W poprzednich numerach między innymi: 2020 nr 1 (69) N • Maria J. Turos, François Girardot – francuski medyk polskich szwoleżerów; • Iwona Osłowska, Kobiety w sztuce. Zapomniane artystki: Janina Nowotnowa (1881−1963) − malarka, graficzka; • Paweł Olszewski, Polacy na Kaukazie Południowym w latach I wojny światowej I i po jej zakończeniu (1914−1921); • Stanisław Hadyna, Stanisław Sarnicki – historyk, pastor, patriota; • Jacek Knopek, Emigracja polska i Polonia na Bliskim Wschodzie w XIX i XX wieku. Zarys syntezy. E 2020 nr 2 (70) • Janusz Szczepański, Okupacja sowiecka Mazowsza Północnego podczas najazdu 1920 r.; pamięć P • Mariusz Mróz, Bitwa pod Radzyminem w r. 1920 – wspomnienia por. Rudolfa Aurigi; i • Beata Michalec, Stefan Starzyński w kampanii wyborczej; • Stanisław Dziedzic, Konspiracyjne życie teatralne w Krakowie (1939–1945); O • Janusz Gmitruk, Zygmunt Jan Rumel – żołnierzowi i poecie w 105. rocznicę urodzin. 2020 nr 3 (71) D • Beata Michalec, Towarzystwa przyjaciół dzielnic Warszawy i ich rola w życiu społecznym Stolicy; • Janusz Gmitruk, Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” – powstanie, działalność, myśl programowa niepodległościowej partii politycznej; L • Jan Wiktor Sienkiewicz, Twarze i pejzaże. Tadeusz Wojnarski – z „nieludzkiej ziemi” do Szwajcarii; • Grzegorz Pełczyński, Michała Kryspina Pawlikowskiego rozważania na temat dziejów najnowszych; E • Krzysztof Siemianowski, O bogatej tradycji profesji muzealnika i świadomym podejściu do wyzwań współczesnego świata. G niepodległość niepodległość ł Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i pamięć pochodzących z Funduszu Promocji Kultury O 72 ISSN 1427-1443 0 4 ś Czasopismo humanistyczne Rocznik XXVII • 2020 • nr 4 (72) 9 771427 144004 ć Czasopismo humanistyczne Rocznik XXVII • 2020 • nr 4 (72) „Niepodległość i Pamięć” Czasopismo humanistyczne 2020 © copyright by Muzeum Niepodległości w Warszawie Rada naukowa: prof. dr hab. Wiesław Caban (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz (Uniwersytet w Białymstoku), ks. dr hab. Michał Drożdż, prof. UPJPII (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie), ks. prof. dr hab. Waldemar Gra- czyk (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), dr hab. Arkadiusz In- draszczyk (Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach), prof. dr hab. Jarosław Kita (Uniwersytet Łódzki), prof. dr hab. Jacek Knopek (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), dr hab. Marek Władysław Kolasa, prof. UP (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie), dr hab. Radosław Lolo (Akademia Finansów i Biznesu Vistula, fi lia w Pułtusku), prof. dr Henryk Malewski (Stowarzyszenie Naukowców Polskich Litwy), dr hab. Janusz Mierzwa, prof. UJ (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie), prof. dr hab. Krzysztof Mikulski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), prof. dr hab. Stanisław Sławomir Nicieja (Uniwersytet Opolski), prof. dr hab. Beata K. Obsulewicz-Nie- wińska (Katolicki Uniwersytet Lubelski), prof. dr hab. Janusz Odziemkowski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), dr hab. Grzegorz Pełczyński (Uniwersytet Wrocławski), prof. dr hab. Jan Wiktor Sienkiewicz (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w To- runiu), ks. prof. dr hab. Henryk Skorowski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), prof. dr hab. Stanisław Sulowski (Uniwersytet Warszawski), dr hab. Ja- cek Szczepański (Muzeum Historyczne w Legionowie), prof. dr hab. Janusz Szczepański (Akademia Finansów i Biznesu Vistula, fi lia w Pułtusku), prof. dr hab. Andrzej Szmyt (Uni- wersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), dr hab. Maciej Szymczyk (Muzeum Papier- nictwa w Dusznikach-Zdroju), prof. dr hab. Zbigniew Wawer (Muzeum Łazienki Królew- skie w Warszawie), dr hab. Rafał Wiśniewski, prof. UKSW (Narodowe Centrum Kultury) Kolegium redakcji: Krzysztof Bąkała (muzealnictwo), Paweł Bezak (historia wojskowości), Jan Engelgard (historia), Grażyna Fall (redaktor językowy), Małgorzata Izdebska-Młot (redaktor języko- wy), dr hab. Zbigniew Judycki, prof. PUNO (biografistyka), dr Beata Michalec (varsaviana), Halina Murawska (bibliologia), Dorota Panowek (sekretarz redakcji), dr Tadeusz Skoczek (redaktor naczelny), dr Endre László Varga (członek kolegium), ks. dr Jerzy Zając (członek kolegium), dr hab. Jolanta Załęczny (zastępca redaktora naczelnego), Łukasz Żywek (źródła) Recenzenci naukowi: dr Adam Buława (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego), prof. dr hab. Adam Czesław Dobroński (Uniwersytet w Białymstoku), dr hab. Radosław Domke, prof. UZ (Uniwersytet Zielonogórski), prof. dr hab. Marian Marek Drozdowski (Polskie Towarzy- stwo Historyczne), doc. dr Olga Gorbaczewa (Białoruski Uniwersytet Państwowy w Miń- sku), dr Ewa Jaska (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego), prof. dr hab. Helena Krasowska (Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk), dr hab. Jerzy Mazurek (Uni- wersytet Warszawski), dr hab. Grzegorz Nieć (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie), prof. dr hab. Henryk Żaliński (Uniwersytet Pedago- giczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) ISSN 1427-1443 Spis treści Tożsamość Europy. List papieża Franciszka . 11 ARTYKUŁY Аnatol Stseburaka, Olga Gorbaczewa, Losy powstańców listopadowych we Francji w latach 30. XIX w. na przykładzie losów Edwarda Gerycza . 17 Henryk Kocój, Polskie zabiegi dyplomatyczne wobec łamania zasad neutralności przez Prusy w Powstaniu Listopadowym . 33 Jolanta Załęczny, „Przeorał dusze pokoleń złotym pługiem twórczości swojej” – Henryk Sienkiewicz na straży świadomości narodowej . 71 Beata Michalec, Ochrona dziedzictwa materialnego i niematerialnego przez Towarzystwo Przyjaciół Warszawy . 85 Henryk Skorowski, Współczesne rozumienie regionalizmu . 131 Stanisław Dziedzic, Franciszek Ziejka. Arcykrakowianin z Radłowa . 141 MUZEALNICTWO. Materiały, sprawozdania, omówienia Beata Michalec, „Bolszewicy mordują bezbronne kobiety”. Prezentacja plakatu z 1920 roku ze zbiorów Muzeum Niepodległości . 169 Andrzej Kotecki, Pamięć o śląskich bohaterach (medale, pieniądz zastępczy, pocztówki, odznaki) . 179 Paweł Bezak, Pamiątki okupacyjnej legalizacji . 213 ŹRÓDŁA, RELACJE, WSPOMNIENIA Zdzisław Pietrzyk, Eugeniusz Romer, „Diariusz ryski” 1920. Opracowanie . 221 Jan Sęk, Kazimierza Wierzyńskiego nałęczowski epizod . 263 Andrzej Domagalski, Archiwum kultury studenckiej. Natasza Czarmińska. Ku pamięci . 