TÜRK SPOR BASININDA NEFRET SÖYLEMĠ Berkin DAĞLI Yüksek Lisans Tezi Gazetecilik Anabilim Dalı Yrd. Doç. Dr. Ömer ALANKA 2017 Her Hakkı Saklıdır. T.C. ATATÜRK ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ GAZETECĠLĠK ANABĠLĠM DALI Berkin DAĞLI TÜRK SPOR BASININDA NEFRET SÖYLEMĠ YÜKSEK LĠSANS TEZĠ TEZ YÖNETĠCĠSĠ Yrd. Doç. Dr. Ömer ALANKA ERZURUM – 2017 I ĠÇĠNDEKĠLER ÖZET ............................................................................................................................. III ABSTRACT .................................................................................................................. IV RESĠMLER DĠZĠNĠ ...................................................................................................... V ÖNSÖZ .......................................................................................................................... VI GĠRĠġ ............................................................................................................................... 1 BĠRĠNCĠ BÖLÜM NEFRET SÖYLEMĠ ve NEFRET SUÇLARI 1.1. NEFRET KAVRAMI............................................................................................... 4 1.2. NEFRET SÖYLEMĠ TANIMI ............................................................................... 5 1.3. NEFRET SUÇLARI TERĠMĠNĠN ORTAYA ÇIKIġI ......................................... 6 1.4. NEFRET SÖYLEMĠ TÜRLERĠ ............................................................................ 8 1.4.1. Ayrımcılık .......................................................................................................... 9 1.4.2. Önyargı ............................................................................................................ 14 1.4.3. Kalıp Yargılar (Stereotipler) ............................................................................ 17 1.4.4. Homofobi .......................................................................................................... 20 1.4.5. Zenofobi (Yabancı DüĢmanlığı) ....................................................................... 28 1.4.6. Damgalama ....................................................................................................... 32 1.5. NEFRET SÖYLEMĠ ve MEDYA ......................................................................... 35 ĠKĠNCĠ BÖLÜM TÜRK SPOR BASININDA NEFRET SÖYLEMĠ 2.1. TÜRK SPOR BASINININ TARĠHSEL GELĠġĠMĠ ........................................... 40 2.1.1. Futbolun Türk Topraklarına GeliĢ ve YayılıĢ Süreci ....................................... 43 2.1.2. Cumhuriyet Dönemi ve Sonrası Spor Medyası ................................................ 49 2.2. TÜRK SPOR BASININDA NEFRET SÖYLEMĠNĠN ĠNġASI ........................ 53 2.2.1. Türk Spor Basınında Ataerkil Söylem ............................................................. 55 2.2.2. Türk Spor Basınında Militarist Söylem ............................................................ 59 2.2.3. Türk Spor Basınında Cinsiyetçi Söylem .......................................................... 64 II ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRK SPOR BASININDA NEFRET SÖYLEMĠNE ĠLĠġKĠN ANALĠZLER 3.1. ARAġTIRMANIN KONUSU ................................................................................ 67 3.2. ARAġTIRMANIN AMACI ve ÖNEMĠ ............................................................... 67 3.3. ARAġTIRMANIN HĠPOTEZĠ ............................................................................. 68 3.4. ARAġTIRMANIN SINIRLILIKLARI ................................................................ 68 3.5. ARAġTIRMANIN EVRENĠ ve ÖRNEKLEMĠ .................................................. 69 3.6. ARAġTIRMANIN YÖNTEMĠ ............................................................................. 69 3.7. VERĠLERĠN TOPLANMASI ve ANALĠZĠ ........................................................ 70 3.8. ANALĠZLER .......................................................................................................... 71 3.8.1. Fanatik Gazetesi Nefret Söylemi Analizleri ..................................................... 71 3.8.1.1. Fanatik Gazetesi ve Ataerkil Söylem ....................................................... 71 3.8.1.2. Fanatik Gazetesi ve Militarist Söylem ...................................................... 80 3.8.1.3. Fanatik Gazetesi ve Cinsiyetçi Söylem .................................................... 87 3.8.2. AMK Gazetesi Nefret Söylemi Analizleri ....................................................... 94 3.8.2.1. AMK Gazetesi ve Ataerkil Söylem .......................................................... 94 3.8.2.2. AMK Gazetesi ve Militarist Söylem ...................................................... 100 3.8.2.3. AMK Gazetesi ve Cinsiyetçi Söylem ..................................................... 