WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU 3/W/2013 Realizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych w województwie opolskim w 2012 roku Opole, wrzesień 2013 r. Komunikat 3/W/2013 Realizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych w województwie opolskim w 2012 roku Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych Działania wymagane w celu wdrożenia prawodawstwa wspólnotowego, a więc działania wymagane na mocy 11 dyrektyw (m.in.: dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych, czy też dyrektywy dotyczącej jakości wody w kąpieliskach) obejmuje całościowo Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) Dyrektywa 2000/60/WE Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia 23 października 2000 r. Zapisy RDW zostały transponowane do prawa polskiego znajdując swe odzwierciedlenie m.in.: w ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145, z poźn. zm.). RDW wymaga sporządzenia charakterystyki dorzeczy zarówno pod względem form korzystania z wody, jak i problemów gospodarki wodnej, by określić, przy udziale społeczeństwa, program działań, który pozwoli na osiągnięcie dobrego stanu jednolitych części wód w 2015 r. Przystępując do Unii Europejskiej zobowiązano się, że przepisy prawne Unii w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych określone w dyrektywie Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych będą w Polsce w pełni obowiązywały od 31 grudnia 2015 r. Ponadto cały obszar Polski (położony w 99,7% w zlewisku Morza Bałtyckiego) został uznany za „wrażliwy” tj. wymagający ograniczenia zrzutów związków azotu i fosforu do wód. Zobowiązania oznaczają, że do 31 grudnia 2015 r. wszystkie aglomeracje > 2 000 RLM muszą być wyposażone w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków o efekcie oczyszczania uzależnionym od wielkości oczyszczalni, a aglomeracje < 2 000 RLM, wyposażone w dniu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej w systemy kanalizacyjne, powinny posiadać do tego terminu oczyszczalnie zapewniające odpowiednie oczyszczanie. W efekcie tych działań do końca 2015 r. powinna być zapewniona 75% redukcja związków azotu i fosforu ogólnego pochodzących ze źródeł komunalnych na terenie Polski i odprowadzanych do wód. W celu wypełnienia zapisów prawa wspólnotowego, 16 grudnia 2003 r., zatwierdzony został Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK), jako instrument koordynujący działania w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych zawierający harmonogram powstawania aglomeracji i uściślający działania z zakresu kanalizacji. Program określa wykaz aglomeracji o RLM większej od 2 000 wraz z wykazem niezbędnych przedsięwzięć, jakie należy przeprowadzić w tych aglomeracjach w zakresie budowy, rozbudowy i/lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych oraz budowy i modernizacji zbiorczych systemów kanalizacyjnych. Realizacja całego Programu została rozłożona na cztery horyzonty czasowe, tj. lata: 2003 – 2005, 2006 – 2010, 2011 – 2013 oraz 2014 – 2015. Poprzez opracowanie Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych dokonano identyfikacji liczby aglomeracji oraz zakresu prac i kosztów niezbędnych do poniesienia w celu kompleksowego rozwiązania problemów gospodarki ściekowej w Polsce. KPOŚK opracowany w 2003 r. obejmował 1378 aglomeracji i przewidywał : budowę, rozbudowę i/lub modernizację 1163 oczyszczalni ścieków komunalnych, budowę około 21 tys. km sieci kanalizacyjnej w aglomeracjach. Koszt tego zadania oszacowano na ok. 35 mld zł, w tym na budowę, rozbudowę lub modernizację systemów kanalizacji zbiorczej - ok. 24 mld zł, a na budowę, rozbudowę lub modernizację oczyszczalni ścieków komunalnych – ok. 11 mld zł. Pierwszą aktualizację przeprowadzono w 2005 r. i zatwierdzono przez Radę Ministrów 7 czerwca 2005 r. AKPOŚK 2005 przewidywała: budowę, rozbudowę i/lub modernizację ok. 1734 oczyszczalni ścieków, budowę ok. 37 tys. km sieci kanalizacyjnej w aglomeracjach. Koszt realizacji AKPOŚK2005 oszacowano na ok. 42,6 mld zł, w tym na budowę, rozbudowę lub modernizację systemów kanalizacji zbiorczej - ok. 32 mld zł, a na budowę, rozbudowę lub modernizację oczyszczalni ścieków komunalnych – ok. 10,6 mld zł. Zaawansowanie prac prowadzonych w gminach i województwach w zakresie wyznaczania obszaru i granic aglomeracji i wydanie przez wojewodów rozporządzeń w tym zakresie spowodowało konieczność przygotowania kolejnej aktualizacji KPOŚK. Dokonanie aktualizacji KPOŚK wynika także z art. 43 ust. 4c Prawa wodnego zgodnie, z którym kolejne aktualizacje Programu są dokonywane, co najmniej raz na 4 lata, jak również -1- Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu Wydziała Monitoringu Środowiska Komunikat 3/W/2013 Realizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych w województwie opolskim w 2012 roku z