Ochrona in situ żubra w Polsce – część północno-wschodnia 85% dofinansowanie przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, działanie 5.1 priorytetu V (umowa o dofinansowanie nr: POIS.05.01.00-00-229/09-00) 15% współfinansowanie przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - umowa o współfinansowanie wydatków kwalifikowanych Projektu realizowanego w ramach V osi priorytetu POIiŚ nr: 145/2011/Wn-50/OP-WK-PS/D ŻUBRY PUSZCZY KNYSZYŃSKIEJ fot. P. Jucha PUSZCZA KNYSZYŃSKA Udział % powierzchni wg gatunków panujących w Puszczy Knyszyńskiej 100 90 80 70,3 70 60 % 50 40 30 20 10,57 7,38 10 6,45 4,37 0,93 0 Sosna Świerk Brzoza Dąb Olsza Pozostałe Udział % powierzchni wg typów siedliskowych lasu w Puszczy Knyszyńskiej 100 90 80 70 60 % 50 43,37 40 30 19,2 19,2 20 7,18 10 2,51 3,17 3,17 1,13 1,13 0 Bśw BMśw BMw LMśw Lśw Lw Ol OlJ Pozostałe Nadleśnictwa Puszczy Knyszyńskiej - Powierzchnia ogółem 132 840 ha - Powierzchnia leśna 128 441 ha KNYSZYN ŻEDNIA ŻUBR (Bison bonasus) fot. P. Jucha Ostatni żubr w Puszczy Knyszyńskiej padł w 1755 roku POCZĄTKI W dniu 02.04.1973r. Białowieski Park Narodowy przekazał Nadleśnictwu Waliły dwa żubry: byki; „Podbiał” nr rodowy 2247 ur. 20.05.1968 r. „Podkolan” nr rodowy 2383 ur. 18.05.1969 r. W dniu 18.04.1973r. Białowieski Park Narodowy przekazał Nadleśnictwu Waliły następne trzy żubry krowy pochodzące ze stada wolnościowego. W protokole zdawczo odbiorczym powołano się na decyzje: Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych, Departamentu Ochrony Przyrody i Okręgowego Zarządu Lasów Państwowych, żubry miały stanowić własność OZLP w Białymstoku, który przyjął całkowitą nad nimi opiekę. Wypuszczono je bezpośrednio z klatek w rejonie wsi Sosnowik, wieś ta do dzisiaj pozostała środkiem okręgu o promieniu około 8 km wewnątrz którego wędrują żubry. I tak rozpoczęła się historia wolnego stada żubrów żyjącego do dzisiaj we wschodniej części Puszczy Knyszyńskiej. Żubry wróciły do Puszczy Knyszyńskiej w 1973 roku Obszar penetrowany przez żubry w Puszczy Knyszyńskiej Powierzchnia około 16 000ha Opinie ekspertów Dnia 24.02.1995 r., w RDLP Białystok odbyło się pierwsze spotkanie w sprawie hodowli żubrów na tym terenie, uczestniczący w spotkaniu prof. dr hab. Zdzisław Pucek z Zakładu Badań Ssaków PAN w Białowieży stwierdził: „Na obszarze Puszczy Knyszyńskiej należy utrzymywać stado żubrów w ilości 30-50 sztuk, żubrów nie należy dokarmiać, żubry muszą mieć odpowiednią bazę pokarmową, dużo łąk i otwartych terenów, gdyż w innym przypadku będą szkody na polach i w lesie”. Dr Zbigniew Krasiński – Ekspertyza dotycząca wolnej hodowli żubrów w Puszczy Knyszyńskiej rok 1997 Demograficznie bezpieczne populacje musza liczyć co najmniej 50 osobników, lecz ze względów genetycznych powinny być znacznie większe. ŻUBRY I GOSPODARKA LEŚNA fot. P. Jucha Szkody w uprawach, młodnikach i drzewostanach spowodowane przez żubry w latach 1998-2010 w Nadleśnictwach Krynki i Supraśl Szkody ogółem W tym szkody powyżej 20% Rok [ha] [ha] 1998 0,00 0 1999 0,00 0 2000 0,00 0 2001 0,00 0 2002 25,29 8,33 2003 14,63 12,65 2004 61,15 16,91 2005 62,98 3,72 2006 40,13 0 2007 21,35 0,4 2008 140,83 0,59 2009 381,47 8,27 2010 41,44 6,68 Szkody w uprawach, młodnikach i drzewostanach spowodowane przez żubry w latach 1998-2010 w Nadleśnictwach Krynki i Supraśl 450 400 350 300 250 ha 200 150 100 50 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 lata Szkody ogółem W tym szkody powyżej 20% Leśnictwa na terenie których wystąpiły szkody w drzewostanach SZKODY W UPRAWACH ROLNYCH fot. P. Jucha Ogółem wartość wypłaconych odszkodowań za szkody w uprawach rolnych Kwota odszkodowań Rok [zł] 2004 983 2005 14 754 2006 27 266 2007 50 362 2008 52 211 2009 50 446 2010 294 548 Razem 