Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska STRATERIA ROZWOJU ZRÓWNOWA śONEGO MIAST I GMIN DORZECZA BIEBRZY Zespół autorski: dr Lech Magrel (kierownik zespołu) mgr in Ŝ. Ewa Magrel mgr in Ŝ. Marcin Maciej Łady ński mgr Urszula Łady ńska Paulina Herman Współpraca: mgr Jerzy Cetera, mgr Beata Ciszewska, mgr Jarosław Chroma ński, mgr in Ŝ. Andrzej Kamocki, mgr Alicja Kiczy ńska, dr Aleksander Kolos, dr Andrzej Janusz Korbel, mgr in Ŝ. Zbigniew Kowaluk, mgr Jerzy Łukaszy ński, dr Beata Matowicka, mgr in Ŝ. Wojciech Nowak, dr Barbara Nowicka, dr Wojciech Nowicki, mgr Katarzyna Owczarz, mgr in Ŝ. Jacek Piechocki, mgr Jan Rajtar, mgr in Ŝ. Paweł Roli ński, mgr Joanna Sawicka, mgr in Ŝ. Marcin Sienicki, mgr in Ŝ. Janusz Sk ąpski, Michał Szydłowski, mgr in Ŝ. Antoni Tworkowski, mgr Andrzej Weigle, mgr in Ŝ. Grzegorz Wi śniakowski, mgr Dariusz Woronko, mgr in Ŝ. Krzysztof Wolfram, mgr in Ŝ. Włodzimierz Wróblewski Strategia rozwoju zrównowa Ŝonego miast i gmin dorzecza Biebrzy ___________________________________________________________________________ A WPROWADZENIE ............................................................................. 5 B TRYB PRAC NAD STRATEGI Ą ........................................... 6 C DIAGNOZA STANU ........................................................................... 7 1 ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I KULTUROWE ................................................ 7 1.1 STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO......................................................... 7 1.1.1 RZE ŹBA TERENU ............................................................................................................................ 7 1.1.2 BUDOWA GEOLOGICZNA .......................................................................................................... 8 1.1.3 ZASOBY SUROWCOWE ............................................................................................................... 9 1.1.4 HYDROGRAFIA ............................................................................................................................... 9 1.1.5 WODY PODZIEMNE .................................................................................................................... 11 1.1.6 WARUNKI KLIMATYCZNE ..................................................................................................... 12 1.1.7 WARUNKI GLEBOWE ................................................................................................................ 12 1.1.8 SZATA RO ŚLINNA ....................................................................................................................... 13 1.1.9 ŚWIAT ZWIERZ ĘCY .................................................................................................................... 15 1.1.10 WALORY KRAJOBRAZOWE .............................................................................................. 16 1.2 POWI ĄZANIA PRZYRODNICZE ......................................................................... 17 1.3 ŹRÓDŁA ZAGRO śEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO .......................... 18 1.3.1 PRZEKSZTAŁCENIA LITOSFERY ......................................................................................... 18 1.3.2 ZANIECZYSZCZENIE WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH .............. 18 1.3.3 ZANIECZYSZCZENIE ATMOSFERY I EMISJA HAŁASU ............................................. 22 1.3.4 ZAGRO śENIE ELEMENTÓW BIOTYCZNYCH ................................................................ 28 1.4 OCHRONA PRZYRODY ........................................................................................ 29 1.4.1 ISTNIEJ ĄCE OBSZARY I OBIEKTY CHRONIONE .......................................................... 29 1.4.2 REALIZOWANE PROGRAMY AKTYWNEJ OCHRONY ............................................... 32 1.5 WALORY KULTUROWE ...................................................................................... 32 1.5.1 RYS HISTORYCZNO-KULTUROWY REGIONU .............................................................. 32 1.5.2 DZIEDZICTWO KULTURY MATERIALNEJ ...................................................................... 35 1.5.3 DZIEDZICTWO KULTURY NIEMATERIALNEJ ............................................................... 37 1.5.4 DZIEDZICTWO KULTURY GOSPODAROWANIA PRZESTRZENI Ą ....................... 39 1.5.5 POCZUCIE TO śSAMO ŚCI KULTUROWEJ MIESZKA ŃCÓW ..................................... 42 1.5.6 WALORY KULTUROWE JAKO INSPIRACJA PRZEDSI ĘBIORCZO ŚCI LOKALNEJ ..................................................................................................................................................... 43 2 ŚRODOWISKO SPOŁECZNE .................................................................................... 45 2.1 DEMOGRAFIA ....................................................................................................... 