Titel documentbeleidsnota onder titel (optioneel) Programmabegroting 2017 en meerjarenraming 2018-2020 4 oktober 2016 Colofon Gemeente Súdwest-Fryslân Postbus 10.000 8600 HA Sneek (0515) 48 90 00 www.sudwestfryslan.nl Status: vastgesteld door college B&W Versie: 4 oktober 2016 Begroting 2017 2 Leeswijzer Programmabegroting 2017 en meerjarenraming 2018-2020 De gemeenteraad geeft ieder jaar voor alle taken en activiteiten in een begroting aan welke financiële middelen hiervoor beschikbaar zijn (baten) en hoe we deze middelen inzetten (lasten). De begroting bestaat uit een aantal onderdelen: 1. Bestuurlijke hoofdlijnen We brengen de beleidskeuzes in beeld in samenhang met de financiële hoofdlijnen. We leggen een relatie met de ambities en de wijzigingen ten opzichte van de perspectiefnota (gemeenteraad, juli 2016) lichten we toe. Zo is op hoofdlijnen een presentatie van lasten en baten mogelijk in meerjarenperspectief. Enkele onderdelen krijgen specifieke aandacht: de aanpak rond de bezuinigingen, actuele onderwerpen zoals het Sociaal Domein, Grondexploitatie, Kapitaalgoederen, Ontwikkelagenda/Ontwikkelperspectief en Organisatieontwikkeling. 2.Beleidsprogramma Er is een opdeling in het programmaplan en de paragrafen: Programmaplan. Er zijn drie programma’s. We geven per programma ontwikkelingen en speerpunten aan. We gebruiken hier de drie W-vragen: “Wat willen we bereiken?”, “Wat gaan we daarvoor doen?”, “Wat mag het kosten?”. Ook vermelden we per programma de richtinggevende beleidsdocumenten. Verder geven we een toelichting op onder andere de onderdelen Algemene dekkingsmiddelen en Overhead. Het zijn verplichte onderdelen van de begroting. Paragrafen We geven in enkele paragrafen op specifieke onderdelen een toelichting. Het gaat hier om: lokale heffingen, weerstandsvermogen en risicobeheersing, onderhoud kapitaalgoederen, finan- ciering, bedrijfsvoering, verbonden partijen en grondbeleid. Het zijn verplichte onderdelen van de begroting. 3. Financiële begroting In aanvulling op overzichten die al in het programmaplan en de paragrafen zijn opgenomen, geven we aanvullende financiële overzichten en lichten dit toe. Voor een deel nemen we overzichten in de bijlagen op. De overzichten zijn in veel gevallen verplichte onderdelen van de begroting. 4. Bijlagen Er zijn meerdere bijlagen opgenomen. Het gaat onder meer om overzichten van de reserves en voorzieningen, het investeringsprogramma, de subsidieontvangers en het EMU-saldo. Begroting 2017 3 Begroting 2017 4 Inhoudsopgave Leeswijzer ................................................................................................................................................ 3 Inhoudsopgave ........................................................................................................................................ 5 Aanbiedingsbrief ..................................................................................................................................... 7 1. Bestuurlijke hoofdlijnen .................................................................................................................. 9 1.1. Vooraf ...................................................................................................................................... 9 1.2. Bestuurlijke ambities ............................................................................................................. 10 1.3. Vertrekpunt perspectiefnota (juli 2016) ............................................................................... 11 1.4. Aanpassingen structurele effecten ....................................................................................... 12 1.5. Aanpassingen incidentele effecten (en reservepositie) ........................................................ 14 1.6. Ontwikkeling reservepositie .................................................................................................. 14 1.7. Financieel eindbeeld begroting ............................................................................................. 15 1.8. Voortgang ambitie financieel vitaal ...................................................................................... 16 1.9. Doorontwikkeling opzet en documenten P&C-cyclus ........................................................... 18 2. Beleidsbegroting ............................................................................................................................ 20 2.1. Vooraf .................................................................................................................................... 20 2.2. Programmaplan ..................................................................................................................... 20 2.2.1. Programma 1 Sociaal ........................................................................................................ 22 2.2.2. Programma 2 Ruimte........................................................................................................ 30 2.2.3. Programma 3 Bestuur ....................................................................................................... 36 2.2.4. Overzichten ....................................................................................................................... 40 2.2.5. Mutaties reserves .............................................................................................................. 42 2.3. Paragrafen ............................................................................................................................. 43 2.3.1. Paragraaf 1 Lokale heffingen ............................................................................................. 44 2.3.2. Paragraaf 2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing ................................................... 50 2.3.3. Paragraaf 3 Onderhoud kapitaalgoederen ........................................................................ 55 2.3.4. Paragraaf 4 Financiering .................................................................................................... 61 2.3.5. Paragraaf 5 Bedrijfsvoering ............................................................................................... 67 2.3.6. Paragraaf 6 Verbonden partijen ........................................................................................ 70 2.3.7. Paragraaf 7 Grondbeleid ................................................................................................... 75 3. Financiële begroting ...................................................................................................................... 80 3.1 Vooraf .................................................................................................................................... 80 3.2 Overzicht van baten en lasten en de toelichting ................................................................... 80 Begroting 2017 5 3.3 Uiteenzetting van de financiële positie en de toelichting ..................................................... 81 3.4 Overzicht van geraamde baten en lasten per taakveld ........................................................ 81 Bijlagen .................................................................................................................................................. 83 Bijlage A Geprognosticeerde balans bij de Programmabegroting 2017 (artikel 20 1b)............... 84 Bijlage B Berekening en meerjarenoverzicht EMU-saldo ............................................................ 85 Bijlage C Investeringsprogramma ................................................................................................ 86 Bijlage D Overzicht reserves en voorzieningen ............................................................................ 88 Bijlage E Overzicht van de baten en lasten per taakveld (artikel 7 3c) ........................................ 93 Bijlage F Overzicht subsidieontvangers ....................................................................................... 94 Bijlage G Indicatoren naar programma en paragrafen................................................................. 97 Bijlage H Meerjarenoverzicht Algemene Uitkering 2017-2020 .................................................... 99 Bijlage I Lijst autonoom/onvermijdelijk perspectiefnota (juli 2016) ........................................ 101 Begroting 2017 6 Aanbiedingsbrief De afgelopen jaren hebben we ingezet op een meer financieel vitale begroting. Steeds beter zien we de resultaten van een behoedzame koers. Het financiële fundament is versterkt. Dit ging niet zonder slag of stoot. Er waren bezuinigingen nodig. Wel konden we ondertussen grote financiële opgaven succesvol oppakken. Zoals het op orde brengen van het grondbedrijf, het doorvoeren van de stelselwijziging sociaal domein en het meer structureel inregelen van het onderhoud van de kapitaalgoederen. Maar ook op veel andere, minder in het oog springende onderdelen, werden financiën gestroomlijnd. Hoewel veel opgaven nog aandacht vragen is de financiële situatie onmiskenbaar verbeterd. Dit biedt de mogelijkheid om op nieuwe manieren tegen ontwikkelingen aan te kijken. Zeker nu de recente septembercirculaire een verder positief beeld laat zien. De eerder ingezette ambitie om te bezuinigen was bedoeld om de begroting sluitend te krijgen maar ook om de rol van ontwikkelgemeente verder gestalte te geven. Met deze begroting ontstaat er financiële ruimte om in te zetten op investeringsprojecten. Het college wil op korte termijn, wanneer de raad instemt met de koers in de begroting, tot een meerjarige ontwikkelagenda