490 570 Wartość wypłaconych odszkodowań za szkody w uprawach rolnych 320000 300000 280000 260000 240000 220000 200000 180000 160000 zł 140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 lata Miejscowości w których wystąpiły szkody na uprawach rolnych Kamionaka Stara Harkawicze Słójka Wierzchlesie Pierożki Szudziałowo Ostrów Północny Talkowszczyzna Świdziałówka TRAGICZNE POMYŁKI W 1976r. nieznani sprawcy zastrzelili na polach obok wsi Poczopek trzy żubry, jeden padł na miejscu dwa inne zdołały przejść kilkaset metrów, do żubrów strzelano z drogi Białystok – Krynki. Miejscowi ludzie doskonale wiedzą kto urządził sobie tą nocną strzelaninę. Dnia 04.05.2001r. w pobliżu miejscowości Górany znaleziono żubra, który zginął od rany postrzałowej, pocisk uszkodził lewą komorę serca, był to byk w wieku około 3 lat, winnego tego przestępstwa nigdy nie odnaleziono. ODSTAŁY ŻUBRÓW W PUSZCZY KNYSZYŃSKIEJ ODSTRZAŁY W 1976 roku dokonano sanitarnego odstrzału żubra z knyszyńskiego stada, dostrzelono krowę która złamała nogę próbując uwolnić się z wnyka, zwierzę było zupełnie wycieńczone i nie miało szans przeżycia Dnia 24 marca 2005 r. dokonano pierwszego legalnego odstrzału żubra w Puszczy Knyszyńskiej, żubr byk padł na terenie Nadleśnictwa Supraśl w obwodzie wyłączonym nr 38. Trofeum - poroże zostało wycenione na 175,75 punktów. Drugi żubr krowa odstrzelony został 10 grudnia 2005 r. w okolicy wsi Sukowicze, zgodnie z pozwoleniem ministra była to krowa o złamanym czy też uszkodzonym lewym rogu, wiek strzelonego zwierzęcia oceniono na 6 lat a tuszę na 100 kg. ŻUBRY STRZELONE W PUSZCZY KNYSZYŃSKIEJ Opłata za Trofeum Wartość odstrzał i Waga Data Płeć Wycena Tuszy Organizację [kg] [punkty] [zł] Polowania [zł] 24 III 2005 Żubr byk 384 175,75 2688 31657 10 XII 2005 Żubr krowa 100 - - 7290 22 II 2008 Żubr byk 342 171,75 2052 25712 III. 2008 Żubr krowa - - - - II. 2009 Żubr krowa - - - - II. 2009 Żubr krowa - - - - 16.XII.2009 r. Żubr krowa - - - - 24.II.2010 r. Żubr krowa - - - - PRZEŚIEDLENIA W maju 2004 r. Departament Ochrony Przyrody Ministerstwa Środowiska zwrócił się z prośbą do Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku o rozważenie propozycji introdukcji do stada w Puszczy Knyszyńskiej dwóch samic żubra; Pokrzywka i Polnika urodzonych w 2003 r., pochodzących z hodowli zamkniętej w Białowieży. Po uzyskaniu pozytywnej opinii ze strony L.P, Minister Środowiska wydał decyzję na przewiezienie żubrów do Puszczy Knyszyńskiej, 25 lutego 2005 r. żubry z Białowieży zostały przywiezione w okolice wsi Pierożki, gdzie wypuszczono je na wolność. fot. G. Dąbrowski Zakres prac wykonywanych na terenie Puszczy Knyszyńskiej w ramach projektów ochrony żubra 1. Rekultywacja, zagospodarowanie łąk leśnych 2. Wprowadzanie podszytów gatunków leśnych 3. Wykonywanie lizawek w postaci „słupów” osikowych 4. Budowa paśników 5. Budowa tarasów widokowych, koszenie łąk 6. Dokarmianie DOKARMIANIE Zimowe dokarmianie żubrów rozpoczęto na terenie Nadleśnictwa Krynki w 1996 r. fot. P. Jucha LICZEBNOŚĆ WOLNYCH STAD ŻUBRÓW W 2011 ROKU Powierzchnia Puszcza Stan ilościowy Zagęszczenie [ha] Białowieska 63 500 470 1/135 ha Borecka 18 000 73 1/246 ha Knyszyńska 120 000 100 1/1200 ha fot. P. Jucha fot. P. Jucha ILE ŻUBRÓW MOŻE ŻYĆ W PUSZCZY KNYSZYŃSKIEJ? DOCELOWA LICZEBNOŚĆ ŻUBRÓW W PUSZCZY KNYSZYŃSKIEJ WYNIKAJĄCA Z POWIERZCHNI I ZAGĘSZCZENIA W INNYCH HODOWLACH 1 120 sztuk Liczona jak dla łosi przy zagęszczeniu 1 szt. / 1000 ha Liczona jak dla Puszczy Boreckiej przy zagęszczeniu 2 466 sztuk 1 szt./257 ha Liczona jak dla obecnej populacji w Puszczy 3 833 sztuk Białowieskiej przy zagęszczeniu 1/144 ha Liczebność wynikająca z zagospodarowania rejonu 4 199 sztuk hodowlanego Puszczy Knyszyńskiej Dziękuję za uwagę. .