Universiteit Gent Faculteit Letteren & Wijsbegeerte Academiejaar 2006-2007 DE BEWEGING VOOR RECHTEN EN VRIJHEDEN: DE INVLOED VAN EEN ETNISCHE PARTIJ OP DE BULGAARSE POLITIEK Verhandeling ingediend tot het behalen van de graad van licenciaat in de Oost-Europese Talen en Culturen Promotor: Prof. Dr. R. Detrez door: Yannick Verloove Afkortingen 4 Lijst met bijlagen 5 Dankwoord 6 Inleiding 7 1. Etno-demografische kenmerken 10 1.1. De etnisch Turkse minderheid 10 1.2. De Bulgaarse moslims 10 2. De voorgeschiedenis van de Turkse minderheid 12 2.1. 1878-1945 12 2.2. De Turkse minderheid tijdens het Communisme 13 2.2.1. Erkenning 14 2.2.2. Integratie 16 2.2.3. Assimilatie 18 2.3. Internationale reacties 23 3. Evolutie van de BRV 24 3.1. Ontwikkelingen na het ontslag van Živkov 24 3.1.1. Ontstaan van de democratische krachten 24 3.1.2. De beslissing van 29 december 1989 25 3.1.3. De nationalistische weerslag 26 3.1.4. De publieksraad aangaande de nationale kwestie 27 3.1.5. De rondetafelgesprekken 28 3.2. Ontstaan en registratie van de BRV 30 3.2.1. Ontstaan van de BRV 30 3.2.2. De eerste conferentie 31 3.2.3. Registratie 36 3.3. De nieuwe grondwet 37 1 3.3.1. De Grote Nationale Vergadering en de nieuwe grondwet 37 3.3.2. De nieuwe grondwet onder de loep genomen 38 3.4. De verkiezingen van 13 oktober 1991 42 3.5. De technocratische regering van Luben Berov 46 3.6. De verkiezingen van 18 december 1994 48 3.7. De verkiezingen van 1997: De weg naar de EU? 51 3.8. De verkiezingen van 2001: De politiek hertekend 55 3.9. De verkiezingen van 2005: het jaar van de verrassingen 59 4. De BRV als partij onderzocht 63 4.1. De classificatie van etnische partijen 63 4.2. De BRV: Een accomodistische partij 64 4.3. Interne en externe invloeden 65 4.3.1. De kieswetgeving 65 4.3.2. Beperkte invloed van nationalistische partijen 69 4.3.3. Gebrek aan concurrentie 71 4.3.4. De voorganger van de BRV: de TNBB 74 4.3.5. De rol van Turkije 77 5. Het Roemeense etnische model: een vergelijkbare casus? 77 5.1. Timisoara en de revolutie 78 5.2. Het ontstaan van de DAHR 78 5.3. Evolutie van de DAHR 79 5.4. De DAHR als partij onder de loep 86 5.4.1. Exodus? 86 5.4.2. Het Roemeense kiessysteem 87 5.4.3. Factor van het thuisland 87 2 Besluit 89 Bibliografie 94 3 Afkortingen BRV Beweging voor Rechten en Vrijheden (Dviženie za Prava i Svobodi) BCP Bulgaarse Communistische Partij (Balgarska Komunističeska Partija) OIC Organisatie van de Islamconferentie VN Verenigde Naties OVSE Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa BSP Bulgaarse Socialistische Partij (Balgarska Socialističeska Partija) CVNB Comité voor de Verdediging van de Nationale Belangen (Komitet za Zaščita na Nacionalnite Interesi) NAVO Noord-Atlantische Verdragsorganisatie UDK Unie der Democratische Krachten (Sajuz na Demokratičnite Sili) VPA Vaderlandse Partij van de Arbeid (Otečestvena Partija na Truda) GNV Grote Nationale Vergadering (Veliko Narodno Sabranie) TNBB Turkse Nationale Bevrijdingsbeweging (Tursko Nacionalnoosvoboditelno Dviženie) NBSII Nationale Beweging Simeon II (Nacionalo Dviženie Simeon Vtori, NDSV) PR Proportionele Representatie TDP Turkse Democratische Partij (Turska Demokratičeska Partija, TDP) PDV Partij voor Democratische Veranderingen (Partija na Demokratičnite Promeni, PDP) FNR Front voor Nationale Redding (Frontul Salvării Naţionale, FSN) DAHR Democratische Alliantie van Hongaren in Roemenië (Uniunea Democratã Maghiarã din România, UDMR) PGR Partij voor Groot Roemenië (Partidul România Mare, PRM) SDPR Sociaal-Democratische Partij van Roemenië (Partidul Democraţiei Sociale din România, PDSR) DCR Democratische Conventie van Roemenië (Convenţia Democrată Română, CDR) 4 Lijst met bijlagen Bijlage 1: Etnische minderheden in Bulgarije Bijlage 2: Voorbeeld van een pamflet van een illegale Turkse organisatie Bijlage 3: Structuur van de TNBB Bijlage 4: Verklaring (eed) van leden van de TNBB Bijlage 5: Declaratie van de BRV 5 Dankwoord Een thesis vormt het sluitstuk van een opleiding, waaraan een hele groep mensen heeft bijgedragen. Het slagen voor deze opleiding is daarom niet enkel de verdienste van mezelf, maar rechtstreeks of onrechtstreeks hebben alle mensen die me de voorbije jaren omringd hebben, de vakgroep in het algemeen en mijn medestudenten in de Slavistiek, een invloed daarop gehad. Toch zijn er enkele mensen die ik wil bedanken omdat ze rechtstreeks tot het maken van deze thesis hebben bijgedragen. Mijn eerste woord van dank gaat uit naar mijn promotor, prof. Dr. Detrez, die een grote steun is geweest in het kiezen van een gepast onderwerp dat aan mijn interesses beantwoordde, en me op weg zette met het aanreiken van bronnen. Een tweede persoon die ik graag wil bedanken is mevrouw Boejoeklëva, van wie ik drie jaar Bulgaars kreeg. Tijdens haar lessen vond ze op tijd en stond de tijd ons warm te maken voor het Bulgaarse land, diens cultuur, politiek en inwoners. Ik mag toch zonder enige overdrijving zeggen dat door haar mijn interesse in Bulgarije is gegroeid, waardoor ik besliste mijn thesis aan een Bulgaars onderwerp te wijden. Rest mij nog mijn ouders te bedanken die mijn studies in de eerste plaats hebben mogelijk gemaakt en mij steeds hebben gesteund doorheen mijn universitaire loopbaan. Aan deze thesis concreet hebben ze dan ook hun bijdrage geleverd door hun kritische blik, goede raadgevingen en nimmer aflatende steun. 