Juryrapport Kinderboekenonderzoek 2020 Inhoud Pagina Inleiding 3 Welke boeken zijn onderzocht? 3 Waar let de jury op? 3 Beoordeelde boeken 2020 4 Uitslagen van het onderzoek 5 Grafieken 6 Vloeken (aan godsdienst gerelateerd) 7 Conclusies 7 Percentages afgelopen 7 jaar 7 Persbericht 8 Bijlage 1 (boeken zonder grove taal) 9 Bijlage 2 (boeken met geringe hoeveelheid grove taal) 10 Bijlage 3 (boeken met veel grove taal) 11 Bijlage 4 (boeken met religieuze vloeken) 15 Afkortingen 17 Juryleden, coördinator en voorzitter jury 17 Kinderboekenonderzoek Bond tegen vloeken 2020 Pagina 2 Juryrapport Kinderboekenonderzoek 2020 Inleiding De Bond tegen vloeken voert jaarlijks een Kinderboekenonderzoek uit. Bij dit onderzoek wordt gekeken naar de mate waarin grove taal gebezigd wordt. Een lezersjury noteert alle woorden die als grof en onbeschaafd bestempeld kunnen worden. Het kinderboekenonderzoek is een puur kwantitatief onderzoek en heeft als zodanig een signaalfunctie. Rond de Kinderboekenweek brengt de Bond tegen vloeken verslag uit. De pers wordt ervan op de hoogte gesteld. Dit jaar verschijnt het onderzoek wat later, omdat de Griffels later in het jaar bekend zijn gemaakt. Welke boeken zijn onderzocht? Het is onmogelijk om de aandacht te richten op alle kinderboeken die verschijnen of eerder verschenen zijn. Daarom richt het onderzoek zich op een aantal bekroonde boeken, zoals de boeken die van de Griffeljury (CPNB) een zilveren Griffel hebben ontvangen. Daarnaast zijn enkele boeken beoordeeld die een prijs van de Kinderjury hebben gekregen. De Bond tegen vloeken wil met dit onderzoek aandacht vragen voor goed en respectvol taalgebruik in kinderboeken. Vloeken, scheldwoorden en andere grove taal passen volgens de Bond niet in een kinderboek. Lezen is voor de ontwikkeling van kinderen belangrijk. Het geeft ontspanning en plezier. Maar boeken zijn ook leerzaam en hebben tevens een opvoedkundige waarde. Kinderen volgen voorbeelden gemakkelijk na. Het is belangrijk dat zij in aanraking komen met respectvol taalgebruik. De Bond tegen vloeken wil geen literair oordeel geven over de kwaliteit van de kinderboeken. Dat is niet aan ons. De deskundigheid van de Griffeljury en Kinderjury willen we dan ook niet in twijfel trekken. Wel kan het onderzoek dat de Bond tegen vloeken jaarlijks uitvoert, wellicht functioneren als een eye-opener. We zouden graag zien dat de genoemde jury’s bij hun oordeel ook rekening houden met de mate waarin grof taalgebruik voorkomt in het kinderboek. Veel grove taal zou dan niet in het voordeel van een boek moeten pleiten. De Bond tegen vloeken stimuleert kinderen en jongeren om na te denken over respectvol taalgebruik. Daarom bezoekt de Bond tegen vloeken scholen (PO, VO, en MBO). Onder de naam KlasseTaal worden jaarlijks ongeveer 850 gastlessen gegeven op 135 scholen. Waar let de jury op? Vloeken , blasfemische taal Onder vloeken verstaan we woorden waarin de naam van God of Jezus op een oneigenlijke manier gebruikt wordt. Ook verdomd en verdomme rekenen we tot vloeken. Voorbeelden: God, Jezus Christus, godverdomme, verdomme enz. Bastaardvloeken (vervormingen) Voorbeelden: gadverdamme, gadverdarrie, getver, goh, jemig enz. Algemene scheldwoorden Voorbeelden: rotzak, klootzak, enz. Verwensingen, verwijzingen naar ziektes of handicaps