PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY SZCZUCZYN mgr Aleksy Charytoniuk mgr Joanna Sanik BIAŁYSTOK, CZERWIEC 2004 2 SPIS TRE ŚCI WST ĘP ................................................................................................. 4 ROZDZIAŁ I CHARAKTERYSTYKA GMINY SZCZUCZYN .................................. 6 1.1. KLIMAT GMINY ............................................................................. 6 1.2. BUDOWA GEOLOGICZNA ................................................................. 7 1.3. WARUNKI GLEBOWE ....................................................................... 9 1.4. WODY PODZIEMNE ....................................................................... 11 1.5. SIE Ć WODNO - KANALIZACYJNA ..................................................... 21 1.5.1. Sie ć wodoci ągowa ................................................................ 21 1.5.2. Sie ć kanalizacyjna ................................................................ 25 1.6. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ........................................................ 30 1.7. ŚRODOWISKO AKUSTYCZNE ........................................................... 36 1.8. LASY ......................................................................................... 42 1.9. ROZWÓJ TURYSTYKI I ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO JAKO STRATEGICZNE KIERUNKI ROZWOJU WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO .... 43 1.10. EDUKACJA EKOLOGICZNA ........................................................... 46 1.10.1. Stowarzyszenie Samorz ądów Dorzecza Biebrzy...................... 47 ROZDZIAŁ II ANALIZA SWOT ............................................................................ 49 ROZDZIAŁ III CELE I PRIORYTETY WYNIKAJACE Z ZEWN ĘTRZNYCH UWARUNKOWA Ń .......................................................................... 51 3.1. PROGRAM OCHRONY WÓD PODZIEMNYCH I POWIERZCHNIOWYCH . ...... 51 3.2. PROGRAM OCHRONY POWIETRZA .................................................... 56 3.3. PROGRAM OCHRONY PRZED HALASEM I PEM ................................... 62 3.4. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...................................................... 71 3.5. OCHRONA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ..................................... 73 3.6. PROGRAM ROZWOJU I REKREACJI ZGODNIE Z II POLITYK Ą EKOLOGICZN Ą PA ŃSTWA .............................................................. 78 3.7. EDUKACJA EKOLOGICZNA ............................................................. 79 ROZDZIAŁ IV INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU .................................. 90 4.1. PRAWNE INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU ............................... 90 4.2. INSTRUMENTY ODDZIAŁYWANIA SPOŁECZNEGO ............................... 90 4.3. INSTRUMENTY EKONOMICZNE ........................................................ 92 4.4. INSTRUMENTY FINANSOWE ............................................................ 93 4.4.1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej . 93 4.4.2. Fundacja EKOFUNDUSZ ...................................................... 94 4.4.3. Fundusz Spójno ści ................................................................ 98 4.4.4. Przedakcesyjny Instrument Polityki Strukturalnej ISPA ........... 99 4.4.5. Specjalny Program Akcesyjny Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich – SAPARD ........................................... 99 3 4.4.6. Dotacje Banku Światowego ................................................. 101 4.4.7. Fundusze strukturalne ......................................................... 102 ROZDZIAŁ V MONITORING GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ............................................................................. 107 WYKORZYSTANE MATERIAŁY ..................................................... 109 4 Wst ęp Podstaw ę formalno – prawn ą Programu Ochrony Środowiska gminy Szczuczyn stanowi ustawa Prawo ochrony środowiska z dn. 27.04.2001 r. na mocy, której zarz ąd gminy sporz ądza gminny program ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa. Jednocze śnie gminny program ochrony środowiska powinien by ć spójny i zsynchronizowany ze strategi ą zrównowa Ŝonego rozwoju społeczno – gospodarczego gminy, ze studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, uwzgl ędnia ć wytyczne z powiatowego programu ochrony środowiska. W Powiatowym Programie Ochrony Środowiska sporz ądzonym przez Przedsi ębiorstwo Projektowo – Wdro Ŝeniowe „Czyste Powietrze” Sp. z o.o. wskazano konieczno ść uj ęcia działa ń z zakresu: 1) edukacji ekologicznej, 2) ochrony powietrza atmosferycznego, 3) identyfikacji terenów zagro Ŝonych ponadnormatywnym hałasem komunikacyjnym i PEM, a tak Ŝe działa ń zabezpieczaj ących i zmniejszaj ących ich uci ąŜ liwo ść , 4) poprawy stanu gospodarki wodno – ściekowej, 5) ochrony powierzchni ziemi i gleb poprzez realizacj ę zada ń wynikaj ących z Planów gospodarki odpadami, 6) szerokiej ochrony środowiska przyrodniczego, 7) rozwoju turystyki, 8) ochrony przeciwpo Ŝarowej, Gminny Program Ochrony Środowiska dla gminy Szczuczyn szczegółowo uwzgl ędnia zadania wynikaj ące z Powiatowego Programu Ochrony Środowiska. Bior ąc pod uwag ę całokształt wytycznych i przepisów na podstawie których został sporz ądzony Gminny Program Ochrony Środowiska oczywistym jest, Ŝe ma on słu Ŝyć w celu zrównowa Ŝonego rozwoju gminy, który w minimalnym stopniu b ędzie zagra Ŝał środowisku naturalnemu. 