6 “De vrije burger, die over zijn fundamentele rechten en vrijheden beschikt, kan en is er zelfs toe verplicht zijn mening te zeggen en deze te verdedigen en om, binnen de grenzen van de wettelijkheid, te strijden om zijn doelstellingen te bereiken” Ahmed Dogan, leider van de BRV Inleiding Het kiezen van een thesisonderwerp is geen simpele opgave. Een thesis vormt de kroon op een universitaire opleiding, en het kiezen van een gepast onderwerp gaat niet over één nacht ijs. Het gaat erom de juiste balans te vinden tussen dat wat tot je interessesfeer behoort, dat waarover je iets wil bijleren en waarvoor je een blijvende interesse kan opbrengen. Aangezien Bulgaars mijn keuzetaal is en gedurende mijn opleiding mijn interesse voor dit land is gegroeid, was de beslissing snel genomen mijn thesis aan een aspect van dit land te wijden. Bezoeken aan dit land, en gesprekken met haar inwoners hebben hier in grote mate toe bijgedragen. Politiek heeft altijd al tot mijn interessesfeer behoord, en daarom besliste ik deze kans aan te grijpen om mezelf door middel van deze thesis de kans te geven iets bij te leren over de Bulgaarse politiek. Het is de verdienste van Professor Detrez me attent te maken op het bestaan van een minderheidspartij, de Beweging voor Rechten en Vrijheden, die de rechten van de Turkse minderheid in Bulgarije tracht te verdedigen. Voor de eerste stap in dit onderzoek, het verzamelen van bronnen en informatie, bleek al snel dat het internet een belangrijk medium zou vormen aangezien dit een hedendaags onderwerp is. In de eerste plaats bleek dit vooral handig in een eerste fase van het zoeken naar informatie, om een algemeen beeld te vormen over de Bulgaarse politiek en de aard van deze partij. Enkele websites hebben me in deze eerste fase een flink eind op weg geholpen, waaronder http://www.iwpr.net, http://www.ethnos.bg en de website van de partij in kwestie, http://www.dps.bg. Met een elementaire kennis op zak betreffende het onderwerp ging ik op zoek naar meer specifieke bronnen. Het gebruiken van Aleph en Elin in de universiteitsbibliotheken bleek zeer nuttig om een idee te krijgen van de bestaande literatuur. Via Elin kwam ik terecht op databases zoals Historical Abstracts en JSTOR, waar ik direct de hand kon leggen op enkele papers en artikels betreffende dit onderwerp. Via Aleph kwam ik in bibliotheek R17 7 terecht van het Europees Instituut en het Europees Documentatiecentrum, waar ik enkele van mijn sleutelwerken heb gevonden. Ook enkele online te consulteren kranten bleken handig, zoals The Sofia Echo en het Bulgaarse nieuwsagentschap BTA, vooral dan om meer specifieke informatie te zoeken waar andere bronnen niet precies genoeg waren of ergens niet diep genoeg op ingingen. Na het vinden van deze - meestal Engelstalige - bronnen ging ik op zoek naar Bulgaarse bronnen. Het merendeel van de Bulgaarse bronnen heb ik gevonden via de website http://www.worldcatlibraries.org, waarmee je uiteenlopende werken over de hele wereld kan lokaliseren. Daarna was het enkel de zaak deze via IBL te ontlenen in de hoofdbibliotheek van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte. In het bestuderen en verwerken van bronnen zijn er steeds bepaalde werken die je een houvast geven en in hoge mate bijdragen tot je inzicht in het onderwerp, en daardoor je een idee geven hoe je thesis er ongeveer moet uitzien. Cruciaal was voor mij het boek Balgarski Prechodi van E. Kalinova en I. Baeva, dat een overzicht geeft van de ontwikkelingen in de Bulgaarse politiek van 1939 tot 2002. Het boek Ethnopolitics in the New Europe van J. Ishiyama en M. Breuning was op zijn beurt belangrijk omdat het me mijn eerste inzichten verschafte over het politieke klimaat in Bulgarije en de BRV als partij besprak. Ook het boek Dviženie za Prava i Svobodi van I. TATARL was zeer nuttig omdat het de evolutie beschrijft van de Turkse beweging vanaf het communisme tot en met 2003. We zijn ons ervan bewust dat alle bronnen in een thesis aan een controle moeten onderworpen worden. Tijdens het onderzoek is gebleken dat niet alle bronnen even neutraal te noemen zijn en dat met tendentieuze bronnen voorzichtig en vooral kritisch moet worden omgesprongen. Dit bleek ons vooral bij het bestuderen van de werken DPS v Sjanka i na Svetlina van P.