POWIAT DZIAŁDOWSKI ZAPRASZA 2 POWIAT DZIAŁDOWSKI ZAPRASZA dzialdowo.wm.pl SPIS TREŚCI DZIAŁDOWO 2-7 Działdowo 8-10 Gmina Działdowo 11 Gmina Iłowo-Osada 12 Gmina Lidzbark Miasto zajmuje 11,47 km2 , liczy 21582 mieszkańców. W herbie znajduje się jego patronka św. Katarzyna Aleksandryjska z symbolami 13 Gmina Płośnica swojego męczeństwa (miecz i koło tortur) oraz tarczami rycerskimi w czerwono-białą szachownicę. Działdowo jest siedzibą władz 14-15 Gmina Rybno powiatowych i miejskich. 14 sierpnia obchodzone są Urodziny Miasta. 16 Nadleśnictwo Lidzbark WYDAWCA Edytor Sp. z o.o. ul. Tracka 5 10-364 Olsztyn REDAKCJA „Gazeta Działdowska“ ul. Hallera 17 13-200 Działdowo Zamek w Działdowie REKLAMA: 23 697 69 16 Fot. Karol Wrombel E-MAIL: Działdowo i okolice za- cych. Mocno ucierpiało niały połączenia tzw. poczty szkołę podstawową, założo- czypospolitej było ośrodkiem dzialdowo@gazetaolsztyn- mieszkiwali pruscy Sasino- w okresie „potopu” szwedz- konnej polsko-litewskiej. no park miejski. W okresie polskości, który miał ułatwić ska@pl wie. Pierwsza osada powsta- kiego, zwłaszcza w 1657 r. od W 1837 r. założono szpital I wojny światowej Działdowo repolonizację ludności w po- ła prawdopodobnie w rejo- najazdu oddziałów Gabriela miejski, a w 1848 straż po- było zajmowane przez woj- wiecie oraz oddziaływać na NAKŁAD: nie dzisiejszych ulic Strumy- Wojniłłowicza. W 1656 r. żarną. W II połowie XIX wie- ska rosyjskie, bombardowa- Mazurów zakordonowych. 2 2 000 egzemplarzy kowej, Młyńskiej, Bielniko- przebywał na zamku król ku pobudowano linie kolejo- ne i ostrzeliwane. Uległo września 1939 r. do miasta wej i Górnej, w pobliżu sta- szwedzki Karol X Gustaw, tu- we: połączenia do Malborka wtedy ogromnym zniszcze- wkroczyły wojska niemiec- REDAKTOR WYDANIA rego biegu Nidy. Z począt- taj przyjmował obce posel- i Mławy (1878), do Grudzią- niom, ale jeszcze w czasie kie. W dawnych koszarach Karol Wrombel kiem XIV wieku pojawili się stwa. W XVII i XVIII wieku na- dza (1887) i rok później do wojny rozpoczęto program powstał obóz: pierwotnie dla tutaj Krzyżacy, którzy wznie- stąpił ożywiony rozwój rze- Olsztyna. Pod koniec wieku odbudowy przy wsparciu rzą- jeńców wojennych, następnie FOTO śli strażnicę graniczną i roz- miosła, wcześniej już osada wybudowano kościół katolicki du pruskiego oraz pomocy obóz zagłady. Po wkroczeniu Karol Wrombel poczęli budowę zamku wa- słynęła z jarmarków bydła św. Wojciecha, sąd i więzie- z Rzeszy – miasto bliźniacze wojsk radzieckich 18 stycznia Aleksandra Nowacka rownego. Wokół zamku roz- oraz targów ryb pochodzą- nie, mleczarnię, rzeźnię, ko- Charlottenburg. Decyzją trak- 1945 r. nadal był wykorzy- Anna Ławicka rastała się osada, która otrzy- cych z zasobnego stawu ki- szary wojskowe, a z począt- tatu wersalskiego przyłączo- stywany jako miejsce osa- Rajmund Szczepański mała prawa miejskie sińskiego – zalewu zbudo- kiem XX w. szpital powiatowy, ne do Polski 17 stycznia dzania i straceń Polaków – Archiwum UG Działdowo 14.08.1344 r. od wielkiego wanego przez krzyżaków sieć kanalizacyjną, wodocią- 1920 r. – oficjalne święto obóz nakazowo-rozdzielczy mistrza Ludolfa Königa. w XV wieku. Od 1723 r. ist- gi, wieżę