TRADYCJA MAZOWSZA powiat mławski Przewodnik subiektywny Mazowiecki Instytut Kultury Warszawa 2016 Autor: Autor:S³awomir Kordaczuk Leszek Zygner T³umaczenie na jêzyk angielski: TłumaczenieMarek Czekañski na język angielski: Marek Czekański Redaktor serii: RedaktorAlicja Jankiewicz serii: (MCKiS) Alicja Jankiewicz (MIK) Redakcja: Redakcja:Ma³gorzata Gucman, Krzysztof Gucman Rafał Sarna Redakcja techniczna: ProjektTomasz i Grochowskiopracowanie DTP: Jacek Szymański Zdjêcia: Zdjęcia:S³awomir Kordaczuk Grzegorz Dawid Żak Wykorzystano równie¿ zdjêcia Krzysztofa Cabaja, Dariusza Dybciaka, Adolfa Ganiewskiego (Gancwola), Boles³awa Sadowskiego, Grzegorz Szczerbaciuka. Zdjêcia zabytkowych przedmiotów oraz fotografi e archiwalne pochodz¹ ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach, Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach i prywat- Wnych książce kolekcji: wykorzystano Jana Aleksandrowicza, także zdjęcia W³odzimierza ze zbiorów Urzędu Bieguñskiego, Miasta Ma³gorzatyMława, Muzeum Borkowskiej, Ziemi ZawkrzeńskiejTadeusza Groszka, w Mławie, S³awomira Stacji Kordaczuka,Naukowej im. Alicji Prof. Kowalczyk,St. Herbsta wAdama Mławie, Krzeskiego, Państwowej Bogus³awa Wyższej SzkołyMitury. Zawodowej w Ciechanowie, Parafii św. Stanisława, biskupa i męczennika w Mławie, Krzysztofa Polakowskiego, Jacka Szymańskigo, Łukasza Zalewskiego, Grupy Nieformalnej „MławaOpracowanie – Miasto grafi Zabytkowe”. czne serii: Studio Komar, www.komar.com.pl ISBN 978-83-63427-96-2978-83-63427-14-6 ISBN 978-83-63957-09-4 © Copyright by Mazowiecki Instytut Kultury and authors © Copyright by Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki and S³awomir Kordaczuk Wydawca:Wydawcy: MazowieckiMazowieckie Instytut Centrum Kultury Kultury i Sztuki ul. Elektoralna 12 00-139 Warszawa www.mik.waw.plwww.mckis.waw.pl Druk:Agencja Drukarnia Wydawnicza TINTA, „Egros” Działdowo s.c. www.drukarniatinta.plul. Korotyñskiego 23 lok. 56 02-123 Warszawa tel./fax 22 823 48 78 e-mail: biuro@egros. pl 2 Tradycja Mazowsza 2 Tradycja Mazowsza powiat siedlecki.indd 2 2013-11-30 14:49:28 Spis treści Od Wydawcy ...................................................................................................................... 5 Od Autora .......................................................................................................................... 7 Warunki naturalne i podział administracyjny .................................................................... 10 Zarys dziejów powiatu mławskiego ..................................................................................... 16 Od czasów najdawniejszych do końca średniowiecza ................................................... 17 Epoka nowożytna ........................................................................................................ 21 XIX i XX wiek ............................................................................................................. 25 Dziedzictwo kulturowe regionu .......................................................................................... 31 Kapliczki i krzyże przydrożne ...................................................................................... 34 Mławska Kolej Dojazdowa .......................................................................................... 38 Fortyfikacje bojowe z 1939 r. ....................................................................................... 39 Mauzoleum Żołnierzy Września ................................................................................. 41 Pozostałości niemieckiego poligonu wojskowego w Nosarzewie ................................... 41 Zapomniane nekropolie .............................................................................................. 43 Zwyczaje i obrzędy ludowe .......................................................................................... 47 Strój ludowy ................................................................................................................ 55 Nazewnictwo .............................................................................................................. 56 Herby i symbolika samorządowa ................................................................................. 58 Ciekawe postacie związane z powiatem mławskim ...................................................... 59 Przewodnik subiektywny po powiecie mławskim ............................................................... 71 Bogurzyn .................................................................................................................... 72 Bońkowo Kościelne ..................................................................................................... 73 Dąbek .......................................................................................................................... 74 Dąbrowa ...................................................................................................................... 75 Drogiszka ................................................................................................................... 76 Dzierzgowo ................................................................................................................. 77 Grzebsk ...................................................................................................................... 79 Kuklin ........................................................................................................................ 81 Lipowiec Kościelny ..................................................................................................... 82 Mława ........................................................................................................................ 84 Niedzbórz ................................................................................................................... 101 Piegłowo ...................................................................................................................... 102 Radzanów ................................................................................................................... 103 Ratowo ....................................................................................................................... 105 Rzęgnowo ................................................................................................................... 107 Strzegowo ................................................................................................................... 108 Stupsk ......................................................................................................................... 110 Szreńsk ........................................................................................................................ 111 Szydłowo .................................................................................................................... 115 Unierzyż .................................................................................................................... 117 Powiat mławski 3 Wieczfnia Kościelna ................................................................................................... 118 Wiśniewo ................................................................................................................... 119 Wojnówka .................................................................................................................. 120 Wyszyny Kościelne ..................................................................................................... 121 Żmijewo Kościelne ..................................................................................................... 122 Żurominek Kapitulny ................................................................................................. 123 Oferta turystyczna i kulturalna ......................................................................................... 125 Informacja turystyczna .............................................................................................. 125 Gospodarstwa agroturystyczne ................................................................................... 126 Muzea i kolekcje ........................................................................................................ 127 Szlaki turystyczne i wycieczkowe ................................................................................ 128 Imprezy regionalne ..................................................................................................... 130 Zespoły kultywujące tradycje powiatu ........................................................................ 134 Potrawy regionalne ..................................................................................................... 136 Welcome to Mława County ............................................................................................... 138 Illustrations ...................................................................................................................... 140 Indeks geograficzny ........................................................................................................... 144 Słowniczek pojęć ............................................................................................................... 146 Wybrane pozycje bibliograficzne ........................................................................................ 147 4 Tradycja Mazowsza Od Wydawcy d 2004 roku Mazowiecki Instytut Kultury wiedzę w tym zakresie, sięgając do publikacji, O(dawniej Mazowieckie Centrum Kultury których tytuły autorzy