Miros³aw Mika Robert Pawlusiñski Bernadetta Zawiliñska Park narodowy a gospodarka lokalna Model relacji ekonomicznych na przyk³adzie Babiogórskiego Parku Narodowego Park narodowy a gospodarka lokalna. Model relacji ekonomicznych na przykładzie Babiogórskiego Parku Narodowego National Park and the Local Economy. The Economic Relation Model: a Case Study of Babia Góra National Park Mirosław Mika Robert Pawlusiński Bernadetta Zawilińska Park narodowy a gospodarka lokalna. Model relacji ekonomicznych na przykładzie Babiogórskiego Parku Narodowego Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Kraków 2015 Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2011/01/D/HS4/05993. Recenzent: prof. dr hab. Danuta Ptaszycka-Jackowska Korekta językowa: Anna Mika Tłumaczenie na język angielski: Paweł Paszkowski Opracowanie map: Piotr Serafin, Bernadetta Zawilińska Komputerowy skład tekstu i przygotowanie do druku: Alicja Marciniak-Nowak – Pracownia Wydawnicza IGiGPUJ Fotografia na okładce: Bernadetta Zawilińska © Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Mirosław Mika, Robert Pawlusiński, Bernadetta Zawilińska Wydanie I, Kraków 2015 All rights reserved ISBN 978-83-64089-20-6 Wydawca: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków, Polska tel. +48 12 664 52 50, fax. +48 12 664 53 85 www.geo.uj.edu.pl Druk: Poligrafia Salezjańska ul. Bałuckiego 8, 30-306 Kraków, Polska tel. +48 12 266 40 00 http://poligrafia.salezjanie.net Spis treści Wstęp. .9 1. Ekonomiczne znaczenie parków narodowych w gospodarce lokalnej w świetle ewolucji koncepcji funkcjonalnej obszarów chronionych . 15 1.1. Społeczne funkcje parków narodowych w kontekście nowego paradygmatu funkcjonowania obszarów chronionych . 15 1.2. Ekonomiczna rola parków narodowych w świetle stanu badań . 22 2. Prawne i organizacyjne warunki funkcjonowania parków narodowych w Polsce . 30 2.1. Sieć parków narodowych w Polsce . 30 2.2. Prawne warunki działalności parków narodowych . 36 2.3. Organizacja i finansowanie parków narodowych . 41 3. Założenia i koncepcja badań relacji ekonomicznych parku narodowego w gospodarce lokalnej . 47 3.1. Wprowadzenie . 47 3.2. Założenia teoretyczno-metodologiczne . 50 3.3. Konceptualizacja ekonomicznej funkcji parku narodowego . 52 3.4. Lokalny system ekonomiczny parku narodowego . 53 3.5. Uwagi metodyczne i praktyczne . 55 4. Babiogórski Park Narodowy jako podmiot lokalnej gospodarki . 58 4.1. Wprowadzenie . 58 4.2. Obszar i zasoby Babiogórskiego Parku Narodowego jako przedmiot zarządzania . 60 4.3. Budżet Parku . 68 4.3.1. Uwagi metodyczne . 68 4.3.2. Wielkość i struktura budżetu . 72 4.4. Lokalne i pozalokalne powiązania finansowe Parku . 80 4.4.1. Cel i zakres badań . 80 4.4.2. Podmioty związane relacjami finansowymi z Parkiem . 82 4.4.3. Obszary generujące wpływy budżetowe . 88 4.4.4. Absorpcja wydatków budżetowych według obszarów oddziaływania . 91 4.4.5. Salda przepływów finansowych . 95 4.5. Główne sfery gospodarczego oddziaływania Parku w układzie lokalnym . 97 4.5.1. Charakterystyka otoczenia społeczno-gospodarczego Parku . 97 4.5.2. Efekty zaopatrzeniowe . 101 4.5.3. Efekty zatrudnieniowe . 104 4.5.4. Efekty fiskalne . 107 4.5.5. Efekty produktowe . 109 5. Przestrzeń chroniona Babiogórskiego Parku Narodowego jako czynnik ekonomiczny w rozwoju lokalnym . 118 5.1. Zasoby parku narodowego a wartości społeczne . 118 5.2. Ekonomiczna rola turystyki przyjazdowej . 120 5.2.1. Założenia i koncepcja badań . 120 5.2.2. Cele i metodyka badań . 121 5.2.3. Ruch turystyczny w Babiogórskim Parku Narodowym . 123 5.2.4. Wartości Parku a motywacja turystyczna . 125 5.2.5. Wielkość, struktura i rozkład przestrzenny wydatków turystycznych . 134 5.2.6. Turystyka związana z Babiogórskim Parkiem Narodowym a dochody z turystyki ogółem . 149 5.3. Wartość symboliczna Parku jako czynnik jakościowy w rozwoju społeczno-gospodarczym . 152 6. Ocena roli Babiogórskiego Parku Narodowego w gospodarce lokalnej . 158 6.1. Znaczenie Parku w opinii kontrahentów . 159 6.1.1. Metodyka, cel badań i charakterystyka badanej próby . 159 6.1.2. Cechy i zakres współpracy . 160 6.1.3. Ekonomiczna rola Parku w opinii przedsiębiorców . 161 6.1.4. Determinanty współpracy . 164 6.2. Babiogórski Park Narodowy a funkcjonowanie bazy noclegowej . 170 6.2.1. Stan rozwoju lokalnej bazy noclegowej . 170 6.2.2. Metodyka, cel badań i charakterystyka badanej próby . 172 6.2.3. Zatrudnienie w obiektach noclegowych . 173 6.2.4. Wykorzystanie bazy noclegowej . 174 6.2.5. Znaczenie Parku w opinii gestorów bazy noclegowej . 176 6.2.6. Determinanty działalności obiektów noclegowych . 176 6.3. Babiogórski Park Narodowy a władze lokalne . 181 6.3.1. Park w opinii władz lokalnych . 182 6.3.2. Park w zapisach strategii rozwoju gmin . 186 6.4. Babiogórski Park Narodowy w opinii mieszkańców . 187 6.4.1. Cel badań, metodyka i charakterystyka respondentów . 187 6.4.2. Park i jego znaczenie dla życia mieszkańców . 190 6.4.3. Park a rozwój turystyki . 194 7. Synteza zagadnień oraz wnioski . 198 7.1. Uwagi metodyczne . 199 7.2. Wnioski z badań i rekomendacje . 200 Bibliografia . .207 Summary . 223 Spis tabel. .237 Spis rycin . 246 Spis fotografii . .249 Załącznik – Pytania kwestionariuszy wywiadów . 251 Table of Contents Introduction . 9 1. Economic significance of national parks in the local economy in the context of the evolving functional model of protected areas . .15 1.1. Social functions of national parks in the context of the new paradigm of protected areas’ operation . .15 1.2. Economic role of national parks according to the existing studies . .22 2. Legal and organisational conditions of the operation of national parks in Poland . .30 2.1. National parks in Poland . .30 2.2. Legal regulations governing the operation of national parks . .36 2.3. Organisation and funding of national parks . .41 3. Basic assumptions and research model for studying economic relations of the national park in the local economy . .47 3.1. Introduction . .47 3.2. Theoretical and methodological assumptions . ..