ciśnień, gazownię, miejskie. W czasach II Rze- NKWD. W okresie powojen- PREZES Miasto nazwano Soldov – nym tzw. Polski Ludowej na- Jarosław Tokarczyk Soldovia, później pojawia się stąpił znaczny rozwój lud- Dzialdof. W okresie wojny nościowy, infrastruktury i gos- z zakonem miasto i zamek podarczy miasta. Wyrosły zostały zdobyte prawie bez nowe dzielnice – osiedla PODZIĘKOWANIA walki przez oddziały Włady- Księżodworska, Ogródki, Ni- sława Jagiełły 12 lipca dzicka, Leśna. W rejonie uli- Serdecznie dziękuje- 1410 r. Ponownie na krótko cy Grunwaldzkiej powstała my wszystkim urzę- zdobywały je wojska polskie dzielnica przemysłowa, a na dom i instytucjom w 1411 i 1422. W czasie woj- obrzeżu w Komornikach duże oraz Panu Marianowi ny 13-letniej Działdowo przy- zakłady betonów. Większość Odachowskiemu za stąpiło do Związku Pruskiego, z nich straciła rację bytu pomoc w przygotowa- ale po jej zakończeniu po- w okresie transformacji ustro- niu niniejszego prze- zostało w rękach krzyżac- jowej. Na ich gruzach po- wodnika. kich. W kolejnych zmaga- wstały nowe, prężne firmy niach 1520 r. miasto zostało działające w warunkach gos- zdobyte i spalone. Po seku- podarki rynkowej (Heinzglas, Redakcja „Gazety laryzacji zakonu i złożeniu Ratusz w Działdowie Dekorglass, Primbud, Ciech- Działdowskiej” hołdu w 1525 r. Działdowo Fot. Karol Wrombel bud, Vi GGa Mi, Makus, Wal- pozostało w Prusach Książę- mar, ABP Computer). dzialdowo.wm.pl POWIAT DZIAŁDOWSKI ZAPRASZA 3 Kiedyś kasyno, teraz szkoła Koszary wojskowe Przy ul. Chopina za Ulicą Grunwaldzką dochodzimy do zespołu budynków dawnych koszar wo- przystankami PKS znaj- jskowych. Po prawej i lewej stronie są domy mieszkalne (łącznie z Komendą duje się dawny budynek Policji) kadry oficerskiej i podoficerskiej wybudowane przed I wojną światową. kasyna oficerskiego – Same koszary powstały w 1886 r. , stacjonował w nich najpierw 44, a następ- obecnie Państwowa nie 59 Pułk Piechoty Obrony Krajowej. Po przejęciu Działdowa przez stronę Szkoła Muzyczna im polską stacjonował w nich III batalion 32 Pułku Piechoty z Modlina. Arno Kanta. Niedaleko, na skrzyżowaniu z ul. Grunwaldzką, stoi pomnik ofiar faszyzmu (w 1935r odsłonięto tu pomnik Marszałka Józe- fa Piłsudskiego – zbur- zony w 1939 r.). Po drugiej stronie ulicy mamy gmach Zespołu Szkół (można w niej odwiedzić Izbę Pamię- ci)– najstarsza lewa część to przedwojenne gimnazjum oddane do użytku w 1935 r. Obecna szkoła muzyczna Fot. Karol Wrombel Koszary Fot. Karol Wrombel W czasie okupacji Niemcy utworzyli w koszarach obóz, którego przeznaczenie zmieniało się (jeniecki, przejściowy, obóz pracy), ale w każdym czasie miał charakter obozu zagłady. Wobec braku kompletnych danych trudno określić liczbę jego więźniów oraz pomordowanych. Szacunki mówią o 20-30 tys. więźniów i od 10 do 12 tys. ofiar. Zygmunt Gertner w książce „Koszmar” określa ich liczbę odpowiednio na 50-60 tys. i 20-25 tys. tych, którzy stracili życie. Pamięci ofiar hitlerowskich poświęcono pomnik w koszarach na tyłach dawnej wartowni oraz tablice ufundowane przez NSZZ Solidarność biskupom płockim, którzy ponieśli tutaj męczeńską śmierć - Antoniemu Julianowi Nowowiejskiemu i Leonowi Wetmańskiemu, którzy