwości sprzedaży, zakresy działania i perspektywy rozwojowe”1. Właśnie w otoczeniu każde przedsię- 1 R. Maik, A. Gołoś, K. Szczerbacz, P. Walkiewicz, Strategiczne źródła informacji w działal- ności przedsiębiorstw. Raport z badania, PARP, Warszawa 2010, s. 30. 8 Ryszard Rolbiecki biorstwo dokonuje wymiany energii i informacji, która polega na transfero- waniu do otoczenia rezultatów swej działalności w postaci wyrobów czy usług, za które fi rma otrzymuje czynniki produkcji niezbędne do dalszego funkcjonowania i rozwoju2. Znaczenie otoczenia rośnie w związku z jego złożonością i rosnącą komplikacją. Współcześnie, w coraz bardziej zglobalizowanej gospodarce, zmiany w otoczeniu przedsiębiorstwa są bardziej gwałtowne, nieregular- ne i trudniejsze do przewidzenia. Obecnie przestaje obowiązywać zasada uporządkowanego, stabilnego rozwoju, gdyż pojawiła się nowa epoka, zwana erą turbulencji. Nieuchronność turbulencji stała się współcześnie „nową normalnością”, a jej konsekwencjami – chaos, niepewność i ryzy- ko3. W rezultacie współczesny paradygmat zarządzania strategicznego nakazuje dostosowywać zasoby i działania w przedsiębiorstwie do zmie- niającego się otoczenia. Najczęściej zarówno w teorii, jak i praktyce stosowany jest podział oto- czenia na dwie warstwy: mikrootoczenie (zwane inaczej otoczeniem bliskim, bezpośrednim, kon- kurencyjnym, lokalnym, sektorowym, branżowym), makrootoczenie (zwane inaczej otoczeniem dalszym lub pośrednim). Współcześnie możliwości rozwojowe, poziom aktywności gospodarczej i konkurencyjności przedsiębiorstwa nie mogą być postrzegane wyłącznie z perspektywy mikrootoczenia. Aktualnie bowiem jego rola w rozwoju przedsiębiorstwa ma jedynie wymiar operacyjno-taktyczny. Strategiczne znaczenie dla przedsiębiorstwa ma natomiast makrootoczenie. Prawidło- wość tę zauważa m.in. Krzysztof Obłój, stwierdzając, że „większość spekta- kularnych celów i porażek strategicznych jest wynikiem odczytania tren- dów i zjawisk w otoczeniu dalszym, a nie otoczeniu bliższym”4. Istotność wpływu otoczenia na przedsiębiorstwo uzasadnia zatem celo- wość stałego monitoringu zachodzących w otoczeniu zmian i analizy ich od- działywań na warunki działalności przedsiębiorstw. Szybkie postrzeganie zmian w otoczeniu jest bowiem warunkiem właściwego reagowania na za- chodzące w nim procesy5. Tylko w takiej sytuacji przedsiębiorstwa będą mo- gły przetrwać i dalej prosperować, czyli cechować się trwałością działalno- ści gospodarczej. 2 Zarządzanie strategiczne. Systemowa koncepcja biznesu. Praca zbiorowa, pod red. M. Mosz- kowicza, PWE, Warszawa 2005, s. 225. 3 P. Kotler, J.A. Caslione, Chaos. Zarządzanie i marketing w erze turbulencji, przekł. D. Ba- kalarz, MT Biznes, [Warszawa] 2009, s. 32 i 84. 4 K. Obój, Strategia organizacji. W poszukiwaniu trwałej przewagi konkurencyjnej, PWE, War- szawa 1989, s. 108. 5 Z. Drążek, B. Niemczynowicz, Zarządzanie strategiczne przedsiębiorstwem, PWE, War- szawa 2003, s. 103–104. Wpływ otoczenia prawno–instytucjonalnego... 9 3. Rola uwarunkowań prawno-instytucjonalnych w strukturze czynników determinujących rozwój przedsiębiorstwa W literaturze przedmiotu spotkać można różne sposoby dekompozycji makrootoczenia. Najczęściej jednak w makrootoczeniu wyróżnia się takie segmenty jak otoczenie ekonomiczne, prawno-instytucjonalne, technolo- giczne, społeczno-kulturowe, przyrodnicze, międzynarodowe. Jak już wspomniano, jednym z podstawowych segmentów otocze- nia przedsiębiorstwa są uwarunkowania prawno-instytucjonalne, które z punktu widzenia kondycji ekonomicznej przedsiębiorstwa wyznaczane są przede wszystkim przez zakres prawno-administracyjnych ingerencji państwa w działalność gospodarczą podmiotów gospodarczych. Wszelkie instytucjonalno-prawne ograniczenia działalności gospodarczej są niepo- żądane, gdyż wpływają na wzrost niepewności warunków gospodarowa- nia przedsiębiorstw. Przede wszystkim jednak niepewność ta jest związa- na z brakiem jednoznacznych i stabilnych