POLONIA SACRA WYDAWNICTWO NAUKOWE TOWARZY* STWA IM. PAPIEŻA BENEDYKTA XWGO POD REDAKCYĄ X. JANA FIJAŁKA PROF. UNIW. JAGIELL. „REGNO PATRIAEQUE NOSTRAE PRIMA CHARITAS DEBETUR« Biskupi polscy wraz z llozyuszem do Rzymu IS37- Nr. 3. L X. JanCiemniewski: Nauka szkolna w zastoso­ waniu do psychiki i kultury polskiej. II. Witold Rubczyński: Urzeczywistnianie idea­ łów. Warunki i współczynniki. III. Władysław Abraham: Reforma na soborze w Pizie 1400 r. i udział w niej przedstawicieli Ko­ ścioła Polskiego. IV. X. J a n Fijałek: Przekłady pism św. Grzegorza z Nazyanzu w Polsce. Studynm o patrystyee naszej. (Cześć u). ________________ W KRAKOWIE.I9I9. SKŁAD GŁÓWNY W r S1ĘGARNI G. GEBETHNERA I SP. W KRAKOWIE, GE ł ETHNERA i WOLFFA W WARSZAWIE-LUBLINIE. POLONIA SACRA WYDAWNICTWO NAUKOWE TOW ARZY­ STW A IM. PAPIEŻA BENEDYKTA XV-GO POD REDAKCYĄ X. JANA FIJAŁKA PROF. UNIW. JAGIELL. „REGNO PATRIAEQUE IsOSTRAE PRIMA CHARITAS DEBETER'1 Biskupi polscy wraz z Ilozyttszent do Rzymu^i^jy. Nr. 3 I. X. J a n Ciemniewski: Nauka szkolna w zastoso­ waniu do psychiki i kultury polskiej. II. Witold Rubczyński: Urzeczywistnianie idea­ łów. Warunki i współczynniki III. Władysław Abraham: Reforma na soborze w Pizie 1409 r. i udział w niej przedstawicieli Ko­ ścioła Polskiego. IV. X. J a n Fijałek: Przekłady pism św. Grzegorza z Nazyanzu w Polsce. Studyum o patrystyce naszej. (Cześ: II). W KRAKOWIE I9I9. SKŁAD GŁÓWNY W S1ĘGAFM G. GFBETFiNERA I SP. W KRAKOWIE, GE ETHNFRA I WOIFFA W' WAFSZAWTF.-LUBLINIE. 1*1 *7 ptw V W \ * 6*1 ' * /? Członkowie Towarzystwa im. Papieża Benedykta XV-go mogą na- bywać to wydawnictwo po cenie zniżonej w biurze Towarzystwa w Kra­ kowie przy ul. Wolskiej 23 I p Rękopisy, książki i wszelką korespondencyę uprasza się nadsyłać pod adresem Redakcyi w Krakowie przy ul Wygoda 11. Wydawnictwa „Polonia Sacra“ nie daje się na zamianę. )) / Hf Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem Józefa Filipowskiego. „POLONIA SACRA“. Z okazyi ogłoszenia nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego przez Ojca św. Benedykta XV-go d. 28 czerwca 1917 roku powstało w Krakowie Towarzystwo imienia tegoż papieża, które ma na celu uprawę i szerzenie nauki prawa kanoni­ cznego, jako też badanie i omawianie w sposób przedmiotowy i umiejętny stosunków kościelnych, prawnych, społecznych oświatowych i cywilizacyjnych w Polsce dzisiejszej, tudzież w jej przeszłości. Aby zjednoczyć duchownych z świeckimi na polu prawdy naukowej, która z natury swojej nie jest sprze­ czną z prawdą religijną, przez roztrząsanie i wyłuszczanie zasadniczych i żywotnych spraw i zagadnień w dziedzinie życia duchowego naszego narodu, podjęło ono w roku prze­ szłym wydawanie organu ściśle naukowego pod tytułem po­ wyższym ożywione tą nadzieją, iż szczególniejszego dozna poparcia ze strony Wielebnego Duchowieństwa na wszystkich ziemiach wolnej już i jednoczącej się państwowo Polski. W prze­ konaniu tem utwierdza je protektorat Episkopatu Polskiego, pod jakim w myśl swego statutu pozostaje. Mimo niezmiernych dzisiaj trudności wydawniczych uka­ zały się w lutym b. r. już dwa pierwsze poszyty tejże publi- kacyi, w formacie w. 8-ki a objętości każdy około 10 arkuszy na pięknym papierze (str. VII-[-158 i 145-f-l