45 2.2 BEZROBOCIE ......................................................................................................... 46 2.3 POMOC SPOŁECZNA............................................................................................ 47 2.4 INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA ...................................................................... 48 2.4.1 EDUKACJA ...................................................................................................................................... 48 2.4.2 SŁU śBA ZDROWIA ..................................................................................................................... 49 2.4.3 BEZPIECZE ŃSTWO ..................................................................................................................... 50 2.4.4 DZIAŁALNO ŚĆ KULTURALNA ............................................................................................. 50 2 ______________________________________________________________________ Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, 2002 r. Strategia rozwoju zrównowa Ŝonego miast i gmin dorzecza Biebrzy ___________________________________________________________________________ 2.4.5 AKTYWNO ŚĆ SPOŁECZNA ..................................................................................................... 52 3 GOSPODARKA TERENAMI ...................................................................................... 54 3.1 STRUKTURA U śYTKOWANIA ZIEMI ............................................................... 54 3.2 JAKO ŚĆ U śYTKÓW ROLNYCH ......................................................................... 58 3.3 STRUKTURA WŁASNO ŚCIOWA ........................................................................ 59 4 DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA ............................................................................ 60 4.1 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GOSPODARKI ORAZ AKTYWNO ŚCI GOSPODARCZEJ MIESZKA ŃCÓW ................................................................................ 60 4.2 ROLNICTWO .......................................................................................................... 61 4.3 LE ŚNICTWO ........................................................................................................... 63 4.4 PRZEMYSŁ I BUDOWNICTWO ........................................................................... 65 4.5 USŁUGI ................................................................................................................... 66 4.6 TURYSTYKA .......................................................................................................... 67 4.7 INSTYTUCJE Z „OTOCZENIA BIZNESU” ......................................................... 70 5 ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE ........................................................... 71 5.1 UKŁAD OSADNICZY ............................................................................................ 71 5.1.1 UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE ROZWOJU OSADNICTWA .......................... 71 5.1.2 UKŁADY PRZESTRZENNE ZABUDOWY I TYPY OSADNICTWA ........................... 72 5.1.3 UWARUNKOWANIA PRZEKSZTAŁCE Ń SYSTEMU OSADNICZEGO ................... 74 6 KOMUNIKACJA ........................................................................................................... 78 6.1 UWARUNKOWANIA KOMUNIKACYJNE OBSZARU ..................................... 78 6.2 DROGI KRAJOWE I WOJEWÓDZKIE ................................................................ 80 6.3 DROGI POWIATOWE I GMINNE ........................................................................ 82 6.4 KOMUNIKACJA KOLEJOWA .............................................................................. 83 7 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA – STAN WYPOSA śENIA W SIECI I URZ ĄDZENIA ....................................................................................................................... 84 7.1 WODOCI ĄGI .......................................................................................................... 84 7.2 KANALIZACJA I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW ................................................. 85 7.3 GOSPODARKA ODPADAMI ................................................................................ 85 7.4 ZAOPATRZENIE W ENERGI Ę CIEPLN Ą ........................................................... 97 7.5 ZAOPATRZENIE W ENERGI Ę ELEKTRYCZN Ą ............................................. 101 7.5.1 STAN ISTNIEJ ĄCY ..................................................................................................................... 101 7.5.2 OCENA DOTYCHCZASOWEGO ROZWOJU SYSTEMU ELEKTROENERGETYCZNEGO ORAZ GŁÓWNE PROBLEMY DO ROZWIĄZANIA .... 104 7.6 TELEFONIZACJA ...............................................................................................