106 3.8.3. Fotomaç Gazetesi Nefret Söylemi Analizleri ................................................. 114 3.8.3.1. Fotomaç Gazetesi ve Ataerkil Söylem ................................................... 114 3.8.3.2. Fotomaç Gazetesi ve Militarist Söylem .................................................. 120 3.8.3.3. Fotomaç Gazetesi ve Cinsiyetçi Söylem ................................................ 127 SONUÇ ve DEĞERLENDĠRME ............................................................................... 134 KAYNAKÇA ............................................................................................................... 137 ÖZGEÇMĠġ ................................................................................................................. 145 III ÖZET YÜKSEK LĠSANS TEZĠ TÜRK SPOR BASININDA NEFRET SÖYLEMĠ Berkin DAĞLI Tez DanıĢmanı: Yrd. Doç. Dr. Ömer ALANKA 2016, 145 Sayfa Jüri: Yrd. Doç. Dr. Ömer ALANKA (DanıĢman) Doç. Dr. Hakan TEMĠZTÜRK Yrd. Doç. Dr. Fatih YILDIRIM ÇalıĢmanın ilk bölümünde nefret ve nefret söylemi ele alınmakta, nefret söylemi kavramının tarihsel süreç içerisindeki geliĢimi anlatılmaktadır. Ayrıca nefret söylemi kavramının ortaya çıkmasında etkili olan ayrımcılık, ön yargı, homofobi, damgalama, kalıpyargı ve zenofobi kavramları detaylı bir Ģekilde incelenmektedir. ÇalıĢmanın ikinci bölümünde Türk spor basınının tarihsel geliĢim süreci ele alınmaktadır. Türk spor basınının ortaya çıkıĢından günümüze kadar geçen süre içerisinde yaĢadığı değiĢim ve dönüĢümlere değinilerek, Türk spor basının haber üretim aĢamasında kullanmıĢ olduğu ataerkil, militarist ve cinsiyetçi söylemlere odaklanılmaktadır. Gündelik pratiklerimizde oldukça önemli bir yer tutan medyanın kimi nasıl çağırdığı nasıl adlandırdığı ve toplumsal olarak hangi anlamları inĢa ettiği üzerine çalıĢmak iletiĢim çalıĢmaları çerçevesinde dikkat çekici bir öneme sahiptir. ÇalıĢmanın amacı, kitle iletiĢim araçları içerisinde önemli bir yere sahip olan Türk yazılı spor basınında inĢa edilen nefret söylemleri ortaya koymak ve medyanın Ģiddeti besleyen yapısını ortaya çıkarmaktır. ÇalıĢmanın son bölümünde ise Türk yazılı spor basınının haber metinlerinde kullandığı nefret söylemleri AMK, Fanatik ve Fotomaç gazeteleri örneğinde söylem analizi yöntemine tabi tutularak incelenmektedir. Anahtar Kelimeler: Nefret Söylemi, Türk Spor Basını, Ataerkillik, Militarizm, Cinsiyetçilik. IV ABSTRACT MASTER THESIS HATE SPEECH IN TURKISH SPORTS PRESS Berkin DAĞLI Advisor: Assist. Prof. Dr. Ömer ALANKA 2017, Page: 145 Jury: Assist. Prof. Dr. Ömer ALANKA (Advisor) Assoc. Prof. Dr. Hakan TEMĠZTÜRK Assist. Prof. Dr. Fatih YILDIRIM In the first part of the paper, the hatred and hate speech are handled, and the development of the concept of hate speech is explained in the historical process. In addition, the concepts of discrimination, prejudice, homophobia, stigmatization, stereotyping and zenophobia which are effective in the emergence of the concepts of hate speech are examined in detail. In the second part of the study, the historical development process of the Turkish sports press is considered. It is focused on the patriarchal, militarist and sexist discourses that the Turkish sports press has used in the news production stage, by touching on the changes and transformations of the Turkish sports press during the period from the emergence to the present day. In the last part of the study, the hate speeches thet the Turkish written sports press used in news texts are examined by subjecting to the discourse analysis in AMK, Fanatik and Fotomac newspapers. The media has a significant place in our daily practies. In this aspect of media as we have seen, studying on how media has called or named whom and to work on what socially constructed meanings are built by media have a remarkable importance in terms of communication studies. The purpose of this study is to advance understanding and reveal of hate speech created by Turkish printed sport media and the structure of the media that feeds on violence. Key Words: Hate speech, Turkish sports press, Patriarchy, Militarism, Sexism. V RESĠMLER DĠZĠNĠ Resim 2.1. Ġlk Türk Futbol Kulübü Olarak 1905 Yılında Galatasaray Lisesi Öğrencileri Tarafından Kurulan Galatasaray‟ın Ġlk Futbol Takımı. ............ 44 Resim 2.2. Spor Basında Ataerkil Söylem Örneği ......................................................... 57 Resim 2.3. Türk Spor Basınında Militarist Söylem Örneği ........................................... 63 Resim 2.4. Türk Spor Basınında Militarist Söylem Örneği ........................................... 63 Resim 2.5. Türk Spor Basınında Cinsiyetçi Söylem Örnekleri ...................................... 66 VI ÖNSÖZ Popüler kültür içerisinde etkin bir rol oynayan ve toplumun büyük bir çoğunluğuna hitap eden