konieczności weryfikacji zapisów Programu w oparciu o prace prowadzone w gminach i województwach w zakresie wyznaczania obszarów i granic aglomeracji. Aktualizacja 2009 Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych została zatwierdzona przez Radę Ministrów 2 marca 2010 r. W Aktualizacji 2009 Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych umieszczono: 1) wszystkie aglomeracje o RLM ≥ 10 000 objęte KPOŚK w jego wersji zaktualizowanej z 2005 r.; 2) wszystkie aglomeracje o RLM zawartej w przedziale ≥ 2 000 < 10 000 utworzone rozporządzeniami wojewodów wydanymi przed 28 lutego 2008 r. W Aktualizacji 2009 KPOŚK wyróżniono 4 grupy wielkości aglomeracji (0 RLM 100 000; 1 RLM 15 000 < 100 000; 2 RLM 10 000 < 15 000, 3 RLM 2 000 < 10 000) oraz przedstawiono 4 horyzonty czasowe: • 2007 r. – aglomeracje, w których osiągnięto do końca 2007 r. efekt oczyszczania ścieków zgodny z wymaganiami przepisów prawnych, w latach 2007 – 2015 konieczna rozbudowa systemów kanalizacyjnych; • 2008 – 2010 r. – aglomeracje, w których efekt oczyszczania ścieków zgodny z wymaganiami przepisów prawnych powinien być osiągnięty do 2010 r., w latach 2007 – 2015 konieczna rozbudowa systemów kanalizacyjnych; • 2011 – 2013 r. – aglomeracje, w których efekt oczyszczania ścieków zgodny z wymaganiami przepisów prawnych powinien być osiągnięty w latach 2011 – 2013, w latach 2007 – 2015 konieczna rozbudowa systemów kanalizacyjnych; • 2014 – 2015 r. – aglomeracje, w których efekt oczyszczania ścieków zgodny z wymaganiami przepisów prawnych powinien być osiągnięty w latach 2014 – 2015, w latach 2007 – 2015 konieczna rozbudowa systemów kanalizacyjnych. AKPOŚK 2009 obejmuje łącznie 1635 aglomeracji, które umieszczono w następujących załącznikach: 1 - Aglomeracje priorytetowe dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego (1313 aglomeracji powyżej 2 000 RLM, które stanowią łączny RLM - 44 161 819 - 97% całkowitego RLM Programu), 2 - Aglomeracje nie stanowiące priorytetu dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego (322 aglomeracje z przedziału ≥ 2 000 < 10 000 RLM, które stanowią łączny RLM – 1 360 434 - 3% całkowitego RLM Programu), 3 - Aglomeracje „pozostałe”, obejmuje 104 aglomeracje (łączny RLM - 474 956) nowo wyznaczone lub te, które nie spełniły wymogów formalnych, by znaleźć się w załączniku 1 lub 2. Aglomeracje te nie są wliczone do zakresu rzeczowego i finansowego AKPOŚK 2009. Największe znaczenie w implementacji dyrektywy Rady 91/271/EWG przypisane jest osiągnięciu odpowiednich standardów wyposażenia w zbiorcze systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków aglomeracjom powyżej 15 000 RLM. Zgodnie z AKPOŚK 2009, generowany przez nie ładunek zanieczyszczeń biodegradowalnych sięga 87%. Ograniczona ilość dostępnych środków na sfinansowanie AKPOŚK 2009 szacowana na ok. 30,1 mld zł w okresie do 2015 r. nie pozwala na realizację wszystkich potrzeb zgłoszonych przez gminy w zakresie realizacji infrastruktury sanitacji. Dlatego też, efekty realizacji Programu odniesiono tylko do aglomeracji zamieszczonych w załączniku 1, które stanowią priorytet dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego. Realizacja załącznika 1 AKPOŚK 2009 obejmować będzie: budowę 30 641 km sieci kanalizacyjnej, modernizację 2 883 km sieci kanalizacyjnej, modernizację lub rozbudowę 569 oczyszczali ścieków, budowę 177 nowych oczyszczalni. Nakłady finansowe na realizację zakresu rzeczowo-finansowego przedsięwzięć zestawionych w załączniku 1 AKPOŚK 2009 szacowane są na kwotę: 31,9 mld zł, w tym: na systemy kanalizacyjne 19,2 mld zł, na oczyszczalnie ścieków 11,4 mld zł, -2- Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu Wydziała Monitoringu Środowiska Komunikat 3/W/2013 Realizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych w województwie opolskim w 2012 roku na zagospodarowanie osadów 1,3 mld zł. Realizacja AKPOŚK 2009 zapewni do 2015 r. obsługę systemami kanalizacyjnymi i oczyszczalniami ścieków ok. 28,7 mln mieszkańców Polski, w tym blisko 100 % ludności miejskiej i ok. 60 % ludności wiejskiej. Trzecia Aktualizacja KPOŚK została zatwierdzona przez Radę Ministrów w dniu 1 lutego 2011 r. (AKPOŚK 2010). Celem trzeciej Aktualizacji Programu było ustalenie realnych terminów zakończenia inwestycji w aglomeracjach, które ze względu na opóźnienia inwestycyjne nie zrealizują zaplanowanych zadań do końca 2010 r. Dlatego też, AKPOŚK 2010 swoim zakresem objęło wyłącznie zmiany dotyczące terminów realizacji inwestycji. W wyniku analizy stanu zaawansowania realizacji inwestycji oraz przyczyn zaistniałych opóźnień ustalono, że sytuacja dotyczy 126 aglomeracji. Wartości inne niż terminy osiągnięcia efektów ekologicznych pozostały zgodne z dokumentem AKPOŚK 2009. Obecnie trwają prace nad czwartą Aktualizacją KPOŚ, której podstawę będzie stanowić sprawozdanie z wykonania