zostali beatyfikowani Pomnik ofiar faszyzmu Fot. Karol Wrombel przez papieża Jana Pawła II. REKLAMA Projekt finansowany z przychodu uzyskanego z gospodarowania środkami pochodzącymi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013 PRZEDSIĘBIORCO, CZY WIESZ, ŻE UBIEGAJĄC SIĘ O KREDYT INWESTYCYJNY LUB GOTÓWKOWY MOŻESZ SKORZYSTAĆ 108311dzzd-a b-S Z PORĘCZENIA KREDYTU NAWET DO 1 000 000 ZŁOTYCH WARMIŃSKO-MAZURSKI FUNDUSZ „PORĘCZENIA KREDYTOWE” SP. Z O.O. W DZIAŁDOWIE 13-200 Działdowo, ul. Wolności 4 Tel. 23 697 50 52 Fax 23 697 50 54 E-mail: [email protected] www.poreczenia-kredytowe.info Warmia i Mazury regionem zjednoczonej Europy 109011dzzd-a-G 113811dzzd-A -S 4 POWIAT DZIAŁDOWSKI ZAPRASZA dzialdowo.wm.pl Pomnik lotników Willa Frankenstein Drogą za komendą schodzimy w dół do Fot. Karol Wrombel Przy skrzyżowaniu ul. Męczenników (budowali ją więźniowie ul. Jagiełły z ul. Hallera, po działdowskiego obozu), za którą obok sa- lewej widzimy willę Franken- lonu meblowego jest tzw. „pomnik lot- stein – miejską rezydencję ników” – wybudowany na cześć dwóch pi- właścicieli majątku Księży lotów wojskowych rosyjskiego i niemieck- Dwór. Przez długie lata iego, którzy zestrzelili się wzajemnie w cza- mieścił się tutaj ośrodek sie I wojny światowej. „ Za życia wrogowie – zdrowia, a obecnie jest to w obliczu śmierci równi” - głosi napis na własność Działdowskiej Fot. Karol Wrombel odnowionym monumencie. Agencji Rozwoju S.A. Gimnazjum im. Króla Władysława Jagiełły Cmentarz i dzielnica Idąc w stronę widocznych zakładów Heinz- przemysłowa glas i w prawo ulicą Karola Małłka dochodz- imy do głównej ulicy Władysława Jagiełły. Po Widoczny w głębi prawej mijamy zabytkowy elewator zbożowy ul. Grunwaldzkiej las z początku XX w., a po lewej stronie ulicy kryje swoim cieniem zabytkowe kamienice z XIX i XX stulecia. Do- cmentarz wojenny chodzimy do okazałego budynku Gimnazjum z okresu I wojny świa- nr 1 im. Króla Władysława Jagiełły w Dział- towej. Po obu dowie – dawnej szkoły powszechnej - wznie- stronach mamy stare sionego w 1911 r. Przed szkołą stoi pomnik i nowe zakłady prze- króla Władysława Jagiełły odsłonięty mysłowe, markety, w 1994 r., nawiązujący do tradycji przedwo- hurtownie, zakłady jennego pomnika z 1934 r. wzniesionego usługowe, jest to w 500 rocznicę śmierci króla, zburzonego dzielnica przemysłowa Fot. Karol Wrombel przez Niemców w 1939 r. Działdowa. REKLAMA 108111dzzd-a -S 111411dzzd-a -J 114411dzzd-a -F SPRZEDAŻ NOWYCH MIESZKAŃ! PRZEDSIĘBIORSTWO BUDOWLANE „CIECHBUD“ SP. Z O.O. UL. HALLERA 32, DZIAŁDOWO TELEFON: 23 697 2565 107911dzzd-a-W 110611dzzd-a -F 110511dzzd-a -S 109911dzzd-a-G 114011dzzd-a -F dzialdowo.wm.pl POWIAT DZIAŁDOWSKI ZAPRASZA 5 Niegdyś hotel, Wzdłuż ulicy Jagiełły dziś dom kultury Obok szkoły znajduje się Budynek sądu budynek sądu i na jego Fot. Karol Wrombel zapleczu więzienia zbu- dowane w latach 1875 – 1877. Nieco dalej po lewej stronie ulicy znaj- duje się budynek dawnej willi mecenasa Jana Wyrwicza, w której w okresie okupacji mieś- ciła się siedziba gestapo – „Pod czarną chorąg- wią”, o czym informuje tablica oraz kwiaty i znicze. Po wojnie funkcjonował tu żłobek, a obecnie ośrodek po- mocy