P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz ZŁOTNIKI KUJAWSKIE (359) Warszawa 2007 Autorzy: Krzysztof Seifert*, Krystyna Wojciechowska**, Izabela Bojakowska*, Anna Bli źniuk*, Paweł Kwecko*, Stanisław Wołkowicz* Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny planszy A: Jacek Ko źma* we współpracy z Markiem Czerskim* Redaktor regionalny planszy B: Anna Gabry ś-Godlewska* Redaktor tekstu: Marta Sołomacha* * - Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** - Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa ISBN ................................................ Copyright by PIG and M Ś Warszawa 2007 Spis tre ści I. Wst ęp - K. Seifert ................................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza - K. Seifert ..................................................... 3 III. Budowa geologiczna - K. Seifert ......................................................................................... 6 IV. Zło Ŝa kopalin - K. Seifert .................................................................................................... 8 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin - K. Seifert ................................................................... 13 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin - K. Seifert ............................................ 15 VII. Warunki wodne - K. Seifert ............................................................................................. 17 1. Wody powierzchniowe............................................................................................. 17 2. Wody podziemne...................................................................................................... 18 VIII. Geochemia środowiska................................................................................................... 20 1. Gleby - A. Bli źniuk, P. Kwecko ................................................................................ 20 2. Osady - I. Bojakowska .............................................................................................. 22 3. Pierwiastki promieniotwórcze - S.Wołkowicz .......................................................... 25 IX. Składowanie odpadów - K. Wojciechowska ..................................................................... 27 X. Warunki podło Ŝa budowlanego - K. Seifert ....................................................................... 33 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu - K. Seifert ....................................................................... 34 XII. Zabytki kultury - K. Seifert .............................................................................................. 39 XIII. Podsumowanie - K. Seifert ............................................................................................. 40 XIV. Literatura........................................................................................................................ 41 I. Wst ęp Arkusz Złotniki Kujawskie Mapy geo środowiskowej Polski (MGsP) w skali 1:50 000 został wykonany w Oddziale Dolno śląskim Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w 2007 roku. Przy jego opracowywaniu wykorzystano informacje zamieszczone na arkuszu Złotniki Kujawskie Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w roku 2002, przez SEGI-AT Sp. z o.o. w Warszawie (Krogulec, Wierchowiec, 2002). Ni- niejsze opracowanie powstało zgodnie z instrukcj ą opracowania MGsP (Instrukcja..., 2005). Mapa geo środowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, składowanie odpadów i geochemia środowiska, warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i ad- ministracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju wojewódz- twa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach eko- fizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą po- moc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony śro- dowiska oraz planów gospodarki odpadami. Dla opracowania mapy zebrano i wykorzystano materiały pochodz ące z Centralnego Archiwum Geologicznego Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Wydziału Ochrony Środowiska Urz ędu Marszałkowskiego w Bydgoszczy, Wojewódzkiego Inspektora- tu Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Toru- niu, Instytutu Upraw, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach oraz urz ędów powiatowych i gminnych. Informacje zweryfikowano podczas zwiadu terenowego. Dane dotycz ące złó Ŝ wyst ępuj ących na obszarze arkusza zestawiono w kartach infor- macyjnych do banku danych ści śle zwi ązanego z realizacj ą Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1: 50 000. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Złotniki Kujawskie poło Ŝony jest mi ędzy 52°50’ a 53°00’ szeroko ści geograficznej północnej i mi ędzy 18°00’ a 18°15’ długo ści geograficznej wschodniej. Admi- 3 nistracyjnie nale Ŝy do województwa kujawsko-pomorskiego, obejmuje fragmenty trzech po- wiatów – bydgoskiego (gminy Nowa Wie ś Wielka i Solec Kujawski), Ŝni ńskiego (gminy Ła- biszyn i Barcin) i inowrocławskiego (gminy Złotniki Kujawskie, Rojewo, Pako ść i Inowro- cław). Zgodnie z podziałem J. Kondrackiego (1998) północna cz ęść obszaru arkusza poło Ŝona jest w granicach mezoregionu Kotlina Toru ńska, nale Ŝą cego do makroregionu Pradolina To- ru ńsko-Eberswaldzka. Pozostała cz ęść nale Ŝy do makroregionu Pojezierze Wielkopolskie. Centraln ą i prawie cał ą południow ą cz ęść zajmuje mezoregion Równina Inowrocławska i tylko południowo-zachodni fragment obszaru arkusza nale Ŝy do mezoregionu Pojezierze Gnie źnie ńskie (fig. 1). Pradolina Toru ńsko-Eberswaldzka (zwana tak Ŝe Pradolin ą Noteci) stanowi szerok ą, równole Ŝnikow ą form ę dolinn ą wci ętą około 40-50 m w otaczaj ące wysoczyzny. Dominuj ą- cymi formami s ą tu tarasy: sandrowy poło Ŝony na wysoko ści 81–82 m n.p.m., pradolinny (erozyjno-akumulacyjny) le Ŝą cy na wysoko ści około 75 m n.p.m. oraz dwa tarasy nadzale- wowe na wysoko ściach 70–73 m n.p.m. i 68 m n.p.m. Pojezierze Wielkopolskie stanowi ob- szar o wysoko ści 105–110 m n.p.m., którego powierzchnia jest urozmaicona licznymi wzgó- rzami oraz systemem dolin rynnowych i rzecznych. Pojezierze Inowrocławskie ma charakter wysoczyzny morenowej wznosz ącej si ę do wysoko ści 80–100 m n.p.m. Wysoczyzn ę nadbu- dowuj ą pagórki i wzgórza morenowe o wysoko ściach wzgl ędnych do 10 m. Lokalnie wyst ę- puj ą tak Ŝe równiny sandrowe, pagórki kemowe oraz rynny subglacjalne wykorzystywane przez rzeki. Pojezierze Gnie źnie ńskie to wysoczyzna z pojedynczymi pagórkami kemów i drobnymi zagł ębieniami wytopiskowymi. W opisywanym rejonie roczna suma opadów jest jedn ą z najni Ŝszych w kraju i nie si ęga 500 mm. Pokrywa śnie Ŝna utrzymuje si ę od 60 do 80 dni, a średnia temperatura roczna wyno- si 8,0°C (Wo ś, 1999). Na obszarze wysoczyzny rozwin ęły si ę gleby wysokich klas bonitacyjnych wykształco- ne jako brunatne, czarnoziemy i szare gleby le śno-łąkowe oraz czarne ziemie. Wyst ępuj ą prawie na całej powierzchni obszaru na południe od linii Broniewo-Tarkowo Dolne- Dąbrówka Kujawska. Dna dolin rzecznych Noteci, Kanału Noteckiego i Starej Noteci pokry- waj ą najcz ęś ciej gleby glejowe, mineralno-murszowe i mady. Obszary te zajmuj ą ł ąki na gle- bach pochodzenia organicznego. Lasy wyst ępuj ą w głównie północnej cz ęś ci opisywanego obszaru, stanowi ąc zwarty kompleks, którego cech ą charakterystyczna jest jednolita struktura rodzajowa. W śród gatunków drzew dominuje zdecydowanie sosna. 4 Rozwój gospodarczy oparty jest na rolnictwie i przetwórstwie rolno-spo Ŝywczym. Do- minuj ą gospodarstwa rolne o średniej wielko ści około 10 ha. Zlokalizowane s ą tu tak Ŝe ró Ŝ- nobran Ŝowe zakłady przemysłowe. Najwi ększe z nich to: Piekarnia „Nowakowski”, Zakłady Mi ęsne „Gromatex” w Złotnikach Kujawskich, Fabryka Cukru w Tucznie, gorzelnia w B ędzi- towie i baza gospodarki produktami naftowymi PKN „Orlen” SA w Nowej Wsi Wielkiej. Du Ŝe znaczenie maj ą tak Ŝe liczne kopalnie kruszywa naturalnego. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Złotniki Kujawskie na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (1998) 1 – granice makroregionów, 2 – granice mezoregionów, 3 – wi ększe jeziora Mezoregiony Pojezierza Chełmi ńsko-Dobrzy ńskiego: 315.11 – Pojezierze Chełmi ńskie Mezoregiony Pradoliny To- ru ńsko-Eberswaldzkiej: 315.35 – Kotlina Toru ńska Mezoregiony Pojezierza Wielkopolskiego: 315.54 – Pojezierze Gnie źnie ńskie, 315.55 – Równina Inowrocławska Przez centraln ą cze ść obszaru, z północy na południe, przebiega magistrala kolejowa Bydgoszcz – Inowrocław. Wzdłu Ŝ tej linii kolejowej zlokalizowana jest droga wojewódzka nr 25 Bydgoszcz–Złotniki Kujawskie–Inowrocław. Pozostałe wi ększe miejscowo ści ł ącz ą asfaltowe drogi gminne. 5 III. Budowa geologiczna Budow ę geologiczn ą obszaru arkusza Złotniki Kujawskie przedstawiono na podstawie