Voorbeelden: kankerlijer, tering, krijg de tyfus, mongool enz. Discriminerend of racistisch taalgebruik Voorbeelden: zwarte, Jood, kutmarrokaan enz. Beledigende woorden over iemands uiterlijk Voorbeelden: schele, vetzak, enz. Schuttingtaal, seksueel getint taalgebruik Voorbeelden: shit, fuck, kut, lul, enz. Kinderboekenonderzoek Bond tegen vloeken 2020 Pagina 3 Beoordeelde boeken 2020 Titel Schrijver(s) Uitgever Categorie Waardering 1 De man met de Koos Meinderts Uitgeverij Tot 6 jaar Zilveren zeegroene ogen Hoogland & Van Griffel Klaveren 2 Tijger Jan Jutte Uitgeverij Tot 6 jaar Zilveren Lemniscaat Griffel 3 Dit is geen Cobra Bette Westera en Uitgeverij 6 tot 9 jaar Zilveren Sylvia Weve Samsara Griffel 4 Naar de overkant Wouter Klootwijk Uitgeverij Leopold 6 tot 9 jaar Zilveren Griffel 5 Het werkstuk - of Simon van der Em. Querido’s 9 tot 12 jaar Zilveren hoe ik verdween Geest Uitgeverij Griffel in de jungle 6 Niemand ziet het Dolf Verroen Uitgeverij Leopold 9 tot 12 jaar Zilveren Griffel 7 Bizar Sjoerd Kuyper Uitgeverij 12 tot 15 jaar Zilveren Hoogland & Van Griffel Klaveren 8 Dor Neal Shusterman Uitgeverij 12 tot 15 jaar Zilveren en Jarrod Fantoom Griffel Shusterman 9 Uit elkaar Bette Westera, Uitgeverij poëzie GOUDEN illustraties van Gottmer GRIFFEL Sylvia Weve 10 Hallo Teckel Tom! Bette Westera Uitgeverij Gottmer Tot 6 jaar Vlag en Wimpel 11 Vos is een boef Daan Remmerts Uitgeverij Gottmer Tot 6 jaar Vlag en de Vries Wimpel 12 Wat ik mooi vind Milja Praagman Uitgeverij De Tot 6 jaar Vlag en Eenhoorn Wimpel 13 De weglopers Ulf Stark Em. Querido’s 6 tot 9 jaar Vlag en Uitgeverij Wimpel 14 Goeie ouwe Meg Rosoff Uitgeverij 6 tot 9 jaar Vlag en George Hoogland & Van Wimpel Klaveren 15 Miss Eenhoorn Edward van de Em. Querido’s 6 tot 9 jaar Vlag en Vendel Uitgeverij Wimpel 16 Die zomer met Enne Koens Uitgeverij 9 tot 12 jaar Vlag en Jente Luitingh-Sijthoff Wimpel 17 Flin of de verloren Henry Lloyd Em. Querido’s 9 tot 12 jaar Vlag en liefde van een Uitgeverij Wimpel eenhoorn 18 Homme en het Annejan Mieras Uitgeverij 9 tot 12 jaar Vlag en noodgeval Lemniscaat Wimpel 19 Adres onbekend Adres onbekend Uitgeverij 12 tot 15 jaar Vlag en Susin Nielsen Lemniscaat Wimpel 20 Drama Queen Derk Visser Uitgeverij Gottmer 12 tot 15 jaar Vlag en Wimpel 21 IJzerkop Jean-Claude van Em. Uitgeverij 12 tot 15 jaar Vlag en Rijckeghem Wimpel Kinderboekenonderzoek Bond tegen vloeken 2020 Pagina 4 22 De waanzinnige Andy Griffiths en Uitgeverij Lannoo 6 t/m 9 jaar Winnaar boomhut van 104 Terry Denton Kinderjury verdiepingen vertaald door 2020 Edward van de Vendel 23 Dog Man en Kid Dav Pilkey, Uitgeverij Condor 6 t/m 9 jaar Publieksprijs Kat vertaald door Kinderjury Tjibbe Veldkamp 24 Dolfje ontvoerd! Paul van Loon Uitgeverij Leopold 6 t/m 9 jaar Publieksprijs Kinderjury 25 Vet koel Het leven Jeff Kinney Uitgeverij De 10 t/m 12 Winnaar van een loser 13 vertaald door Fontein jaar Kinderjury Hanneke Majoor 2020 26 Grappenmakers Nellerike de Uitgeverij Volt 10 t/m 12 Publieksprijs Voogd jaar Kinderjury 27 Toen het oorlog Annemiek de Uitgeverij Gottmer 10 t/m 12 Publieksprijs was: 1939-1945 Groot, Roos Jans, jaar Kinderjury Juul Lelieveld en Liesbeth Rosendaal Uitslagen van het onderzoek 2020 In totaal zijn er 27 boeken onderzocht. In 10 van de 27 boeken komt geen grove taal