269 Jan Poprawa, Archiwum kultury studenckiej. C’est la vie . 275 Tadeusz Skoczek, Ryszard Ronczewski. „Świat nie jest taki zły”. Wspomnienie . 281 Tadeusz Skoczek, Wiesław Klimczak – czas miniony, niedokończony. Osobiste refl eksje pro memoria . 284 RECENZJE, NOTY, BIBLIOGRAFIE Jolanta Załęczny, Siedem historii z Syberią w tle (Eugeniusz Niebelski, Zesłańcy pokolenia 1863. Siedem historii) . 288 Michał Kozłowski, Antologia przedwojennych prac Mariana Kukiela (Marian Kukiel, Studia historyczne. Wybór artykułów z lat 1909– 1939, wybór i opracowanie Tomasz Siewierski) . 292 Maciej Motas, Biografi a polityczna Aleksandra Bocheńskiego (Ariel Orzełek, Poszukiwanie modelu realizmu politycznego. Myśl i publicystyka Aleksandra Bocheńskiego) . 296 Andrzej Kotecki, Wielka Historia Kaszubów (Historia Kaszubów w dziejach Pomorza, tom I, III, IV, V) . 305 Tadeusz Skoczek, Przypomnienie chłopskiego wojska (Chłopska armia. 80. rocznica powstania Batalionów Chłopskich) . 311 Jerzy S. Kowalski, Franciszek Kamiński. Biografi a żołnierza i polityka (Janusz Gmitruk, Generał dywizji Franciszek Kamiński (1902– 2000). Żołnierz i polityk) . 314 Tadeusz Skoczek, Noty o książkach . 317 Table of Contents The Identity of Europe. The Letter of Pope Francis . 11 ARTICLES Аnatol Stseburaka, Olga Gorbaczewa, The Fate of the November Insurgents in France in the 1830s. Based on the Example of Edward Gerycz’s Life . 17 Henryk Kocój, Polish Diplomatic Eff orts Against Prussia Breaking the Rules of Neutrality in the November Uprising . 33 Jolanta Załęczny, “He Furrowed the Souls of Generations with the Golden Plough of his Creativity” – Henryk Sienkiewicz, the Guardian of Polish National Consciousness. 71 Beata Michalec, Protection of Tangible and Intangible Cultural Heritage by the Friends of Warsaw Society . 85 Henryk Skorowski, Today’s Understanding of Regionalism . 131 Stanisław Dziedzic, Franciszek Ziejka. The Arch-Cracovian from Radłów . 141 MUSEUM STUDIES. Materials, Analysis, Surveys Beata Michalec, “The Bolsheviks Murder Defenceless Women”. Presentation of the 1920 Poster from the Collection of the Independence Museum . 169 Andrzej Kotecki, Remembrance of Silesian Heroes (Medals, Posters, Substitute Money, Postcards, Badges) . 179 Paweł Bezak, Memorabilia from the Nazi-occupied Poland . 213 SOURCES, ACCOUNTS, RECOLLECTIONS Zdzisław Pietrzyk, Eugeniusz Romer, “Diary from Riga”, 1920. A Case Study . 221 Jan Sęk, Kazimierz Wierzyński’s Episode in Nałęczów . 263 Andrzej Domagalski, Archive of Student Culture. Natasza Czarmińska. Remembrance . 269 Jan Poprawa, Archive of Student Culture. C’est la vie . 275 Tadeusz Skoczek, Ryszard Ronczewski. “The World Is Not So Bad”. Recollection . 281 Tadeusz Skoczek, Wiesław Klimczak – bygone days, curtailed days. Personal refl ections pro memoria . 284 REVIEWS, NOTES, BIBLIOGRAPHIES Jolanta Załęczny, Seven Stories with Siberia in the Background (Eugeniusz Niebelski, Zesłańcy pokolenia 1863, Siedem historii) . 288 Michał Kozłowski, Anthology of the Pre-war Studies by Marian Kukiel (Marian Kukiel, Studia historyczne. Wybór artykułów z lat 1909– 1939, selected and edited by Tomasz Siewierski) . 292 Maciej Motas, Political Biography of Aleksander