k. alb); i typo­ graficznie, jako odbite w drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego, przedstawiają się okazale. Na treść ich składają się prace profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego i Lwowskiego, zarówno świeckich jak i ducho­ wnych. W szczególności zeszyt pierwszy (Polonia Sacra Nr. 1) obejmuje najpierw część wstępną, mianowicie: a) pismo kardy­ nała sekretarza stanu Piotra Gasparri’ego do księcia biskupa krakowskiego, X. Adama Sapiehy, jako głównego protektora Towarzystwa, z życzeniami i błogosławieństwem Ojca św., dat. w Watykanie d. 20 Czerwca 1918, i b) słowo od Redakcyi p. t. »Nasz program«. Następnie mieszczą się w nim cztery rozprawy. I. Prof. Dr. Wład. Abraham ze Lwowa, najzna­ mienitszy dzisiaj kanonista polski, daje swój odczyt inaugura­ cyjny o »Nowym Kodeksie Prawa Kanonicznego«, jaki miał na I. zebraniu uroczygtem Towarzystwa im. pap. Benedykta XV-go w auli Collegii Novi Uniw. Jagiell. w Krakowie d. 17 maja 1918 r. Dopiero z wspaniałego tego odczytu, głęboko, wszechstronnie a przytem nadzwyczaj jasno przedstawiającego historyę, treść i znaczenie nowej kodyfikacyi prawa kanoni­ cznego, dowiadujemy się o niezmiernej jej doniosłości wczasach obecnych i na przyszłość, w szeregu przepięknych uwag i wskazań, które chciałoby się tutaj przytoczyć całemi ustępami. Wystarczy powiedzieć: Tolle,lege, mediłare, scrutare. L Prof. Dr. Tadeusz S i n k o z Krakowa, jeden z wydawców dzieł św. Grze­ gorza z Nazyanzu w edycyi przygotowywanej od lat przez naszą Akademię Umiejętności, wprowadza nas w złotą epokę litera­ tury patrystycznej w odczycie o »Liryce św. Grzegorza z Na- zyanzu«, jaki miał na I. zebraniu uroczystem Towarzystwa im. pap. Benedykta XV-go; charakterystykę liryki Grzegorza poprzedził samoistnym zarysem jego życia i nadto, pierwszy od czasów Hołowińskiego, dał szereg własnych przekładów poezyj św. Grzegorza. — III. X. Prof. Dr. Jan Fijałek w Kra­ kowie, nawiązując do uwagi prof. Sinki o studyach grego- ryańskich w Polsce, odsłania je nam w całej pełni w swojem studyum o patrystyce naszej, z którego daje część pierwszą p. t. »Przekłady pism św. Grzegorza z Nazyanzu w Polsce. Wiadomość bibliograficzna i patrystyczna«. Nietknięte to było u nas pole badań, które opiera o tło rozwoju literatury patrysty­ cznej na Zachodzie w wieku XV-ym i XVI-ym. Znajdujemy tutaj charakterystykę największych naszych teologów wieku XV-go: Hozyusza, Frycza z Modrzewia i Marcina Kromera, a przytem uwydatnienie niezaznaczonej jeszcze należycie w na­ uce zagranicznej zasługi patrystycznej Erazma z Roterdamu. Wreszcie IV. artykuł innego pióra »Odbudowa moralna kraju« porusza i wyłuszcza w myśl programu zadań Towarzystwa jedną z najpilniejszych potrzeb naszych w położeniu naszem dzisiejszem; mowa jest w niem o konieczności i rodzaju pracy u podstaw', pracy nad duszą polską, sumieniem, obowiązko­ wością jednostki i społeczeństwa całego. Artykuł ten progra­ mowy i zasadniczy o odrodzeniu moralnem, które się łączy najściślej z dobrobytem i oświatą, winien dojść do każdej pa­ rafii, gdyż podstawą moralnej odbudowy kraju może być tylko akcya, wdrożona od dołu, od parafii i gmin a popierana od góry, przez Sejm i administracyę państwa. Poszyt drugi (Polonia Sacra Nr. 2) poświęcony jest wy­ łącznie prawu kanonicznemu, i to o małżeństwie, a jako taki nieodzowmy jest każdemu z konfratrów w duszpasterstwie. Zaznajamia go bowiem jak najszczegółowiej i w sposób wy­ czerpujący, n przytem naukowy po raz pierwszy u nas, z prze­ pisami nowego kodeksu o małżeństwie. Czyni to I. X. Prof. Dr. Tadeusz Gromnicki z Krakowa w rozprawie »Nowy Kodeks Prawa Kanonicznego o Małżeństwie"w zestawieniu z prawem dotychczasowemu komentując rnore Romano, t. j. wzorem kanonistów rzymskich wszystkie po sobie następujące kanony nowego kodeksu o prawie małżeńskiem, te zwłaszcza, których osnowa odchyla się od postanowień prawa dotychcza­ sowego. Czcigodny autor uwzględnił też wyjaśnienia autenty­ czne kilku kanonów, jakie dała komisya, ustanowiona przez Ojca św. już po ogłoszeniu kodeksu, celem interpretacyi auten­ tycznej wątpliwości, które mogą powstać w rozumieniu i pra- ktycznem zastosowaniu kanonów poszczególnych. Do tego II. X. Prof. Dr. Jan Fi jałek dołączył »Tekst, kanonów o małżeń­ stwie w naszym kodeksie prawa kanonicznego w przekładzie polskim«. Jeden i drugi poszyt zamyka dokładny »Spis rzeczy«. Obydwa są do nabycia w handlu księgarskim (Skład głó­ wny w księgarni G. Gebethnera i Sp. w Krakowie oraz Ge­ bethnera i Wolffa w Warszawie—Lublinie) po cenie 22 koron, 15 marek i 20 koron, 14 marek. Po cenie zaś zniżonej mogą je nabywać członkowie Towarzystwa w biurze tegoż w7 Kra-: kowie przy ul. Wolskiej 23. I. p. W Krakowie, d. 1 marca 1919. L Nauka szkolna w zastosowaniu do psychiki i kultury polskiej. Napis*! X. Dr. Jan Ciemniewski, Prof. gimn. we Lwowie. Skończył się wielki dramat dziejowy. Przez Europę przeszedł huragan wojny światowej i zmienił z gruntu jej postać: zburzył trony, poznosił państwa, poobalał rządy dotychczasowe, pozmieniał granice narodów. Dla ludów Europy środkowej nastała nowa era, era wolności i sprawie­ dliwości powszechnej. Ten straszliwy, nieubłagany sąd boży nad mocarzami i władcami Europy środkowej zakończył się jej przebudową i przywróceniem Polski, jako widomego znaku sprawiedliwości i miłosierdzia bożego. W oczach naszych dźwiga się zwolna gmach państwa polskiego, krystalizuje się forma jego rządu, tworzą się polskie instytucye społeczne i polityczne. Budowa ta musi powstawać jednocześnie z zewnątrz i od wewnątrz. Obok polskiego rządu, wojska, skarbu i administracyi muszą powstać ludzie, którzyby podtrzymywali ten gmach polskiej państwowości i tchnęli weń ducha narodowego. Tego dokonać może jedynie dom i szkoła polska. I oto przed szkołą naszą otwiera się nowe, wielkie zadanie: ma ona wyhodować nowy typ człowieka wolnego, samodzielnego, energicznego a przytem myślącego i czującego po polsku. Ma ona rozbudzić w narodzie instynkt samozachowawczy, przygłuszony długą Polonia Sacra S. 1 2 X. DR. JAN CJEMNIEWSKl niewolą, i nauczyć go żyć ma wolności i stanowić o sobie- w nowych, zmienionych warunkach bytu politycznego. Od stu> lat niemal wychowanie nasze było w rękach obcych, zatru­ wając dusze nasze obcymi wzorami i naginając je do celów nam obcych. Czas zerwać z temi metodami i stanąć na wła­ snym, rodzimym gruncie, czas stworzyć nowe zasady naucza­ nia i zbudować swoją, polską szkołę. Do tego trzeba przede-