voor. Dit komt neer 37% In 17 van de 27 onderzochte boeken komt wel grove taal voor. Dit komt neer 63% Nuance In 9 van de 27 onderzochte boeken staat veel grove taal. (33%) In 8 van de 27 onderzochte staan enkele grove woorden. (30%) In 11 van 27 onderzochte boeken komen religieuze vloeken voor. Dit komt neer op 41% Het boek Uit elkaar (poëzie) van Bette Westera, dat de gouden Griffel won, bevat geen grove taal. Kinderboekenonderzoek Bond tegen vloeken 2020 Pagina 5 Grafieken GROVE TAAL IN KINDERBOEKEN - 2020 geen grove taal grove taal geen grove taal 37% grove taal 63% GROVE TAAL IN KINDERBOEKEN - 2020 geen grove taal enkele grove woorden veel grove woorden veel grove geen grove taal woorden 35% 35% enkele grove woorden 30% VLOEKEN IN KINDERBOEKEN - 2020 wel religieuze vloeken geen religieuze vloeken wel geen religieuze religieuze vloeken vloeken 41% 59% Kinderboekenonderzoek Bond tegen vloeken 2020 Pagina 6 Vloeken In 11 van de 27 onderzochte boeken komen (aan godsdienst gerelateerde) vloeken voor. Dat komt neer op 41%. Dit percentage ligt hoger dan in voorgaande jaren. In 2019 was dit 20% en in 2018 23%. Met vloeken wordt bedoeld het misbruik van de naam van God en van Jezus. Ook verdomd en verdomme worden gerekend tot deze vloeken, omdat deze woorden een verkorting zijn van de gvd- vloek. Daarnaast zijn ook spottende (blasfemische) opmerkingen meegerekend. Conclusies Bijna tweederde deel (63%) van de onderzochte boeken bevat grove taal. Zo’n hoog percentage is in vorige onderzoeken van de Bond tegen vloeken nog niet gemeten. In 2019 bevatte 40% van de boeken grove taal, in 2018 was dit 23% en in 2017 slechts 14%. Nadat van 2014 tot en met 2017 het aantal grove woorden jaarlijks daalde, is er sinds 2018 weer een stijgende lijn, met als hoogtepunt (dieptepunt) 2020 met 63%. Het mag duidelijk zijn dat er nuanceverschillen zitten in de mate van grove taal. Zo bevat 33% van de boeken veel en 30% een gering aantal grove woorden. Daarnaast valt op, dat er in 2020 veel meer religieuze vloeken worden gebruikt dan in voorgaande jaren. In 11 van 27 boeken (41%) komen vloeken voor. In 2018 was dit 23% en in 2019 20%. Ook de intensiteit van de gebezigde vloeken is soms huiveringwekkend. Met name in de boeken Bizar (Sjoerd Kuyper), Dor (Neal Shusterman en Jarrod Shusterman) en IJzerkop (Jean-Claude Rijckeghem) komen zeer veel grove vloeken voor. Gvd-vloek Ter illustratie en vergelijking. In 2019 kwam de gvd-vloek (voluit geschreven) 1x voor in de onderzochte kinderboeken en in 2018 helemaal niet. In 2020 komt deze vloek minstens 35 keer (voluit) voor, verspreid over vier boeken. Het boek Bizar (Sjoerd Kuyper) neemt al de helft van deze 35 vloeken voor zijn rekening. Percentages grove taal in kinderboeken in de afgelopen 7 jaar 2014: 40% 2015: 23% 2016: 21% 2017: 14% 2018: 23% 2019: 40% 2020: 63% Percentages grove taal in kinderboeken 2014-2020 63 40 40 23 21 23 14 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Kinderboekenonderzoek Bond tegen vloeken 2020 Pagina 7 Persbericht 2020 Buitensporig veel grove taal in kinderboeken VEENENDAAL, .. november 2020 - Uit onderzoek van de Bond tegen vloeken blijkt, dat twee op de drie kinderboeken grove taal bevat. Dit is een forse stijging ten opzichte van vorig jaar, 63% in 2020 ten opzichte van 40% in 2019.