5 Zawarte s ą tu te Ŝ kierunki działa ń, które b ędą eliminowały zanieczyszczenie środowiska, przy wzgl ędnie najlepszej dost ępnej technice z punktu widzenia mo Ŝliwo ści ekonomicznych gminy. W przypadku gminy Szczuczyn jest to tym wa Ŝniejsze, i Ŝ głównym kierunkiem rozwoju ze wzgl ędu na lokalne uwarunkowania jest rozwój turystyki, ekologicznej Ŝywno ści, co w przypadku gminy ekologicznie zdewastowanej jest niemo Ŝliwe. Kolejnym zadaniem niniejszego programu jest ubieganie się o środki na dofinansowanie inwestycji w gminie, pochodz ące z krajowych funduszy celowych (np. Fundusz Ochrony Środowiska, Fundusz Le śny), jak i Funduszy Strukturalnych pochodz ących z Unii Europejskiej, których Polska po dn. 1.05.2004 r. wraz z Hiszpani ą będzie najwi ększym benificjentem. Przy sporz ądzaniu programu przeprowadzono konsultacje społeczne zarówno w śród mieszka ńców gminy, którzy mogli swobodnie wypowiedzie ć si ę na temat nurtuj ących ich problemów zwi ązanych z ochron ą środowiska, przy współdziałaniu zakładów przemysłowych i usługowych na terenie gminy, przedsi ębiorstw zajmuj ących si ę gospodark ą komunaln ą gminy itd. Jednocze śnie chcieliby śmy podzi ękowa ć za współprac ę nast ępuj ącym instytucjom i urz ędom, bez których przygotowanie programu byłoby niemoŜliwe: 1. Urz ędowi Marszałkowskiemu Wydział Ochrony Środowiska. 2. Urz ędowi Wojewódzkiemu, Wydział Ochrony Środowiska. 3. Pracownikom Urz ędu Miasta i Gminy w Szczuczynie. 4. Pracownikom Wielobran ŜowegoPrzedsi ębiorstwa Komunalnego w Szczuczynie. 5. Pracownikom Krajowych Dróg Publicznych i Autostrad w Białymstoku. 6. Pracownikom Nadle śnicwa Tama. 7. Pracownikom Zakladu VICTORIA w Szczuczynie. 8. Pracowikom spółdzielni Inwalidów SPINS w Szczuczynie. 6 Rozdział I Charakterystyka gminy Szczuczyn Gmina Szczuczyn poło Ŝna jest w północno – zachodniej cz ęś ci województwa podlaskiego. Od północy i zachodu graniczy z gmin ą Biała Piska, od południa z gminami: Grabowo i W ąsosz, a od wschodu z gmi ą Grajewo. Gmina ł ącznie zajmuje powierzchni ę 111 km 2. Na tym terenie zamieszkuje 6.933 ludzi, co daje g ęsto ść zaludnienia 63 osoby/km 2. 1.1. Klimat gminy Gmina Szczuczyn le Ŝy w dzielnicy klimatycznej zwanej regionem mazurskim. Średnia roczna temperatura powietrza jest niska w porównaniu do wi ększo ści terenów Polski i wynosi 6,2 0C, przy czym w lipcu osi ąga zaledwie 17,0 0C, a w styczniu – 6,3 0C. Okres wegetacji trwa tutaj 200 dni i rozpoczyna si ę około 10 kwietnia, a ko ńczy ok. 25 pa ździernika. Średnia wilgotno ść wynosi około 82%, najwi ększa przypada na miesi ące pa ździernika – marzec – ok. 90%, a najni Ŝsze na czerwiec ok. 70%. Na terenie gminy notuje si ę 102 dni pochmurne. Na obszar ten spada średnio rocznie około 600 mm opadów. Dni z burza notuje si ę około 22, głównie w sierpniu, a pokrywa śniegowa zalega przeci ętnie 96 dni i obserwowana jest ju Ŝ od listopada do kwietnia z maksimum przypadaj ącym na stycze ń. Głównym kierunkiem wiatrów północny – zachód i zachód, najrzadziej północny – wschód i północ. 7 1.2. Budowa geologiczna Pod wzgl ędem geologicznym obszar gminy le Ŝy na prekambryjskiej platformie wschodnioeuropejskiej w obr ębie wyniesienia mazursko - suwalskiego. Podło Ŝe mezozoiczne stanowi ą utwory kredy górnej wykształcone w postaci margli i opoki. Osady trzeciorz ędowe tworz ą oligoce ńskie piaski i mułki, mioce ńskie piaski drobne i pylaste oraz iły przewarstwione wkładkami w ęgla brunatnego, a tak Ŝe plioce ńskie iły b ędące bezpo średnim podło Ŝem osadów czwartorz ędnych. Czwartorz ęd reprezentowany jest przez utwory wszystkich zlodowace ń, a ich mi ąŜ szo ść waha si ę od 170 do 200 m. Z okresu zlodowacenia środkowo - polskiego pochodz ą gliny zwałowe z du Ŝą i. zawarto ści ą głazów i Ŝwirów wyst ępuj ące w okolicach wsi Mazewo. Czamowo, Czarnówek, Bzury. W budowie moren martwego lodu udział bierze materiał piaszczysto - Ŝwirowy o bezwładnej strukturze. Moreny te tworz ą wzniesienia w zachodniej i wschodniej cz ęś ci gminy. Ponadto wyst ępuj ą osady akumulacji szczelinowej (wały i wzgórza kemowe) wykształcone jako warstwowane piaski i Ŝwiry przykryte gruzowo - głazowym lub piaszczysto - gliniastym płaszczem moreny ablacyjnej oraz osady akumulacji lodowcowej i wodnolodowcowej w postaci nieregularnych