UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2004-2005 Een economische analyse van de internationale luchtvaart. Welke zijn de gevolgen voor de luchthaven van Zaventem? Scriptie voorgedragen tot het bekomen van de graad van: Licentiaat in de economische wetenschappen Gunther Eggermont Onder leiding van Prof. Dr. Van de Voorde E. UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2004-2005 Een economische analyse van de internationale luchtvaart. Welke zijn de gevolgen voor de luchthaven van Zaventem? Scriptie voorgedragen tot het bekomen van de graad van: Licentiaat in de economische wetenschappen Gunther Eggermont Onder leiding van Prof. Dr. Van de Voorde E. PERMISSION Woord vooraf Het schrijven van een thesis is geen gemakkelijke opgave. Bij dit werk heb ik echter op de medewerking mogen rekenen van verschillende personen, die ik dan ook zou willen danken voor hun hulp. Vooreerst wil ik Prof. Dr. Eddy Van de Voorde bedanken, bij de hulp voor de juiste keuze van het onderwerp, voor het nalezen en de goede samenwerking. Dankzij zijn deskundige en geduldige uitleg heb ik deze thesis kunnen schrijven. Ook bedank ik de Heer Didier Duponselle. Hij heeft mij geholpen met mogelijke onderzoeksvragen, en tips gegeven i.v.m. de dataverzameling. Een woord van dank gaat ook naar Prof. Dr. Georges Allaert, die zijn academische kennis met mij wou delen en zijn visie gaf op de toekomstige ontwikkelingen van de luchtvaartsector en de luchthaven van Zaventem. Dank ook aan allen die niet vermeld zijn en toch hun bijdrage geleverd hebben tot het welslagen van dit werk. Tot slot wil ik mijn ouders en mijn vriendin bedanken voor het geduld dat zij hadden in deze periode. Zij hebben mij de kans gegeven om deze studies aan te vatten, en hebben mij gesteund in een soms stressvolle periode waarbij vele uren in deze thesis gekropen zijn. Nogmaals oprechte dank aan allen. Gunther Eggermont Buggenhout, 2 mei 2005 i Inhoudsopgave Woord vooraf ..............................................................................................................................i Inhoudsopgave ...........................................................................................................................ii Lijst van gebruikte afkortingen .................................................................................................. v Lijst van kaarten ........................................................................................................................vi Lijst van grafieken....................................................................................................................vii Algemene inleiding en doelstelling............................................................................................ 1 Deel 1. Cijfermatige analyse van het verleden. ...................................................................... 2 Inleiding ................................................................................................................................. 2 Hoofdstuk 1 Zaventem........................................................................................................ 5 1.1.1 Analyse van de jaarcijfers .................................................................................. 5 1.1.2 Analyse van de maandcijfers............................................................................ 11 Hoofdstuk 2 De Europese concurrenten van Zaventem, een vergelijking........................ 16 1.2.1 Rangschikking.................................................................................................. 16 1.2.2 De vier grootste Europese luchthavens............................................................ 18 Kenmerken ................................................................................................................... 18 Vergelijking van de jaarcijfers, periode 1980-2004..................................................... 19 Vergelijking van de maandcijfers, periode 1995-2004 ................................................ 22 1.2.3 De kleinere Europese luchthavens. .................................................................. 26 Selectie ......................................................................................................................... 26 Passagiersevolutie – Vergelijking van de jaarcijfers.................................................... 29 Passagiersevolutie – Vergelijking van de maandcijfers............................................... 30 Vrachtevolutie – Vergelijking van de jaarcijfers ......................................................... 33 Vrachtevolutie – Vergelijking van de maandcijfers..................................................... 35 Conclusie...................................................................................................................... 36 Hoofdstuk 3 De regionale luchthavens in België, een vergelijking.................................. 38 1.3.1 Typering. .......................................................................................................... 38 1.3.2 Vergelijking van de vier regionale luchthavens............................................... 39 1.3.3 Conclusie.......................................................................................................... 42 ii Deel 2. De beïnvloedende variabelen van de passagiers- en vrachtevolutie ........................ 43 Hoofdstuk 1 Passagiers ..................................................................................................... 43 2.1.1 De economische groei...................................................................................... 44 2.1.2 De deregulering van de luchtvaart in Europa................................................... 45 2.1.3 Eenmalige feiten die een invloed kunnen gehad hebben op het luchtvervoer . 46 2.1.4 De olieprijzen................................................................................................... 48 2.1.5 De vliegtuigconstructeurs................................................................................. 50 2.1.6 Een kost-opbrengst analyse.............................................................................. 52 2.1.7 De luchthaven-luchtvaartmaatschappij-relatie................................................. 55 Rendabiliteitsvergelijking ............................................................................................ 55 Yieldvergelijking.......................................................................................................... 57 Andere variabelen ........................................................................................................ 60 Hoofdstuk 2 Vracht........................................................................................................... 63 2.2.1 De economische groei...................................................................................... 63 2.2.2 Speciale gebeurtenissen.................................................................................... 63 2.2.3 Olieprijzen........................................................................................................ 64 2.2.4 Vliegtuigconstructeurs ..................................................................................... 65 2.2.5 Luchthaven-luchtvaartmaatschappij-relatie ..................................................... 65 Hoofdstuk 3 Conclusie...................................................................................................... 67 iii Deel 3. De toekomst van Zaventem...................................................................................... 69 Inleiding ............................................................................................................................... 69 Hoofdstuk 1 Evolutie van de beïnvloedende variabelen in de toekomst .......................... 69 3.1.1 Economische groei........................................................................................... 69 3.1.2 Olieprijzen........................................................................................................ 71 3.1.3 Eenmalige gebeurtenissen................................................................................ 71 3.1.4 Vliegtuigconstructeurs ..................................................................................... 71 3.1.5 Kost-opbrengst-verhouding, relatie met een luchtvaartmaatschappij .............. 72 Hoofdstuk 2 Mobiliteit in en rond de luchthaven ............................................................. 73 3.2.1 ‘Intra’-mobiliteit............................................................................................... 73 3.2.2 ‘Inter’-mobiliteit............................................................................................... 74 Tram / Metro ................................................................................................................ 74 Bus................................................................................................................................ 74 Trein ............................................................................................................................. 75 GEN-netwerk ............................................................................................................... 76 Diabolo-project............................................................................................................. 76 HST .............................................................................................................................